Γιατί χρειαζόμαστε ακόμα την Παγκόσμια Τράπεζα

Από το 2007, η διεθνής οικονομία έχει γνωρίσει τεκτονικές μετατοπίσεις και μια αναδιάταξη των σχέσεων εξουσίας καθώς αγωνίζεται να ανακάμψει από το μεγαλύτερο πλήγμα από το 1930. Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν παράσχει τα δύο τρίτα του συνόλου της οικονομικής ανάπτυξης κατά τα τελευταία πέντε χρόνια, βοηθώντας στην αντιστάθμιση των εμποδίων που αντιμετώπισε ο βιομηχανικός κόσμος. Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν, επίσης, γίνει πηγή οικονομικών ιδεών, μοντέλων ανάπτυξης, επενδύσεων, ακόμη και εξωτερικής βοήθειας. Οι θεσμοί, εθνικοί και διεθνείς, σχεδιασμένοι για την παλιά τάξη έχουν φθάσει στα όριά τους για να προσαρμοστούν σε αυτή τη νέα δυναμική.

Σήμερα, κάποιοι από αυτούς που βλέπουν μόνο τις αδυναμίες και τις αποτυχίες των πολυμερών οργανισμών υποστηρίζουν ότι πρέπει να τους εγκαταλείψουμε εντελώς. Όμως, οι παγκόσμιοι πολυμερείς οργανισμοί προσφέρουν έναν λεπτό αλλά ζωτικής σημασίας ιστό ο οποίος συνδέει κυρίαρχα έθνη που επιδιώκουν κοινά συμφέροντα. Η ρεαλιστική προσέγγιση, λοιπόν, είναι να κάνουμε αυτά τα ιδρύματα, παρ’ όλες τις ατέλειές τους, να λειτουργούν καλύτερα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, η Παγκόσμια Τράπεζα προσάρμοσε τις υπηρεσίες της για να λύσει διάφορα αναπτυξιακά προβλήματα «πελατών» στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Επέκτεινε την κεφαλαιουχική της βάση και τα καινοτόμα χρηματοδοτικά της εργαλεία. Υπογράμμισε τη σημασία της χρηστής διακυβέρνησης και των προσπαθειών καταπολέμησης της διαφθοράς. Εκδημοκράτισε την ανάπτυξη μέσω της άρσης εμποδίων και της διαφάνειας. Και εκσυγχρόνισε την εκπροσώπησή της και τις ενέργειές της για την τόνωση της φωνής και της υπευθυνότητας των αναπτυσσόμενων χωρών. Παρά το γεγονός ότι η τράπεζα έχει σημειώσει πρόοδο σε όλα αυτά τα μέτωπα, μπορεί - και πρέπει -να κάνει πολύ περισσότερα.

ΔΟΥΛΕΥΟΝΤΑΣ ΓΙΑ «ΠΕΛΑΤΕΣ»

Οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι οι «πελάτες» της Παγκόσμιας Τράπεζας - και όχι τα αντικείμενα της παλιάς «διαρθρωτικής προσαρμογής» των πολιτικών της. Αυτή η ιδέα μπορεί να φαίνεται προφανής, αλλά αντιπροσωπεύει μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο σκέψης της. Η Τράπεζα θα πρέπει να είναι κάποιος που αναζητά λύσεις, δεν είναι προμηθευτής συνταγών. Αν η καλύτερη πεπατημένη λύση δεν ταιριάζει στο πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο ενός πελάτη, η Τράπεζα δεν έχει βοηθήσει στο να λυθεί το πρόβλημα. Παράλληλα, οι ειδικοί της Τράπεζας πρέπει να είναι σε θέση να μοιραστούν τις γνώσεις τους για το πώς άλλες χώρες λύνουν παρόμοια προβλήματα. Όπως ένας Ινδός ανώτερος υπάλληλος μου είπε, «δεν χρειάζομαι άλλον έναν ειδικό για την Ινδία. Έχω πάνω από ένα δισεκατομμύριο από αυτούς. Χρειάζομαι παγκόσμιας κλάσης ειδικούς σχετικά με τα συνταξιοδοτικά συστήματα, τις συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και τα εκπαιδευτικά συστήματα». Η χρηματοδότηση σπανίως είναι από μόνη της η απάντηση.

Οι «πελάτες» έχουν πολύ διαφορετικές ανάγκες. Οι χώρες που αγωνίζονται να ξεφύγουν από κύκλους βίας, κακή διακυβέρνηση, αστάθεια και φτώχεια χρειάζονται πολύ περισσότερα από αναπτυξιακές θεωρίες. Κατά τη διάρκεια των ημερών μου στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, είδα το πώς οι τομείς της ασφάλειας, της οικονομίας και η διπλωματία συχνά συνεργάστηκαν σπασμωδικά σε χώρες που παλεύουν μέσα σε συγκρούσεις. Η Παγκόσμια Τράπεζα μπορεί να βοηθήσει τη σύνδεση αυτών των κλάδων. Το 1944, τo "R" στο IBRD (σ.σ.: η Ανασυγκρότηση, δηλαδή) προσετέθη για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης και της Ιαπωνίας. Σήμερα, αντιπροσωπεύει το έργο της Παγκόσμιας Τράπεζας σε ταραγμένη μέρη όπως το Αφγανιστάν, η Αϊτή και η Λιβερία.

Χώρες μεσαίου εισοδήματος - Βραζιλία, Κίνα, Ινδία, Ινδονησία, Μεξικό, Τουρκία και άλλες – αντιμετωπίζουν εντελώς διαφορετικά προβλήματα. Αυτές οι χώρες, οι οποίες κατοικούνται ακόμη από τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού που διαβιώνει με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα, έχουν έντονες αναπτυξιακές προκλήσεις να αντιμετωπίσουν η καθεμιά ξεχωριστά. Παράλληλα, παίζουν έναν όλο και σημαντικότερο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία και στην ανάπτυξη των άλλων χωρών. Οι ενέργειές τους θα είναι απαραίτητες για την διαμόρφωση βιώσιμων λύσεων σε διακρατικά προβλήματα, είτε πρόκειται για την υγεία, το εμπόριο, το περιβάλλον, ή τη χρηματοπιστωτική ενοποίηση. Η Τράπεζα δεν χρειάζεται μόνο για να βοηθήσει τις χώρες μέσου εισοδήματος αλλά και να μοιραστεί τις εμπειρίες τους με άλλες και να τις ενθαρρύνει να αναλάβουν μεγαλύτερες διεθνείς ευθύνες.

Μια αρχική πρόκληση αποκάλυψε τη νέα προσέγγιση επίλυσης των προβλημάτων από την Τράπεζα. Στο τέλος του 2007, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν. Η άνοδος των τιμών των καυσίμων όξυνε τις πιέσεις. Ορισμένοι οικονομολόγοι της Παγκόσμιας Τράπεζας, σκεπτόμενοι με συνολικούς όρους, είπαν ότι τα εισοδήματα από τις υψηλές τιμές των βασικών προϊόντων θα επιτρέψουν στις περισσότερες χώρες να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο. Άλλοι υποστήριξαν ότι το πρόβλημα θα πρέπει να το διαχειρίζονται καλύτερα οι ανθρωπιστικές οργανώσεις και όχι τα ιδρύματα μακροχρόνιας ανάπτυξης. Όμως, δεκάδες εκατομμύρια φτωχοί άνθρωποι δεν είχαν ένα μαξιλάρι για να μαλακώσει το χτύπημα. Οικογένειες έζησαν χωρίς γεύματα. Αγρότες δεν μπορούσαν να αγοράσουν τις πρώτες ύλες που χρειάζονταν. Ταραχές ξέσπασαν για τα τρόφιμα. Δεν έχει νόημα να μιλάμε για τα μακροπρόθεσμα εάν οι πληθυσμοί και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να αντιμετωπίζουν τις βραχυπρόθεσμες κρίσεις.