Ποιος σκότωσε τον Ραμπανί;

Η πρόσφατη πληθώρα θεαματικών επιθέσεων στην Καμπούλ αποκαλύπτει τόσο τον αγώνα κυριαρχίας στους κόλπους των εξεγερμένων του Af-Pak [1] (σ.σ.: Αφ-Πακ είναι μια σύντμηση που χρησιμοποιείται στην αμερικανική εξωτερική πολιτική και υπονοεί το Αφγανιστάν και το Πακιστάν ως ενιαίο χώρο επιχειρήσεων και εξωτερικής πολιτικής) όσο και τον πόλεμο μεταξύ των εξεγερμένων και του ΝΑΤΟ. Στο διάστημα μιας και μόνης εβδομάδας, οι αφγανοί έγιναν μάρτυρες, πρώτον του κλεισίματος του κέντρου της πρωτεύουσάς τους για τις 20 ώρες που διήρκεσε η πολιορκία της αμερικανικής πρεσβείας και μετά, ακριβώς μια εβδομάδα αργότερα, την περασμένη Τρίτη δηλαδή, μια πολιτική δολοφονία: Ένας αυτόχειρας βομβιστής γέμισε το τουρμπάνι του με εκρηκτικά και σκότωσε τον επικεφαλής του Συμβουλίου της Ύπατης Ειρήνης, Μπουρχανουντίν Ραμπανί, πρώην πρόεδρο του Αφγανιστάν.
Εκπρόσωπος των Ταλιμπάν ανέλαβε την ευθύνη για τη δολοφονία του Ραμπανί την Τρίτη αλλά οι Ταλιμπάν αρνήθηκαν ρητά οποιαδήποτε εμπλοκή τους την Τετάρτη. Οι έρευνες για το θάνατο του Ραμπανί πρέπει τώρα να εστιαστούν στο ποιος ακριβώς καθοδήγησε τον αυτόχειρα βομβιστή. Αν οι αφγανοί Ταλιμπάν που εδρεύουν στην Κέττα (Quetta) όντως δολοφόνησαν έναν από τους βασικούς συνομιλητές με την ομάδα τους [2], τότε δεν μπορούν να περιμένουν στα σοβαρά ότι θα παίξουν κάποιο κεντρικό ρόλο στις επερχόμενες πολιτικές διεργασίες. Υπάρχει, όμως, και ένα άλλο σενάριο: Περιφερειακοί παίκτες θέλουν να διατηρηθεί η ένοπλη διαμάχη και δρουν πλέον αυτόνομα. Αν η δολοφονία αυτή επιχειρήθηκε από την πακιστανική φυλή της περιοχής του Ουαζιριστάν (Waziristan) όπως ορισμένοι [3] τώρα υποδεικνύουν [4], ο θάνατος του Ραμπανί μπορεί να ήταν ένα σχέδιο για το οποίο οι Ταλιμπάν της Κέττα δεν είχαν καν ενημερωθεί.
Ας ξανασκεφτούμε την επίθεση στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Καμπούλ. Αμέσως μετά την πολιορκία σχεδόν όλοι υπεδείκνυαν ως υπεύθυνο το αποκαλούμενο ως «δίκτυο Χακανί» (Haqqani network) [5], καθώς η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε έμοιαζε με προηγούμενες ενέργειές του, όπως η επίθεση στο ξενοδοχείο Intercontinental τον Ιούνιο και η επίθεση στο Βρετανικό Συμβούλιο τον Αύγουστο. Την Πέμπτη, ακόμα και ο Αρχηγός του αμερικανικού «ΓΕΕΘΑ» ναύαρχος Μάικ Μάλλεν είπε ότι οι πακιστανικές μυστικές υπηρεσίες, η ISI, έχουν εμπλακεί [6]. Αλλά το να ρίχνει κανείς το φταίξιμο στο δίκτυο Χακανί είναι σαν να επιδίδεται σε στρατιωτική συντομογραφία καθώς αυτό το πολυχρησιμοποιημένο προσωνύμιο αποτυγχάνει στο να αποδώσει σωστά την πολύπλοκη φύση του πολιτικο-στρατιωτικού οργανισμού που επεκτείνει τους στόχους του, το δίκτυό του και τις πολιτικές του επιδιώξεις, ξεκινώντας από μια βάση στο βόρειο Ουαζιριστάν.
Το να κατανοήσει κανείς τις ομάδες μαχητών στο Ουαζιριστάν, ειδικά αν έδρασαν ως οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας του Ραμπανί, είναι ζωτικό για να καθοριστεί η πορεία του ΝΑΤΟ προς κάποιες πιθανές διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν αλλά και προαπαιτούμενο στοιχείο για κάθε συζήτηση απεμπλοκής του ΝΑΤΟ από τη Νότια Ασία.
Ιδού, λοιπόν, τα βασικά. Ο Τζαλαλουντίν Χακανί ήταν ένας από τους επικεφαλής διοικητές των Παστούν (σ.σ. πληθυσμιακή ομάδα στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν που ομιλεί την ομώνυμη γλώσσα) στη τζιχάντ (σ.σ.: ιερός πόλεμος) της δεκαετίας του 1980 στο Αφγανιστάν. Ορμώμενος από την φυλή Ζαντράν, είναι ένας από τους λίγους βασικούς αρχηγούς μαχητών που έκανε ειρήνη με τους Ταλιμπάν, υπηρετώντας μάλιστα και ως υπουργός Συνόρων στην κυβέρνησή τους στη δεκαετία του 1990. Οι γιοί του γηραιού πλέον Τζαλαλουντίν εκπροσωπούν την οργάνωση. Ο μεγαλύτερος γιός, Khalifa Seraj, είναι αυτός που παίρνει τις αποφάσεις ενώ ο νεότερος, Badruddin, είναι πιθανώς το μέλος της οικογένειας που είχε την μεγαλύτερη εμπλοκή στην πολιορκία της πρεσβείας και μοιάζει να είναι πιο ενεργητικός και προσιτός. Κατά ένα μέρος, τα δύο αδέλφια βασίζονται στους μαχητές της φυλής Ζαντράν στις συνοριακές επαρχίες που ήταν πιστές στον πατέρα τους από τη δεκαετία του 1980. Αλλά η θανατηφόρα αποτελεσματικότητα του δικτύου Χακανί απορρέει από μια ευρεία επιλογή μαχητών από πακιστανικές φυλές, οι οποίοι βρίσκονται στη διάθεσή του. Πρακτικά, έχουν μια ατελείωτη προσφορά ανδρών για ενέδρες με όπλα χειρός και επιθέσεις σε θέσεις του ΝΑΤΟ και διοικητικά κέντρα.
Το νέο στην υπόθεση αυτή, και «κλειδί» για να καταλάβει κανείς το νόημα της πολιορκίας της πρεσβείας (και ίσως και τη δολοφονία του Ραμπανί) είναι ότι οι αδελφοί Χακανί τα τελευταία δύο χρόνια ανέπτυξαν ικανότητες που προσομοιάζουν σε Ειδικές Δυνάμεις Στρατού. Έχτισαν δίκτυα συλλογής πληροφοριών και διείσδυσαν σε κυβερνητικές υπηρεσίες στην Καμπούλ και τις γειτονικές επαρχίες. Με τη βοήθεια της Αλ Κάιντα και μαχητών της Κεντρικής Ασίας, ξένοι παραστρατιωτικοί στο Ουαζιριστάν ανέπτυξαν προχωρημένες μεθόδους πολεμικής εκπαίδευσης και υψηλή τεχνολογία για τοποθέτηση βομβών σε οδικές αρτηρίες. Οι Χακανί άντλησαν αυτή την εξειδίκευση χωρίς να ελέγχουν τις ομάδες που τους την προσέφεραν. Έτσι, αντί για δίκτυο Χακανί θα άρμοζε περισσότερο να αποκαλείται το μόρφωμα αυτό ως Σύμπλεγμα Μαχητών του Ουαζιριστάν.
Ακόμα κι αν αναθέτουν σε άλλους μερικές από τις ειδικές ενέργειές τους, οι Χακανί κρατούν αποκλειστικά για τον εαυτό τους ένα τμήμα των επιχειρήσεών τους που το θεωρούν ιδιαίτερα πολύτιμο για να το αναθέσουν σε άλλους: Την προπαγάνδα. Οι νεαροί μαχητές παίρνουν βιντεοσκοπημένα μαθήματα στην πρωτεύουσα του βόρειου Ουαζιριστάν, Miran Shah, και μετά συνοδεύουν τους εμπειρότερους συντρόφους τους σε επιθέσεις για να καταγράψουν κι άλλες εικόνες. Οι επιμελητές των βίντεο των Χακανί συνδέουν τις αιματηρές αυτές σκηνές με άλλες που βρίσκουν μέσω δορυφορικών τηλεοπτικών καναλιών και του YouTube. Το αποτέλεσμα είναι επιτηδευμένα βίντεο που προωθούν την τζιχάντ, ηρωοποιώντας τους μαχητές και τους μάρτυρες, υπερτονίζοντας την ακριβή και καταστροφική φύση των επιθέσεών τους και διακωμωδώντας την αφγανική κυβέρνηση. Μερικά από αυτά τα βίντεο περιέχουν αποσπάσματα τα οποία υποτίθεται ότι προέρχονται από την «πολιτιστική Επιτροπή του Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν». Οι παραστρατιωτικοί του Ουαζιριστάν προβάλλουν τους εαυτούς τους ως τους αρχηγούς του «Ισλαμικού Εμιράτου», γεγονός που είναι σημαντικό επειδή έτσι προσπαθούν να περιθωριοποιήσουν τους τζιχαντιστές αφγανούς αντίστοιχούς τους, τουλάχιστον στα μάτια όσων ενδιαφέρονται.
Επιθέσεις όπως η πολιορκία της πρεσβείας εξηγούν σε σημαντικό βαθμό την φύση της ευρύτερης Αφγανικής και πακιστανικής ανταρσίας. Οι Χακανί προωθούν την πολιτική τους επιρροή με το να αναλαμβάνουν κεντρικό ρόλο στις πολεμικές επιχειρήσεις. Ασφαλώς, οι ομόλογοί τους Κανταχαρινοί στο νότιο Αφγανιστάν έχουν εξαπολύσει το δικό τους μερίδιο από εντυπωσιακές επιθέσεις – όπως το άνοιγμα των φυλακών στη Σαρπόσα και οι επιθέσεις την πόλη Κανταχάρ μαζί με τους μαχητές Φενταγίν – αλλά από πλευράς επίδρασης στην κοινή γνώμη, οι Χακανί απλά επισκιάζουν οτιδήποτε οι ομόλογοί τους στην Κανταχάρ κατάφεραν να πετύχουν. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ότι ο στρατιωτικός διοικητής των Ταλιμπάν, ο Καγιούμ Ζακίρ, είναι καθ’ οιονδήποτε τρόπο αναμεμειγμένος με τον σχεδιασμό ή την εκτέλεση αυτής της σειράς των επιθετικών ενεργειών στο Ουαζιριστάν και την Καμπούλ. Παραδοσιακά, οι αδελφοί Χακανί ήταν προσεκτικοί στο να επισημαίνουν ότι βρίσκονται πάντοτε κάτω από την εξουσία του μουλά Ομάρ και του κινήματος των Ταλιμπάν. Αλλά η επίθεση στην πρεσβεία δείχνει ότι αυτό αλλάζει.
Για την ώρα, ο πόλεμος συνεχίζεται και, παρά τους ισχυρισμούς του αμερικανού πρέσβη Ράιαν Κρίκερ ότι η πολιορκία της πρεσβείας «δεν ήταν μεγάλο ζήτημα», είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Καμπούλ παραμένει ευάλωτη όπως πάντα, όπως αποδεικνύεται από την δολοφονία του Ραμπανί. Στο μεταξύ, μια πιο σοβαρή περιπλοκή έρχεται στο φως. Παρά την δολοφονία του Ραμπανί, υπάρχει ακόμα η πιθανότητα ότι η ηγεσία των Ταλιμπάν στην Κανταχάρ, στο νότο, να επιλέξει μέσα στους επόμενους μήνες να ακολουθήσει αντί του πολέμου μια πολιτική διαδικασία και να εμπλακεί σε διαπραγματεύσεις. Και ενώ εξακολουθούν να δηλώνουν αφοσιωμένοι στους Ταλιμπάν, οι μαχητές του Ουαζιριστάν τοποθετούν τους εαυτούς τους σε ξεχωριστή θέση στο τελικό παιχνίδι μεταξύ ΝΑΤΟ και Αφγανιστάν.
Το Σύμπλεγμα Μαχητών του Ουαζιριστάν ήταν, στην πραγματικότητα, υπεύθυνο για την δολοφονία του Ραμπανί, σε μια προσπάθεια να χαλάσει μια πιθανή πολιτική διεργασία. Είναι μια αρχική πίεση εναντίον των ηγετών των Ταλιμπάν της Κανταχάρ. Ακόμα και μέσα στο Ουαζιριστάν δεν είναι ξεκάθαρο το ποιος διευθύνει κάθε μια από τις επιθετικές επιχειρήσεις. Παρά την καταγωγή τους από μια περιθωριακή συνοριακή φυλή, οι αδελφοί Χακανί μπορούν τώρα να ατενίζουν ένα ρόλο στην εθνική σκηνή του Αφγανιστάν. Οι υποστηρικτές των Χακανί στο Πακιστάν θα πρέπει επίσης να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις σχετικά με το αν θα συμμετάσχουν σε διαπραγματεύσεις συμφιλίωσης ή αν θα κλιμακώσουν τον πόλεμο που κάνουν μέσα στο Αφγανιστάν, όπως διαβλέπει η Ουάσιγκτον ότι θα κάνουν.
Το συμπέρασμα είναι ότι οι μαχητές στο Ουαζιριστάν εξαρτώνται από τη τζιχάντ, τον ιερό πόλεμο, για να επιβιώσουν κι έτσι θα αντιπαρατεθούν σε κάθε προσπάθεια διακανονισμού. Στο κάτω – κάτω, αν δεν υπάρχει πόλεμος στο Αφγανιστάν δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Αλλά αυτό τι σημαίνει για το μέλλον; Κατ’ ελάχιστον ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αντιμετωπίσει το Ουαζιριστάν ξεχωριστά από οποιαδήποτε συμφωνία κάνει με την επίσημη ηγεσία των Ταλιμπάν. Σαν φυσική συνέπεια, στην προσπάθεια να βγει κάποιο νόημα από τις προθέσεις των Ταλιμπάν - κάτι το οποίο ούτως ή άλλως είναι αρκετά δύσκολο – θα ήταν έξυπνο να εκληφθούν οι επιθέσεις που προέρχονται από το Ουαζιριστάν σαν κάτι ξεχωριστό. Γιατί όσο ξεδιπλώνεται ένας διαπραγματευτικός διακανονισμός, το Σύμπλεγμα Μαχητών του Ουαζιριστάν σχεδόν σίγουρα θα προσπαθήσει να τον σαμποτάρει με πιο θεαματικές επιθέσεις, και με τα σχετικά προπαγανδιστικά βίντεο που πάντοτε ακολουθούν.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/68292/michael-semple/how-the-haqq...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Συνδέσεις:
[1] http://fam.ag/p7ZIa1
[2] http://reut.rs/p5VF9i
[3] http://on.ft.com/mYVNa1
[4] http://bit.ly/r3sRH6
[5] http://tgr.ph/mSH4b9
[6] http://www.nytimes.com/2011/09/23/world/asia/mullen-asserts-pakistani-ro...