Ο Μπίσμαρκ και η Αραβική Άνοιξη

Αυτό που είχε στο μυαλό του, πάντως, ο Μπίσμαρκ δεν ήταν η αληθινή δημοκρατία αλλά κάτι ικανό να κατευνάσει τα πλήθη, κάποιες θεσμικές μορφές της δημοκρατίας οι οποίες θα ήταν μετριασμένες από ένα μοναρχικό Σύνταγμα και έναν στρατό πιστό στον βασιλιά. Το 1848, οι ευρωπαίοι αυτοκράτορες και βασιλείς μπορούσαν να βασίζονται στην πίστη των στρατιωτών τους. Οι στρατηγοί και οι αξιωματικοί ανήκαν όλοι στην υψηλή αριστοκρατία ή τους ευγενείς και χρωστούσαν τη θέση τους στη μοναρχία. Οι ένοπλες δυνάμεις και οι χρισμένοι διοικητές ήταν συνακόλουθα αμοιβαία εξαρτημένοι. Όπως ο πρώσος στρατηγός Λούντβικ Γιόρκ φον Βάρτενβουργκ είπε στον πρίγκιπα Γουλιέλμο, « Αν η Αυτού Βασιλική Υψηλότητά στερήσει από εμένα και τα παιδιά μου τα δικαιώματά μας, τότε ποια θα είναι η βάση σας;».

Στο μεταξύ, πολλοί από τους οπλίτες ήταν χωρικοί. Όπως και η αριστοκρατία, συμπαθούσαν ελάχιστα την ενθουσιώδη και φασαριόζικη μεσαία τάξη της οποίας την εξέγερση έπρεπε να καταστείλουν. Όταν προσπάθησαν να επαναφέρουν την τάξη στα σοκάκια στο κέντρο των πόλεων, από τα παράθυρα των σπιτιών τους έλουζαν με το περιεχόμενο από τα «δοχεία νυκτός» και με καυτό νερό. Οι περισσότερες πόλεις της Ευρώπης δεν διέθεταν κανονική τοπική αστυνομία και οι στρατοί των παλαιών καθεστώτων δεν είχαν εμπειρία μάχης σε αστικό περιβάλλον. Ψάχνοντας μια εναλλακτική, οι στρατηγοί απέσυραν τα στρατεύματά τους από τα κέντρα των πόλεων προκειμένου να δουν τι θα κάνουν στη συνέχεια.

Σε όλη την Ευρώπη, οι επαναστάτες συμπλήρωσαν το κενό της εξουσίας με ομιλίες και συνταγματικά προσχέδια. Αλλά οι αντιδραστικές δυνάμεις είχαν ήδη αρχίσει να συνενώνονται. Οι αναταραχές δεν έφτασαν τόσο μακριά όσο η ρωσική αυτοκρατορία και ο τσάρος Νικόλαος ο Α’ μετακίνησε τον τεράστιο στρατό του προς τα δυτικά. Ο αυτοκράτορας της Αυστρίας με την υποστήριξη του Νικολάου και του κροάτη στρατηγού Κόμη Γιόζιπ Γιέλασιτς, ξεκίνησαν την πάταξη της ουγγρικής επανάστασης. Στο μεταξύ ο αυστριακός στρατηγός Joseph Radetzky κινήθηκε για να καταβάλλει τους ιταλούς επαναστάτες και ο γάλλος στρατηγός Καβενιάκ κινητοποίησε τη μεσαία τάξη του Παρισιού για να καταπνίξει τα κοινωνικά κινήματα των παρισινών παραγκουπόλεων.

Στο Βερολίνο, ο όμορφος και χαρισματικός αρχιστράτηγος Φρίντριχ Γκραφ φον Ράνγκελ (Friedrich Graf von Wrangel) είχε μια διαφορετική στρατηγική. Στις 9 Οκτωβρίου 1848, ο στρατός παρέλασε από το Σαρλότενμπουργκ (Charlottenburg) ως την καρδιά του Βερολίνου και προσήλκυσε ένα τεράστιο πλήθος που πανηγύριζε. Το γεγονός αυτό έδειξε ότι οι επαναστάτες είχαν χάσει την υποστήριξη του κόσμου και ότι ο στρατός ξανακέρδισε το γόητρό του. Η «Άνοιξη των Εθνών» είχε τελειώσει αλλά οι αλλαγές που επέφερε δεν ήταν καθόλου ασήμαντες – έστω κι αν δεν ήταν αυτές που επεδίωκαν οι επαναστάτες. Οι συντηρητικοί, επιστρέφοντας στην εξουσία, ίδρυσαν εφημερίδες, ενίσχυσαν τις δυνάμεις της τοπικής αστυνομίας και συμφιλιώθηκαν με την ιδέα των εκλογών και των κοινοβουλίων. Επίσης, χρησιμοποίησαν τις κοινωνικές τους επαφές για να επηρεάσουν τους μονάρχες. Στην Πρωσία, μια ομάδα υπερσυντηρητικών ευαγγελικών χριστιανών ευγενών, συγκρότησαν την Καμαρίλα (Camarilla), ένα μυστικό συμβούλιο, προκειμένου να είναι σίγουροι ότι ο βασιλιάς θα αντισταθεί στους φιλελεύθερους.

Αυτές οι αντεπαναστατικές δυνάμεις δανείστηκαν επίσης πολλά από την επαναστατική φρασεολογία. Βοηθούμενοι από τις νέες τεχνολογίες και τον σιδηρόδρομο, ενίσχυσαν τους διοικητικούς θεσμούς και εκσυγχρόνισαν την γραφειοκρατία. Ο πάπας Πίος ο 9ος υποκίνησε το πάθος των μαζών μέσω της λατρείας της παναγίας, μέσω προσκυνημάτων αλλά και δημοφιλών φεστιβάλ, προκειμένου να δείξει που πραγματικά βασίζεται η πίστη του κόσμου. Η δεκαετία του 1840 συντέθηκε από χρονιές φτώχειας και αναταραχών αλλά από το 1850 φάνηκε το πρώτο σύγχρονο οικονομικό μπουμ και ακολούθησε ένα μεγάλο κύμα ευμάρειας. Ο Μπίσμαρκ, ένας κρατικός άρχοντας αλλά και μια πολιτική μεγαλοφυΐα, χρησιμοποίησε τη νέα ημι-δημοκρατική πολιτική δομή της Γερμανίας προκειμένου να αναρριχηθεί στην εξουσία. Μέσω της στενής του σχέσης με τον στρατηγό Λέοπολντ φον Γκέρλαχ, τον υπασπιστή του βασιλιά, πέρασε τις ιδέες του απευθείας μέσω της Καμαρίλας στον βασιλιά.

Το μάθημα από την «Άνοιξη των Εθνών» είναι ότι είναι ευκολότερο να ανατρέψεις το παλιό καθεστώς παρά να χτίσεις ένα καινούργιο. Σήμερα, τα πλήθη στους δρομους των αραβικών πόλεων δεν έχουν κανέναν Μπίσμαρκ να τα καθοδηγήσει έστω σε μια περιορισμένη δημοκρατία. Οι νεοαφιχθέντες στην εξουσία καυγαδίζουν με τους υπουργούς και τους στρατηγούς του παλιού καθεστώτος, τα ισλαμικά θρησκευτικά κόμματα με τους κοσμικούς, οι αστοί ακτιβιστές με τους συντηρητικούς χωρικούς και τις φυλές. Οι επαναστάτες κάνουν έκκληση για «δημοκρατία» και «ελευθερία» αλλά κανένας δεν ξέρει ακριβώς τι σημαίνουν αυτοί οι όροι για κοινωνίες που έχουν εκσυγχρονιστεί ατελώς και χωρίς την ευρωπαϊκή εμπειρία σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, το Σύνταγμα και την ισότητα. Ένα ευτυχές τέλος φαίνεται απίθανο.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/68306/jonathan-steinberg/1848-and...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Συνδέσεις:
[1] http://www.amazon.com/Bismarck-Life-Jonathan-Steinberg/dp/0199782520