Ελπίδα ειρήνης στο Αφγανιστάν

Ο εκπρόσωπος των Αφγανών Ταλιμπάν, Zabiullah Mujahid, ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι Ταλιμπάν θα ανοίξουν πολιτικό γραφείο στο Κατάρ ως τμήμα μιας διαδικασίας που θα μπορούσε να φέρει ένα ειρηνικό τερματισμό του πολέμου στο Αφγανιστάν. Βεβαίως, οι πεσιμιστές αφθονούν τόσο στην περιοχή [1] όσο και στην Ουάσιγκτον [2]. Όμως, οι συνθήκες το 2012, σε αντίθεση με εκείνες στην διάρκεια των προηγούμενων ετών, προσφέρονται για ένα ρεαλιστικό, αν και δύσκολο, άνοιγμα για μια πορεία προς τα εμπρός.

Για περισσότερο από δύο χρόνια, η Ουάσιγκτον, το ΝΑΤΟ και η αφγανική κυβέρνηση έχουν διεξάγει ένα είδος μονόπλευρου φλερτ, προσπαθώντας να φέρουν την ηγεσία των Ταλιμπάν στο τραπέζι των συνομιλιών. Πριν από τη Διάσκεψη του Λονδίνου τον Ιανουάριο του 2010, η Καμπούλ υιοθέτησε ένα δόγμα με το οποίο υποδήλωνε ότι η ηγεσία των Ταλιμπάν ήταν κατά κύριο λόγο μετριοπαθής και, κατά συνέπεια, η επίτευξη συμβιβασμού θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Ο Αφγανός πρόεδρος Χαμίντ Καρζάι ακολούθησε καλώντας δημόσια τους Ταλιμπάν σε συνομιλίες, σκηνοθετώντας την συγκρότηση jirgas (δηλαδή «συμβούλια γερόντων») που ενίσχυσαν το μήνυμά του και στριμώχνοντας τους βετεράνους αντι-Ταλιμπάν μουτζαχεντίν ηγέτες σε ένα «Συμβούλιο Ειρήνης». Χλιαρά στην αρχή, η Ουάσιγκτον τελικά συμμετείχε επίσης.

Αλλά οι Ταλιμπάν ποτέ δεν προσήλθαν στο τραπέζι των συζητήσεων. Στην πραγματικότητα, η διαδικασία έφερε μερικά καταστρεπτικά αποτελέσματα [3]. Ακόμα κι έτσι, σε ιδιωτικές συζητήσεις που είχα με μερικούς ηγέτες των Ταλιμπάν, πήραν αρκετά ρεαλιστικές θέσεις για το πώς πραγματικά πρέπει να μοιάζουν οι διαπραγματεύσεις. Υπήρχαν, επίσης, σε δημοσιευμένες ανακοινώσεις τους θετικές αναφορές σχετικά με την προθυμία των Ταλιμπάν να μπουν σε συνομιλίες. Αλλά η τελευταία ανακοίνωση είναι τέτοια που άλλαξε το παιχνίδι. Είναι σαφής επιβεβαίωση ότι οι Ταλιμπάν κάνουν πραγματικά βήματα προς μια σοβαρή πολιτική δέσμευση και έναν συμβιβασμό.

Μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε μια συμφιλίωση στο Αφγανιστάν, πριν τα στρατεύματα του NATO αποσυρθούν, μπορεί να ακούγεται ως κάτι πολύ καλό για να είναι αληθινό. Ίσως πράγματι να είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό. Αλλά οι πιθανότητες τώρα είναι καλύτερες από όσο ποτέ πριν.

Μαζί με το κλαδί ελιάς από τους Ταλιμπάν, βεβαίως, έρχεται και μια απαίτηση. Ο Zabiullah κατέστησε σαφές ότι οι Ταλιμπάν αναμένουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες να απελευθερώσουν κάποιους από τα μέλη της, οι οποίοι κρατούνται σήμερα στο κέντρο κράτησης στον Κόλπο του Γκουαντάναμο. Εάν η Ουάσιγκτον ικανοποιήσει αυτό το αίτημα θα πρόκειται για ένα κλασικό μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Οι βαθμοφόροι και οι οπλίτες Ταλιμπάν έχουν εμμονή με την τύχη των κρατουμένων από τις αμερικανικές Αρχές. Αν η ηγεσία των Ταλιμπάν φέρει κάποιους από αυτούς πίσω, θα είναι σε καλύτερη θέση να δικαιολογήσει στους οπαδούς και τους οπλαρχηγούς της την συνεργασία με τη Δύση.

Οι Ταλιμπάν υπογραμμίζουν συχνά ότι η ισχυρότερη δύναμη πρέπει να κάνει και την πρώτη κίνηση. Σε αυτή την περίπτωση, μια κατάλληλα ισορροπημένη και χρονικά προγραμματισμένη απελευθέρωση κρατουμένων είναι μια αρχική κίνηση που η ισχυρότερη δύναμη – δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες - μπορούν να αντέξουν να κάνουν. Οι απελευθερωθέντες θα μπορούσαν να σταθμεύσουν με ασφάλεια στο Κατάρ, με μικρό κίνδυνο να ενωθούν καθ’ οιονδήποτε τρόπο με την εξέγερση. Πιο σημαντικό είναι ότι η Ουάσιγκτον, με χαμηλό κόστος, θα ήταν σε θέση να δει αν οι Ταλιμπάν μπορούν να προσφέρουν κάτι χρήσιμο σε αντάλλαγμα για την κίνηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Πληροφορίες που διέρρευσαν πρόσφατα από μυημένους στην Ουάσιγκτον παραπέμπουν στο ότι η κυβέρνηση Ομπάμα ετοιμάζει ήδη την απελευθέρωση περίπου έξι πρώην στελεχών των Ταλιμπάν. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση, επίσης, έχει υπολογίσει ότι το άνοιγμα προς τους Ταλιμπάν αξίζει το ρίσκο. Η προσέγγιση αυτή απέχει παρασάγγας από ότι στα προηγούμενα χρόνια.

Επίσης, μια άλλη διαφορά είναι ότι τώρα, με τον τρόπους τους, τόσο η Καμπούλ όσο και η Ισλαμαμπάντ έχουν εμπλακεί στην υπόθεση. Ένα από τα αξιώματα της αποκατάστασης της ειρήνης στο Αφγανιστάν είναι ότι οποιαδήποτε συμφωνία απαιτεί την ευλογία του Πακιστάν. Οι Αφγανοί αντάρτες βασίζουν τις δραστηριότητές τους στο Πακιστάν και η ελπίδα είναι ότι, ως μέρος μιας συμφωνίας ειρήνης, η Ισλαμαμπάντ θα εξαλείψει αυτές τις προστατευμένες βάσεις. Μετά από χρόνια αρνήσεων, θα μπορούσε να είναι έτοιμη να το πράξει. Το Πακιστάν μπορεί δικαίως να υποστηρίξει ότι αποτέλεσε μία από τις πρώτες φωνές που ζητούσε συνομιλίες με τους Ταλιμπάν. Προς το παρόν, τουλάχιστον, οι υπηρεσίες ασφαλείας του Πακιστάν απέφυγαν να δημιουργήσουν εμπόδια στο δρόμο της διαδικασίας του Κατάρ και έτσι συνάγεται ότι είναι πεπεισμένο πως η διαδικασία δεν αποτελεί απειλή για τη χώρα.

Ομοίως, οποιαδήποτε συμφωνία επιτύχουν οι αμερικανοί χωρίς την ευλογία της αφγανικής κυβέρνησης θα άξιζε ελάχιστα, καθώς η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι το κύριο μέρος σε οποιαδήποτε συμφωνία κατάπαυσης πυρός ή σε μια ενδεχόμενη πολιτική συμφωνία. Φυσικά, ο Καρζάι έχει ένα ιστορικό δυσπιστίας σε κάθε πρωτοβουλία που αισθάνεται ότι δεν ελέγχει άμεσα. Και η Καμπούλ έχει λόγους να υποπτεύεται ότι το άνοιγμα ενός γραφείου διασύνδεσης στο Κατάρ από τους Ταλιμπάν είναι μια προσπάθεια να χαλαρώσει την κυριαρχία του Καρζάι πάνω στην αφγανική πολιτική διεργασία. Αλλά για την ώρα, το καθεστώς έχει λάβει αρκετές διαβεβαιώσεις - ή έτσι φαίνεται, λαμβάνοντας υπόψη την προθυμία του να συνεργαστεί.