Τι σημαίνει η επέμβαση του Κατάρ στη Λιβύη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι σημαίνει η επέμβαση του Κατάρ στη Λιβύη

Γιατί η Ντόχα υπήρξε τόσο σθεναρός υποστηρικτής των επαναστατών;

Παρά το γεγονός ότι το Κατάρ δεν μπορεί πάντα να ασκεί τη δυναμική πολιτική που θα επιθυμούσε, διαθέτει, ωστόσο, καλά εδραιωμένα δομικά πλεονεκτήματα που του επέτρεψαν να αναλάβει έναν ρόλο μάλλον προληπτικής ισχύος στην περιοχή. Κατ’ αρχάς, η ασφάλεια του Κατάρ είναι εγγυημένη από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω της τεράστιας αμερικανικής αεροπορικής βάσης Αλ-Ουντεΐντ, η οποία διαθέτει τον μεγαλύτερο διάδρομο προσγειώσεων-απογειώσεων στη Μέση Ανατολή, καθώς και το στρατόπεδο Αλ-Σαϊλίγια, το οποίο αποτελεί τη μεγαλύτερη προωθημένη αμερικανική στρατιωτική βάση εκτός αμερικανικής ηπείρου. Ως αποτέλεσμα, το Κατάρ διαθέτει με βεβαιότητα την ικανότητα να αποστέλλει την πλειοψηφία των μαχητικών αεροσκαφών του 1.800 μίλια μακριά στη Λιβύη, παρά την ύπαρξη, σε απόσταση μικρότερη των 125 μιλίων βορειο-ανατολικά, του φιλοπόλεμου και απείρως μεγαλύτερου γείτονά του, του Ιράν.
Επίσης, επειδή το Κατάρ είναι ένα εθνικά ομοιογενές μικρό κράτος, στο οποίο περί τους 250.000 πολίτες μοιράζονται τον άφθονο πλούτο της χώρας, ο κίνδυνος της λαϊκής δυσαρέσκειας αποσοβείται με την εξασφάλιση ενός επίχρυσου κράτους-πρόνοιας. Ο εμίρης του Κατάρ, Χαμάντ μπιν Χαλιφάχ αλ-Θανί, αν και δεν είναι εκλεγμένος, απολαμβάνει τη βαθιά εκτίμηση της πλειοψηφίας των πολιτών. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με μια ισχυρή συντηρητική κουλτούρα, μέσω της οποίας οι οικογενειακές και φυλετικές ιεραρχικές δομές επιβάλλουν μια μορφή θεσμικής ευλάβειας, επιτρέπουν στην προαναφερθείσα ελίτ να προχωρεί σε γρήγορη λήψη και υλοποίηση αποφάσεων.
Από το 1995, που με ένα αναίμακτο πραξικόπημα, ο εμίρης Χαμάντ απέσπασε την εξουσία από τον πατέρα του, επεδίωξε να καταστήσει το Κατάρ ηγέτιδα δύναμη σε μια εποχή που η αραβική διπλωματία εμφανίζεται πιο ισχυρή και πιο δυναμική. Η γνώμη των πολιτών του Κατάρ είναι πως οι άρχουσες ελίτ στις παραδοσιακά ισχυρές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος, είχαν αποξενωθεί από τους πόθους των απλών Αράβων και από τα περισσότερα και πιο πιεστικά πολιτικά προβλήματα του αραβικού κόσμου. Όπως δήλωσε τον Μάρτιο ο αρχηγός του γενικού επιτελείου της αεροπορίας του Κατάρ, αυτές οι χώρες « δεν έχουν αναλάβει την αρχηγία εδώ και τρία χρόνια».
Το Κατάρ ευελπιστεί να αναλάβει τον ρόλο του βασικού μεσολαβητή μεταξύ του μουσουλμανικού κόσμου και της Δύσης. Το Κατάρ αντιλαμβάνεται τον ρόλο του ως ενός εξαιρετικά εξειδικευμένου συνομιλητή μεταξύ των δύο κόσμων, κάνοντας -από την πλευρά της Δύσης- ανεπιθύμητες αλλά αναγκαίες φιλίες και συμμαχίες με αντι-δυτικούς ηγέτες, στους οποίους περιλαμβάνονται ο αρχηγός της Χαμάς, Χαλέντ Μεσάαλ, ο πνευματικός ηγέτης της Χεζμπολά, Χασάν Νασράλα, και ο Ιρακινός θρησκευτικός ηγέτης Μουκτάντα αλ-Σαντρ, για να αναφέρουμε μερικούς μόνο από τους πρόσφατους επισκέπτες της Ντόχα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης στη Λιβύη, το Κατάρ ακολούθησε παρόμοια τακτική, με πρόσωπα προερχόμενα και από τα δύο αλληλοσυγκρουόμενα στρατόπεδα. Ο Μουσά Κούσα, ο πασίγνωστος αυτόμολος του καθεστώτος Καντάφι, ο οποίος υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη Βρετανία λόγω της έντονης αντιπαράθεσης που προκάλεσε η άφιξή του εκεί, εγκαταστάθηκε στο ξενοδοχείο Four Seasons της Ντόχα. Το Κατάρ έχει μακρά παράδοση στον πραγματισμό: Κατανοεί ότι υψηλά ιστάμενα πρόσωπα του παλαιού καθεστώτος, όπως ο Κούσα, αν και αποτελούν μιάσματα, παραμένουν εντούτοις βαθείς γνώστες και δυνητικά χρήσιμοι στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα κατάλοιπα του παλαιού συστήματος και στη νέα φρουρά.
Εν τω μεταξύ, ο Αλί αλ-Σαλαμπί, ο οποίος διατήρησε το κύρος του πιο προβεβλημένου Λίβυου θρησκευτικού ηγέτη παρά την πολυετή εξορία του στο Κατάρ, θεωρείται ως ο άνθρωπος που κρατούσε σε επαφή την ελίτ του Κατάρ με τον γιο του Καντάφι, Σαΐφ αλ-Ισλάμ, σε μια χρονοβόρο προσπάθεια να τεθεί υπό διαπραγμάτευση η κατάπαυση του πυρός. Ο αδελφός του, Ισμαήλ αλ-Σαλαμπί ηγείται μιας ισλαμιστικής επαναστατικής οργάνωσης στη Λιβύη (την αποκαλούμενη Κατίμπα 17 Φεβρουαρίου), για την οποία λέγεται ότι δέχεται ισχυρή οικονομική ενίσχυση από το Κατάρ. Ο Αμπντούλ Χακίμ Μπελχάτζ είναι ο αρχηγός του Στρατιωτικού Συμβουλίου της Τρίπολης, ενός συνονθυλεύματος από διάφορα τάγματα που πολέμησαν για την απελευθέρωση της Τρίπολης. Ο ίδιος είναι παράλληλα ο πρώην εμίρης του Λιβυκού Αγωνιστικού Μετώπου, που τον Δεκέμβριο του 2004 χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική οργάνωση από το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών. Παρά το γεγονός ότι ο Μπελχάτζ είχε αποκηρύξει το αγωνιστικό παρελθόν του, για τις δυτικές κυβερνήσεις -τουλάχιστον- αποτελεί μια πολιτικά ραδιενεργό προσωπικότητα. Γι’ αυτό δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι όταν συναντήθηκε με αξιωματούχους του ΝΑΤΟ περί τα τέλη Αυγούστου, η συνάντηση πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Κατάρ.
Ομοίως, το Κατάρ αναγνωρίζει ότι οι ισλαμιστές αποτελούν σταθερό και ενδεχομένως εύφλεκτο μέρος του πολιτικού τοπίου στη Λιβύη, δεδομένου ότι, αναλογικά, μόνη της η ανατολική Λιβύη προμήθευσε το 2007 και 2008 την ιρακινή αντίσταση με διπλάσιους, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη αραβόφωνη χώρα, επίδοξους οπαδούς της τζιχάντ. Το να αγνοήσει ή να περιθωριοποιήσει κανείς αυτά τα δημογραφικά δεδομένα, δεν θα ήταν σωστή κίνηση. Όμως, από την πλευρά της Δύσης, η συνεννόηση ακόμη και με τη βελτιωμένη εκδοχή των ισλαμιστών μαχητών, είναι δύσκολη. Αυτό το κενό προσπαθεί να καλύψει το Κατάρ στη Λιβύη και αλλού.
Ασφαλώς, υπάρχουν ένα πλήθος άλλοι λόγοι για τους οποίους ενδεχομένως το Κατάρ αναμίχθηκε τόσο ενεργά : Κατ’ αρχάς, θα επωφεληθεί οικονομικά από τη μετα-κανταφική εποχή, καθώς προσέφερε τόσο μεγάλη και τόσο γρήγορη υποστήριξη στους επαναστάτες. Πιθανόν το Κατάρ να αναλάβει έναν αξιοσημείωτο ρόλο στη λιβυκή βιομηχανία πετρελαίου και αερίου, καθώς επίσης και σε συναφείς τομείς, όπως οι μεταφορές και η ασφάλεια των εγκαταστάσεων. Ένα άλλο κέρδος που αποκόμισε η Ντόχα από την επέμβαση στη Λιβύη, ήταν η αφθονία των επαίνων που εξασφάλισε από τους Δυτικούς συμμάχους της στο Λονδίνο, στο Παρίσι και στην Ουάσιγκτον.