Τα κέρδη του ΝΑΤΟ στη Λιβύη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα κέρδη του ΝΑΤΟ στη Λιβύη

Ο σωστός τρόπος για να γίνει μια παρέμβαση

Αλλά η επιχείρηση της Λιβύης είχε και τις προκλήσεις της, τόσο στη σύλληψη όσο και στην εκτέλεση. Εάν το ΝΑΤΟ πρόκειται να επαναλάβει αυτή την επιτυχία στο μέλλον, θα πρέπει να εξετάσει και να μάθει από αυτές τις προκλήσεις.

Το πρώτο μάθημα είναι ότι το ΝΑΤΟ έχει τη μοναδική δυνατότητα να ανταποκρίνεται γρήγορα και αποτελεσματικά στις διεθνείς κρίσεις. Ορισμένες χώρες έχουν σημαντική στρατιωτική προοπτική. Αλλά όταν μια ομάδα χωρών θέλει να ξεκινήσει μια κοινή παρέμβαση ως συμμαχία _ κάτι το οποίο παρέχει πολιτική νομιμοποίηση - μόνο το ΝΑΤΟ μπορεί να παρέχει την κοινή δομή διοίκησης και ικανοτήτων που απαιτούνται για το σχεδιασμό και την εκτέλεση πολύπλοκων επιχειρήσεων. Αντίθετα, οι πολυμερείς συμμαχίες που δημιουργούνται στη βάση του απαραίτητου εξοπλισμού, δεν έχουν κοινό δόγμα για τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων, δεν έχουν κοινές δυνατότητες ή τη δομή διοίκησης για τη γρήγορη ενσωμάτωση εθνικών δυνάμεων σε μια ενιαία εκστρατεία και δεν έχουν ισχυρούς μηχανισμούς συζήτησης και στη συνέχεια λήψης αποφάσεων πάνω σε μια ήδη συμφωνημένη πορεία δράσης. Επομένως, τέτοιες ad hoc συμμαχίες σχεδόν πάντα στηρίζονται δυσανάλογα σε ένα μόνο έθνος για να αντέξει το βάρος των φορτίων ασφάλειας που ιδανικά θα έπρεπε να είναι πιο δίκαια κατανεμημένο.

Στη Λιβύη, το ΝΑΤΟ συντόνισε τις ενέργειες των 18 χωρών - 14 κράτη μέλη και τέσσερα συνεργαζόμενα - υπό μία ενιαία διοίκηση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έπαιξαν σίγουρα σημαντικό ρόλο, παρέχοντας πληροφορίες, τροφοδοτώντας και στοχεύοντας τις δυνατότητες. Υπάρχουν, όμως, και άλλα κράτη που είχαν εξίσου πολύτιμη συνεισφορά. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποίησαν πάνω από το 40% των επιθέσεων, καταστρέφοντας μαζί περισσότερο από το ένα τρίτο των συνολικών στόχων. Η Ιταλία παρείχε αεροσκάφη για αποστολές αναγνώρισης και, μαζί με την Ελλάδα, πρόσβαση σε ένα μεγάλο αριθμό αεροπορικών βάσεων. Το Βέλγιο, ο Καναδάς, η Δανία, η Νορβηγία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ανέπτυξαν πολεμιστές για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και η Ιορδανία, η Ολλανδία, η Ισπανία, η Σουηδία, η Τουρκία και το Κατάρ βοήθησαν στην επιβολή της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων. Πολλά από αυτά τα κράτη, καθώς και η Βουλγαρία και η Ρουμανία, ανέπτυξαν επίσης ναυτικές δυνάμεις για την επιβολή του εμπάργκο όπλων.

Το δεύτερο μάθημα από τη Λιβύη είναι ότι, παρόλο που η πολιτική ενότητα του ΝΑΤΟ βελτιώνεται, πρέπει να γίνει περισσότερη δουλειά. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ ξεπέρασαν τις πρώτες διαφορές τους για τη Λιβύη και σφυρηλάτησαν μια πορεία δράσης αποδεκτή από όλους. Κάθε σύμμαχος συνέβαλε στην επιχείρηση μέσω της διοικητικής δομής του ΝΑΤΟ και κανένας σύμμαχος δεν περιόρισε τη χρήση του προσωπικού που διαθέτει στα κέντρα εντολών του ΝΑΤΟ, σε μέρη όπως η Μονς στο Βέλγιο, η Νάπολη στην Ιταλία ή το Ράμσταϊν της Γερμανίας. Όμως, παρότι 14 κράτη μέλη συνέβαλαν άμεσα στην «Επιχείρηση Unified Protector», ισάριθμα κράτη δεν το έπραξαν. Πολλές από τις χώρες που δεν συμμετείχαν δεν είχαν τα μέσα να το πράξουν, αλλά συνέχισαν να δίνουν την πολιτική τους υποστήριξη. Ορισμένες χώρες όπως η Γερμανία, όμως, αποφάσισαν να μην συμμετάσχουν αν και θα μπορούσαν να το κάνουν. Το Βερολίνο δεν μπλόκαρε την απόφαση του ΝΑΤΟ να δράσει στη Λιβύη και επιπλέον βοήθησε τις επιχειρήσεις της συμμαχίας στο σύνολό τους, αυξάνοντας τη συμμετοχή του στην εναέρια επιτήρηση στο Αφγανιστάν. Όμως, απείχε από την ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών που εξουσιοδότησε την παρέμβαση και έμεινε έξω από τη στρατιωτική επιχείρηση. Και παρόλο που η Πολωνία επικουρείται με το να πωλεί πυρομαχικά ακρίβειας σε άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, και αυτή, επίσης, απέφυγε την άμεση συμμετοχή.

Κάποιοι σχολιαστές, όπως η Anne Applebaum, έχουν εκφράσει φόβους ότι η απουσία ενός σημαντικού αριθμού μελών του ΝΑΤΟ από την αποστολή στη Λιβύη σηματοδότησε μια έλλειψη αλληλεγγύης ή, χειρότερα, την ανάδυση μιας συμμαχίας δύο επιπέδων, στην οποία ορισμένα μέλη επικεντρώνονται σε ανθρωπιστικές και ειρηνευτικές αποστολές και άλλα φέρουν το βάρος της μάχης.

Μια τέτοια ανησυχία είναι αβάσιμη - για την ώρα τουλάχιστον. Όταν η δουλειά του ΝΑΤΟ θεωρηθεί μέσα στο πλαίσιο ολόκληρου του φάσματος των αποστολών του, από αυτή στο Αφγανιστάν ως τις αντι-πειρατικές επιχειρήσεις στον Κόλπο του Άντεν, γίνεται σαφές ότι κάθε κράτος μέλος συμμετέχει με το καλύτερο των δυνατοτήτων του – συμπεριλαμβανομένων της Γερμανίας και της Πολωνίας, οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στο Αφγανιστάν και το Κοσσυφοπέδιο. Ωστόσο, αν και η επιχείρηση της Λιβύης έδειξε ότι η πολιτική δέσμευση των συμμάχων στο ΝΑΤΟ βελτιώνεται, οι σύμμαχοι πρέπει να εργαστούν για να μεταφραστεί αυτή η πολιτική βούληση σε πραγματικότητα, με την πιο δίκαιη κατανομή του συνολικού αμυντικού βάρους της συμμαχίας.

Η παρέμβαση στη Λιβύη, επίσης, έδειξε ότι μια συνεκτική πολιτική του ΝΑΤΟ μπορεί να αντιμετωπίσει όλο και πιο πολύπλοκες και περισσότερο παγκόσμιες, προκλήσεις ασφαλείας. Τα πρώτα 40 χρόνια του, το ΝΑΤΟ επικεντρώθηκε στην υπεράσπιση των συνόρων των κρατών μελών του. Αλλά μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η συμμαχία διεύρυνε την προοπτική της πέρα από την αποτροπή, καθιστώντας την σύμμαχο από επιλογή για διεθνείς επιχειρήσεις ασφαλείας. Η τάση αυτή ξεκίνησε με τη Σύμπραξη για την Ειρήνη στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ένα πρόγραμμα πρακτικής συνεργασίας και πολιτικού διαλόγου με τα κράτη που δεν ήταν μέλη σε όλη την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία. Και συνέχισε στο σημερινό αιώνα, με 50 χώρες να εναποθέτουν τις δυνάμεις τους στη διοίκηση του ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο της Διεθνούς Δύναμης Αρωγής Ασφαλείας στο Αφγανιστάν.