Πώς η καθολική Εκκλησία ετοιμάζεται για την μετά-Κάστρο Κούβα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς η καθολική Εκκλησία ετοιμάζεται για την μετά-Κάστρο Κούβα

Θρησκεία και κουβανική ανασυγκρότηση
Περίληψη: 

Όταν ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ' επισκεφθεί την Κούβα τον επόμενο μήνα, θα ενισχύσει τη στρατηγική που το Βατικανό επέτρεψε στην τοπική Καθολική Εκκλησία να ακολουθεί για περισσότερο από τρεις δεκαετίες: αποφυγή της αναμέτρησης με το καθεστώς του Κάστρο, συνεργασία με την Αβάνα για την καταπολέμηση του υπό αμερικανική ηγεσία εμπάργκο και υποστήριξη των σταδιακών οικονομικών μεταρρυθμίσεων της κουβανικής κυβέρνησης. Σε αντάλλαγμα, η Εκκλησία κερδίζει το περιθώριο να ανοικοδομήσει την παρουσία της για το πιθανό μετα-Κάστρο οικονομικό «θαύμα».

Ο VICTOR GAETAN είναι διεθνής ανταποκριτής του National Catholic Register. Είναι ο συγγραφέας του Pradarea Romaniei.

Όταν ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ' επισκεφθεί την Κούβα τον επόμενο μήνα, θα ενισχύσει και πάλι μια στρατηγική που το Βατικανό επέτρεψε στην τοπική Καθολική Εκκλησία να συνεχίσει για περισσότερο από τρεις δεκαετίες: την επιμελή αποφυγή της πολιτικής αντιπαράθεσης με το καθεστώς του Κάστρο, τη συνεργασία με την Αβάνα για την καταπολέμηση του υπό την αμερικανική ηγεσία εμπάργκο και την υποστήριξη των σταδιακών οικονομικών μεταρρυθμίσεων της κουβανικής κυβέρνησης. Σε αντάλλαγμα, η Εκκλησία κατόρθωσε να διατηρήσει μια κάποια αυτονομία στο νησί, επιτρέποντάς της να ανοικοδομήσει την παρουσία και τη θέση της για την πιθανή μετα-Κάστρο εποχή οικονομικής άνθησης.

Πρόκειται για μια αμφιλεγόμενη ισορροπία. Κουβανοί της κοινότητας των εξορίστων επικρίνουν έντονα την Εκκλησία, επειδή νομίζουν ότι η εκκλησιαστική ηγεσία του νησιού θα πρέπει να αμφισβητήσει τη δικτατορία. Όμως, το Βατικανό έχει μακροπρόθεσμες βλέψεις. Αντί να πιέσει ανοικτά για αλλαγές, η Εκκλησία έχει ακολουθήσει μια στρατηγική «συμφιλίωσης». Έχει παρεμβληθεί ως μεσολαβητής μεταξύ του καθεστώτος και των πιο τολμηρών αντιπάλων του, τόσο εκείνων που φυλακίστηκαν όσο και εκείνων που βρίσκονται στους δρόμους. Η Εκκλησία είναι παρούσα και επίμονη, αλλά είναι ανεξάρτητη. Η στάση αυτή έλκει στοιχεία από την αλλοτινή Ostpolitik που ακολουθήθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου - στις περισσότερες κομμουνιστικές χώρες, ειδικά σε εκείνες όπου οι καθολικοί ήταν μια μειοψηφία, οι κληρικοί χαμήλωσαν το προφίλ τους, υπηρέτησαν τους πιστούς και επέζησαν. Σήμερα, σε χώρες που κυμαίνονται από την Αλβανία και το Μαυροβούνιο ως τη Ρουμανία και την Ουκρανία, οι καθολικές κοινότητες αναπτύσσονται.

Η Εκκλησία έχει ένα πολυθρύλητο παρελθόν στο νησί. Σκεφτείτε την ιστορική επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β' στην Κούβα το 1998. Η περίσταση, σηματοδότησε ένα ορόσημο - ήταν η πρώτη φορά που Πάπας πάτησε ποτέ το πόδι του στο νησί - αλλά η βασική ιστορία ήταν τραγική: Μετά την κατάληψη της εξουσίας, ο Φιντέλ Κάστρο φυλάκισε, σκότωσε ή εξόρισε 3.500 καθολικούς ιερείς και μοναχές. Το καθεστώς του απαλλοτρίωσε ιεροδιδασκαλεία και εθνικοποίησε όλα τα περιουσιακά στοιχεία της Καθολικής Εκκλησίας. Ο πρώτος καρδινάλιος της Κούβας, Manuel Arteaga y Betancourt, κατέφυγε στην πρεσβεία της Αργεντινής. Από το 1959 έως το 1992, η Κούβα ήταν επισήμως ένα αθεϊστικό κράτος.

Στη συνέχεια, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Κάστρο έχασε τις μαζικές επιδοτήσεις του από τη Μόσχα. Αντιμετωπίζοντας σχεδόν την πείνα και την απομόνωση, αποφάσισε να ακολουθήσει τον Ιωάννη Παύλο ΙΙ, τον επισκέφθηκε στο Βατικανό το 1996 και τον κάλεσε στην Κούβα. Με το άνοιγμα προς την εκκλησία, ο Κάστρο ελπίζει να κερδίσει αναγνώριση και εμπορικές συναλλαγές. Ο Πάπας κέρδισε την έγκριση για να χτίσει μια νέα σχολή, και, εκτός από την προσφορά θείας κοινωνίας σε τέσσερις πόλεις, δήλωσε, «Η Κούβα μπορεί, με όλο το υπέροχο δυναμικό της, να ανοιχτεί στον κόσμο και μπορεί και ο κόσμος να ανοιχτεί στην Κούβα».

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Καθολική Εκκλησία στην Κούβα αναστήθηκε. Έχει διπλασιάσει σχεδόν τον αριθμό των ιερέων και των μοναχών στη χώρα, οι περισσότεροι από αυτούς προερχόμενοι από το εξωτερικό. Σήμερα, η Αβάνα παρέχει τακτικά τις εκκλησιαστικές άδειες και επιτρέπει την αγορά δομικών υλικών με δελτίο για την ανακαίνιση των εκκλησιών. Η Εκκλησία προσφέρει καθημερινές υπηρεσίες, όπως κέντρα ημερήσιας φροντίδας και μέριμνας για τους ηλικιωμένους. Διδάσκει τη θρησκεία και τις δεξιότητες ηλεκτρονικών υπολογιστών και προβάλει ξένες ταινίες για ομάδες εφήβων. Εφ' όσον η Εκκλησία περιορίζει τις δραστηριότητές της στην περιουσία της, παραμένει σχετικά ελεύθερη. Η Εκκλησία άνοιξε ακόμα ένα νέο ιεροδιδασκαλείο λίγα μίλια νότια της Αβάνας το Νοέμβριο του 2010, την πρώτη εκκλησία που κατασκευάστηκε μετά την επανάσταση. Και μαζί με μια μεγάλη αμερικανική Καθολική αντιπροσωπεία, ο Πρόεδρος Ραούλ Κάστρο παρακολούθησε την αφιέρωση (σ.σ.: της εκκλησίας στον Θεό).

Τον επόμενο μήνα, ο Πάπας Βενέδικτος XVI θα κάνει ένα προσκύνημα στο Σαντιάγο ντε Κούμπα, στο ανατολικό άκρο του νησιού, για να επισκεφθεί το ιερό της Παναγίας του Ελέους, πολιούχου της Κούβας. Ο Βενέδικτος έχει ως στόχο να αναδείξει τη μακρά ιστορία που συνδέει την Εκκλησία με την Κούβα, καθώς και την τρέχουσα προσέγγισή της: ο Ραούλ Κάστρο θα χαιρετήσει τον Ποντίφικα στο Σαντιάγο, στη συνέχεια θα συναντηθεί μαζί του αργότερα στην Αβάνα. Ο Πάπας θα προσφέρει δύο κοινωνίες σε ανοιχτό χώροι στο Σαντιάγο και στην Αβάνα, αμφότερες σε πλατείες που ονομάζονται «Πλατεία της Επανάστασης». Αναμένονται εκατοντάδες χιλιάδες προσκυνητές.

Με πολλούς τρόπους, αυτό είναι ένα προσκύνημα στη συνέχεια της επίσκεψης του Ιωάννη Παύλου Β': μια επαναβεβαίωση της αγάπης της Εκκλησίας για την Κούβα και μια χειρονομία που απέβλεπε στο να ευλογήσει το μέλλον της. Αυτό μπορεί να φαίνεται ανώφελο στους κοσμικούς αναλυτές, αλλά είναι η ουσία της «ποιμαντικής» επίσκεψης: Ο ηγέτης έρχεται να ενθαρρύνει έναν κουρασμένο πληθυσμό. Για τον Φιντέλ και τον Ραούλ Κάστρο, ηλικίας 85 και 81 ετών αντίστοιχα, είναι το τέλος μιας βιολογικής εποχής και οι ιησουιτικά εκπαιδευμένοι αδελφοί φαίνεται να αγκαλιάζουν την αρχική ταυτότητά τους, παρά το ότι την βάφτισαν ιμπεριαλιστική κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Η Ουάσιγκτον και η κοινότητα των Κουβανών εξορίστων, περιμένουν να δουν αν ο Πάπας θα συναντηθεί με στελέχη της αντιπολίτευσης, αν και οι τοπικοί ηγέτες της Εκκλησίας ήταν πασίδηλα «παγωμένοι» απέναντί τους.