Το τουρκικό παράδοξο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τουρκικό παράδοξο

Πώς το κυβερνών AKP ενισχύει και προσβάλει τη Δημοκρατία ταυτοχρόνως

Η εκστρατεία καταστολής ξεκίνησε με τον Τύπο. Το ΑΚΡ έχει εκφοβίσει και μερικές φορές έχει συλλάβει με περίπου νόμιμο τρόπο δημοσιογράφους και εκδότες για συνηγορία υπέρ των Κούρδων ή ακόμα και απλώς γιατί επικρίνουν την κυβέρνηση. Περισσότεροι από 90 δημοσιογράφοι τώρα βρίσκονται στις τουρκικές φυλακές - περισσότεροι από ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο - και το κράτος έχει πάνω από 4.000 αγωγές που εκκρεμούν κατά των μελών του Τύπου. Πολλοί από αυτούς τους δημοσιογράφους είναι εγκλωβισμένοι σε ένα νομικό κενό, καθώς οι νόμοι της Τουρκίας επιτρέπουν τη φυλάκιση δημοσιογράφων για ένα έως και τρία χρόνια χωρίς δίκη. Το 2011, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα κατέταξαν την Τουρκία 148η από 178 χώρες σχετικά με τον ετήσιο δείκτη ελευθερίας του Τύπου.

Επιχειρήσεις Τύπου που επέκριναν την κυβέρνηση Ερντογάν βρέθηκαν με οικονομικό πρόβλημα που οφείλεται σε πρόστιμα και φορολογικές έρευνες. Αφότου η κορυφαία εφημερίδα Hurriyet συνέδεσε το ΑΚΡ με ένα σκάνδαλο φιλανθρωπίας, επέβαλε πρόστιμο στον εκδότη, τον όμιλο Dogan, 523 εκατ. δολάρια για φοροδιαφυγή, και στη συνέχεια επέβαλε πάλι πρόστιμο επτά μήνες αργότερα 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για διαφυγόντες φόρους και άλλες απροσδιόριστες παρατυπίες, θέτοντας το συνολικό οφειλόμενο ποσό υψηλότερα από την αξία της ίδιας της εταιρείας. Η επίθεση αυτή χρησίμευσε ως προειδοποίηση στα άλλα μέσα ενημέρωσης να μην επικρίνουν το ΑΚΡ, και, μαζί με τις συλλήψεις και τις απολύσεις των μη φιλικών δημοσιογράφων, έχει δημιουργήσει κλίμα φόβου.

Το ΑΚΡ έχει επίσης κυνηγήσει αυτό που βλέπει ως την άλλη κύρια απειλή κατά της κυριαρχίας του: τους στρατιωτικούς. Εντάσεις μεταξύ στρατιωτικών και ισλαμιστών στην Τουρκία έχουν υπάρξει από την ίδρυση της Δημοκρατίας μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πιο πρόσφατα, το 1997, εκτοπίστηκε από τον στρατό ο πρώτος ισλαμιστής πρωθυπουργός της Τουρκίας, Νεχμετίν Ερμπακάν, και ετέθη εκτός νόμου το κόμμα του, Refah, ένα χρόνο αργότερα. Για να αποφύγει αυτή τη μοίρα, το ΑΚΡ έχει κατηγορήσει δεκάδες νυν και πρώην στρατιωτικούς αξιωματούχους ότι σχεδίασαν πραξικοπήματα, και τους δίωξε νομικά με καταστροφικές συνέπειες. Είκοσι τοις εκατό όλων των Τούρκων στρατηγών είναι σήμερα στη φυλακή, και τον Μάρτιο οι εισαγγελείς απαίτησαν ποινές φυλάκισης 15-20 ετών για 364 εν ενεργεία και απόστρατους αξιωματικούς. Αφότου η κυβέρνηση προχώρησε σε έναν νέο γύρο συλλήψεων ανώτερων αξιωματικών με σκοτεινές κατηγορίες για σχεδιασμό πραξικοπημάτων, ο Τούρκος επιτελάρχης και οι διοικητές της αεροπορίας, του ναυτικού και των χερσαίων δυνάμεων παραιτήθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Νωρίτερα φέτος, η κυβέρνηση το παρατράβηξε τόσο ώστε να συλλάβει τον πρώην Αρχηγό του Επιτελείου Στρατηγό Ιλκέρ Μπασμπούγκ.

Η καταστολή των ενόπλων δυνάμεων από τον Ερντογάν αποτελεί μια επικίνδυνη εξέλιξη στην πολιτική ζωή της Τουρκίας. Λαμβάνοντας υπόψη το παρελθόν, υπάρχει μια λογική πιθανότητα ότι ορισμένοι διοικητές συνωμοτούν εναντίον του ΑΚΡ, και η θέσπιση πολιτικού ελέγχου επί του στρατού είναι ένα σημαντικό βήμα για την επίτευξη πλήρους δημοκρατίας. Αλλά οι διώξεις εναντίον των αξιωματικών έχουν σηματοδοτηθεί από ισχυρισμούς περί πλαστών εγγράφων, φυλακίσεις χωρίς αποδείξεις και αυτό πλέον φαίνεται σαν μια προσπάθεια να υποταχθούν οι στρατιωτικοί όχι στα θεσμικά όργανα του κράτους αλλά στο ίδιο το ΑΚΡ. Αν και πολλοί Τούρκοι πολίτες δεν υποστηρίζουν την επέμβαση του στρατού στο πολιτικό σύστημα, εξακολουθούν να θεωρούν ότι νομικές διαδικασίες εναντίον του έχουν πολιτικά κίνητρα. Σε αυτό έχουν δίκιο: Η πτώση των αξιωματικών είναι το αποκορύφωμα μιας πολύ αντιδημοκρατικής εκστρατεία να εκφοβιστούν, να παρενοχληθούν και να φυλακιστούν οι αντίπαλοι του ΑΚΡ.

Το ΑΚΡ έχει επιτεθεί επίσης στα κόμματα της αντιπολίτευσης, αν και με ευγενικότερο τρόπο. Η Τουρκία έχει αρχίσει να σχεδιάζει ένα νέο σύνταγμα για να αντικαταστήσει το τρέχον, που είναι ένα απομεινάρι από το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, και ο Ερντογάν επέμεινε από την αρχή ότι στη διαδικασία εκπόνησης θα ενσωματωθούν οι απόψεις όλων των πλευρών. Τώρα που η αντιπολίτευση έχει αρχίσει να αμφισβητεί την πρόταση του ΑΚΡ να θεσπισθεί ένα προεδρικό σύστημα, εν μέσω ενδείξεων ότι το νέο σύνταγμα δεν θα προστατεύει ρητά τους Κούρδους και τα δικαιώματα των μειονοτήτων, ο Ερντογάν απείλησε να εγκαταλείψει τις υποσχέσεις του για συναίνεση. Το ΑΚΡ ερευνά καταγγελίες περί διαφθοράς σε δήμους που ελέγχονται από την κεμαλική παράταξη, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP). Στην πραγματικότητα, το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει εγκρίνει έρευνες σε δήμους του CHP σε διπλάσιο ποσοστό συγκριτικά με δήμους που ελέγχει το ΑΚΡ.

Το ΑΚΡ έχει περιορίσει επίσης την ικανότητα των απλών Τούρκων να αμφισβητήσουν την εξουσία του. Το άγχος που προκλήθηκε από τις ενέργειες του ΑΚΡ σε βάρος δημοσιογράφων, στρατιωτικών και πολιτικών έχει δημιουργήσει ένα υψηλό βαθμό αυτο-λογοκρισίας. Η κυβέρνηση έχει εξουσιοδοτήσει ειδικά δικαστήρια να συλλάβουν πολίτες ως ύποπτους για τρομοκρατία χωρίς αποδείξεις ή χωρίς να τους δίνουν οποιοδήποτε δικαίωμα σε ακρόαση και έχει χρησιμοποιήσει δικαστικές διώξεις εναντίον αυτών που ζητούν μεγαλύτερη αυτονομία για τους Κούρδους. Το κράτος έχει ουσιαστικά αναλάβει την Ακαδημία Επιστημών της Τουρκίας, το αλλοτινό προπύργιο της κεμαλικής ορθοδοξίας. Υπάρχουν επί του παρόντος πάνω από 15.000 εκκρεμείς προσφυγές κατά της Τουρκίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σχετικά με παραβιάσεις διαφόρων πολιτικών και προσωπικών ελευθεριών, σε σύγκριση με 3.000 για το Ηνωμένο Βασίλειο και περίπου 2.500 για τη Γαλλία και τη Γερμανία.