Ο αιγυπτιακός στρατός νίκησε πάλι

Νωρίτερα φέτος, η Μουσουλμανική Αδελφότητα ανακοίνωσε ότι υπαναχωρούσε από την υπόσχεσή της να μην κατεβάσει υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές του 2012 που ολοκληρώθηκαν την περασμένη εβδομάδα, υποστηρίζοντας ότι είχε αναγκαστεί εκ των πραγμάτων να επιζητήσει την εκτελεστική εξουσία. Η Αδελφότητα είπε ότι το κοινοβούλιο, στο οποίο κέρδισε την πλειοψηφία των εδρών στις αρχές του 2012, δεν έχει καμία πραγματική εξουσία. Ακόμη και αφότου ορκίστηκαν οι βουλευτές, ο στρατός υπό την ηγεσία του Ανωτάτου Συμβουλίου των Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF) διατήρησε την εξουσία να ορίζει το υπουργικό συμβούλιο και οι στρατηγοί παρεμβαίνουν συνεχώς στη διαδικασία σύνταξης του νέου συντάγματος. Υπήρχε βάση στο επιχείρημα της Αδελφότητας: λίγες ημέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές, το Ανώτατο Δικαστήριο της Αιγύπτου, ο επικεφαλής του οποίο είναι διορισμένος από την εποχή του πρώην προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, διέλυσε τη Βουλή.

Με το κοινοβούλιο να χάνει δύναμη μέρα με τη μέρα, η Προεδρία έμοιαζε με το τελευταίο καταφύγιο για την Αδελφότητα. Και ο υποψήφιός της, ο Μοχάμεντ Μουρσί, έχει κερδίσει σε έναν αγώνα με ελάχιστα περιθώρια. Εάν τα πρώτα αποτελέσματα διατηρηθούν – όσο γραφόταν αυτό το άρθρο, η Εκλογική Επιτροπή εξακολουθούσε να μελετά πάνω από 400 προσφυγές σχετικά με τους δύο εκλογικούς γύρους - η νίκη θα είναι μόνο κατ' όνομα. Παρότι κέρδισε κατ’ αρχήν την εκτελεστική εξουσία, ο Μουρσί στην πράξη θα έχει λίγη εξουσία. Μετά από μήνες λεπτών ελιγμών, ο στρατός κατάφερε να διασωθεί με μια παρωδία μετάβασης στη Δημοκρατία, επιτυγχάνοντας να διατηρήσει για τον εαυτό του μια σειρά από δικλείδες εξουσίας που περιορίζουν την προεδρική ψήφο. Η πρώτη ήταν η εκ νέου επιβολή του στρατιωτικού νόμου στις 13 Ιουνίου. Τότε, καθώς οι κάλπες έκλειναν στις 17 Ιουνίου, οι στρατηγοί εξέδωσαν μια συμπληρωματική συνταγματική διακήρυξη, η οποία τους χορηγούσε νομοθετική εξουσία και ενίσχυε τον ρόλο τους στη διαμόρφωση ενός μόνιμου συντάγματος. Για να μην τεθούν υπό έλεγχο, οι στρατιωτικοί αυτοεξαιρούνται επίσης από την πολιτική εποπτεία, παίρνοντας το δικαίωμα να διορίζουν και να προωθούν την δική τους ηγεσία, να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους και να συνάπτουν συμβάσεις προμήθειας όπλων. Τέλος, στις 18 Ιουνίου, ο Στρατάρχης Μοχάμεντ Χουσεΐν Τανταουί ανακοίνωσε την επανίδρυση ενός Συμβουλίου Εθνικής Άμυνας, το οποίο θέτει τους στρατηγούς σταθερά επικεφαλής της εθνικής πολιτικής ασφαλείας της Αιγύπτου.

Η Αδελφότητα αντιμετωπίζει τώρα ένα δίλλημα. Μπορεί να τοποθετήσει τον Μουρσί και συνεχίσει να νομιμοποιεί μια μετάβαση στη μετά-Μουμπάρακ εποχή που φαίνεται ότι έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να προωθεί τα στενά συμφέροντα των αξιωματικών του αιγυπτιακού στρατού. Ή μπορεί να επιστρέψει στους δρόμους με διαδηλώσεις, με σκοπό να ανατρέψει το στρατιωτικό συμβούλιο.

Καμία επιλογή δεν προσφέρει στην Αδελφότητα υπολογίσιμο όφελος. Όταν ο Μουρσί δώσει τον όρκο του ως νέος πρόεδρος, όπως προβλέπεται, δεν είναι σαφές ποια εξουσία θα έχει πραγματικά. Ο αιγυπτιακός στρατός έχει ήδη δηλώσει ότι δεν θα υπάρξουν νέες κοινοβουλευτικές εκλογές μέχρις ότου συνταχθεί ένα καινούργιο μόνιμο σύνταγμα. Οι στρατηγοί αρνούνται να δεσμευτούν σε ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, λέγοντας μόνο ότι ελπίζουν να υπάρχει ένα νέο σύνταγμα εντός τεσσεράμισι μηνών και ένα νέο κοινοβούλιο να έχει εγκατασταθεί πριν από το τέλος του 2012. Λειτουργώντας χωρίς ένα μόνιμο σύνταγμα και χωρίς Βουλή, ο Μουρσί δεν θα έχει καμία εξουσία να πραγματοποιήσει το πρόγραμμα της ισλαμικής «αναγέννησης» με το οποίο πολιτεύτηκε, ούτε θα έχει κάποιους θεσμικούς συμμάχους. Οι κυβερνώντες στρατηγοί και η δικαστική εξουσία δεν έχουν δείξει ενδιαφέρον για την -υπό την ηγεσία ισλαμιστών- αλλαγή.

Επιπλέον, εάν ο Μουρσί αναλάβει τη θέση του ως κατ’ όνομα πρόεδρος θα εκθέσει την Αδελφότητα στην συνήθη κριτική περί intihaziya (οπορτουνισμού). Ήδη, πολλοί Αιγύπτιοι πιστεύουν ότι η Αδελφότητα είναι ευχαριστημένη με το να συνεννοείται με ένα στρατιωτικό κράτος αν αυτό σημαίνει κάτι για την αυτοσυντήρησή της ή όταν της δίνει τη δυνατότητα να παραγκωνίζει τους ιδεολογικούς της αντιπάλους. Στην πραγματικότητα, αυτό ήταν το σχέδιο της Αδελφότητας στις αρχές του 1950 και ξανά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, όταν η Αδελφότητα αφέθηκε να χρησιμοποιηθεί από την κυβέρνηση ως εργαλείο εξισορρόπησης στην κοσμική αριστερά. Η κλίση προς τον intihaziya (οπορτουνισμό) ήταν επίσης ορατή στην πορεία προς τις βουλευτικές εκλογές 2011-12. Καθώς οι επαναστατικές ομάδες μάχονταν τις δυνάμεις ασφαλείας έξω από το Υπουργείο Εσωτερικών την παραμονή της ψηφοφορίας, η Αδελφότητα έκανε εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση. Το γεγονός ότι στη συνέχεια κέρδισε την πλειοψηφία ενίσχυσε την αίσθηση ότι η ομάδα αυτή βάζει την πολιτική της τύχη πάνω από τις αρχές της.

Από την άλλη πλευρά, εάν ο Μουρσί αρνηθεί να ορκιστεί ως ο πρώτος ελεύθερα εκλεγμένος πρόεδρος της Αιγύπτου στην μετά Μουμπάρακ εποχή και η Αδελφότητα επιστρέψει στους δρόμους, μπορεί να διαπιστώσει ότι η εποχή για διαδηλώσεις έχει ήδη περάσει. Στους δεκαέξι μακρόσυρτους μήνες αφότου ο Μουμπάρακ ανατράπηκε, η λάμψη της επαναστατικής νεολαίας έχει μειωθεί αισθητά. Οι απλοί Αιγύπτιοι πολίτες εμφανίζονται κουρασμένοι για περαιτέρω αναταραχή. Ιδού τα αποδεικτικά στοιχεία της εξάντλησης τους: μόνο το ήμισυ των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων προσήλθε στον εκλογικό γύρο για την ανάδειξη προέδρου, πολύ λιγότεροι από τις βουλευτικές εκλογές. Και περίπου το 48% των ατόμων που ψήφισαν, ψήφισαν τον υποψήφιο υπέρ της σταθερότητας, τον Αχμέντ Σαφίκ, ο οποίος δεν μπήκε στον κόπο να κρύψει τις διασυνδέσεις του με το προηγούμενο καθεστώς. Η διαλυμένη οικονομία της Αιγύπτου επιδεινώνει την κούραση. Το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ συρρικνώθηκε καθ’ όλο το 2011, και οι απλοί Αιγύπτιοι αισθάνονται το πλήγμα.

Εάν η Αδελφότητα στραφεί προς την πολιτική των διαδηλώσεων, άλλωστε, δεν υπάρχει καμία διαβεβαίωση ότι ο στρατός δεν θα αντιδράσει σκληρά και δεν θα φυλακίσει την ηγεσία της. Σε μια κίνηση που ουσιαστικά επανέφερε τις εξουσίες τις οποίες οι νόμοι εκτάκτου ανάγκης είχαν δώσει στον Μουμπάρακ, το Υπουργείο Δικαιοσύνης έδωσε πρόσφατα ευρείες εξουσίες για συλλήψεις στη στρατιωτική αστυνομία της Αιγύπτου και τις μυστικές υπηρεσίες. Οι υπηρεσίες αυτές έχουν την εξουσία να συλλάβουν πολίτες αν κρίνουν ότι οι ενέργειές τους συνιστούν απειλή για την εθνική ασφάλεια, μια εξουσία που θα μπορούσε εύκολα να ερμηνευθεί ως πρόσχημα για την πάταξη των διαδηλώσεων. Ο υπό κρατικό έλεγχο Τύπος, ενδεχομένως προετοιμάζοντας το έδαφος για μια μελλοντική καταστολή, ήδη προβάλλει με πηχυαίους τίτλους ότι η Αδελφότητα έχει ενδεχωμένως επιλέξει να επιστρέψει στο πιο βίαιο παρελθόν της. Η δήλωση του Χαϊράτ αλ Σατέρ, ενός άλλου προεδρικού υποψήφιου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ο οποίος είχε αποκλειστεί πριν από τις εκλογές, ότι «η επερχόμενη επανάσταση μπορεί να είναι λιγότερο ειρηνική και πιο βίαιη» σίγουρα δεν βοήθησε.

Με απλά λόγια, ο στρατός πιέζει την Αδελφότητα και η Αδελφότητα δεν έχει σαφές αντίβαρο. Οι στρατηγοί πιέζουν για μια επιλογή μεταξύ της νομιμοποίησης της εξουσίας που έχουν αποκτήσει και του να εκτεθούν σε μια πιθανή υπέρβαση εξουσίας που ίσως οδηγήσει σε μια βίαιη καταστολή. Η αρχική απάντηση της Αδελφότητας είναι ότι θα επιδιώξει να απαντήσει και στις δύο επιλογές ταυτόχρονα – θα στείλει τον Μουρσί να αναλάβει την προεδρία και θα αμφισβητήσει την εξουσία του στρατού στα δικαστήρια και στους δρόμους. Αυτή η επί παντός επιστητού προσέγγιση μπορεί να ακούγεται πρακτική, αλλά κρύβει τη βασική πρόκληση. Για να αλλάξει πραγματικά την πολιτική δυναμική στην Αίγυπτο, η Αδελφότητα θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να πείσει τους φιλελεύθερους κοσμικούς (δηλαδή τους μη ισλαμιστές) να κάνουν κοινό μέτωπο για να καταπολεμήσουν την στρατιωτική εξουσία. Οι αξιωματικοί θα διοικούν την Αίγυπτο όσο η δυσπιστία μεταξύ της Αδελφότητας και των κοσμικών ομολόγων της υπονομεύει την κοινή επιθυμία τους για μια μετάβαση από το στρατιωτικό σύστημα που κυριαρχεί στη Δημοκρατία.

Όσον αφορά τη δημοκρατική προοπτική της Αιγύπτου, το γράπωμα του στρατού στην εξουσία, όσο κι αν είναι κραυγαλέο, δυστυχώς, δε φαίνεται να έχει ενώσει τις πολιτικές ομάδες γύρω από την ανάγκη να σώσουν τη χώρα από τον έλεγχό του.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/137745/jeff-martini/the-egyptian-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr