Η κούραση της πλατείας Ταχρίρ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η κούραση της πλατείας Ταχρίρ

Πώς η επανάσταση της Αιγύπτου εξουθενώθηκε
Περίληψη: 

Υπάρχουν φορές που το Κάιρο παραπέμπει ακόμα σε μια επαναστατική ατμόσφαιρα. Αλλά τον τελευταίο χρόνο η πλατεία Ταχρίρ έχει γίνει σε μεγάλο βαθμό ένα γραφειοκρατικό πεδίο μάχης όπου οι πολιτικά στρατευμένοι εμπλέκονται στην πάλη για την εξουσία που διεξάγεται μεταξύ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του στρατού. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι κοσμικοί επαναστάτες έχουν περιθωριοποιηθεί και η δόξα της επανάστασης έχει ξεθυμάνει.

Ο ASHRAF KHALIL είναι δημοσιογράφος με έδρα το Κάιρο και συγγραφέας του βιβλίου Η Πλατεία της Απελευθέρωσης: Στα Άδυτα της Αιγυπτιακής Επανάστασης και η Αναγέννηση ενός Έθνους ( Liberation Square: Inside the Egyptian Revolution and the Rebirth of a Nation). [1]

Υπάρχουν φορές που πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου θυμίζει ακόμα την επαναστατική ατμόσφαιρα, όταν πλήθη μαζεύονται σε κάθε γωνιά της και η ενιαία φωνή τους ταρακουνάει τα γύρω κτίρια. Ακριβώς μια τέτοια στιγμή ήρθε πριν από λίγο καιρό, όταν ο Σουλτάν Φαρούκ, ο επικεφαλής της Προεδρικής Επιτροπής Εκλογών (PEC), ανακοίνωσε ότι ο Μοχάμαντ Μουρσί είχε κερδίσει την αιγυπτιακή προεδρία. Η Ταχρίρ γέμισε ασφυκτικά, όπως τις τελευταίες μέρες της επανάστασης πριν από 16 μήνες και έσφυζε από πανηγυρικό πυρετό.

Αλλά τις περισσότερες άλλες ημέρες, η πλατεία Ταχρίρ είναι κάτι άλλο. Οι σωροί των απορριμμάτων είναι πασιφανείς, οι γυναίκες είναι λίγες και υπάρχουν σχεδόν τόσα μπλουζάκια για πώληση με στάμπα του Μπομπ Σφουγγαράκη όσες και αιγυπτιακές σημαίες. Και πολιτικά, η Ταχρίρ έχει γίνει ένα γραφειοκρατικό πεδίο μάχης. Πολιτικά στρατευμένοι γεμίζουν την πλατεία τις τελευταίες εβδομάδες, διεξάγοντας την πολυεπίπεδη μάχη για την εξουσία που βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του Ανώτατου Συμβουλίου των Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF).

Μετά την ανακοίνωση του Σουλτάν, εργάτες αποσυναρμολόγησαν την τεράστια σκηνή από την πλατεία και από την Δευτέρα η κυκλοφορία από την πλατεία Ταχρίρ γινόταν κανονικά (σύμφωνα με τα πρότυπα του Καϊρου, τουλάχιστον). Η επίσημη ανάρρηση του Μουρσί στην προεδρία φέρνει μια προσωρινή αλλαγή στην τακτική της Αδελφότητας, μακριά από τον εμβληματικό τόπο της επανάστασης αλλά μέσα σε αίθουσες των δικαστηρίων για τις απαραίτητες δικαστικές διαδικασίες και σε κλειστά δωμάτια για ιδιωτικές διαπραγματεύσεις. Κατά συνέπεια, η συναισθηματική και η στρατηγική σημασία της πλατείας Ταχρίρ έχει εν μέρει ξεθωριάσει από την πρόσφατη δόξα της. Για όποιον συμμετείχε στην επανάσταση, η μεγάλη δημόσια πλατεία θα εμπνέει για πάντα τις αναμνήσεις της ελπίδας και του θριάμβου. Αλλά πολλοί από αυτούς επαναστάτες έχουν περάσει το τελευταίο έτος χάνοντας σιγά-σιγά την αγάπη για το μερος αυτό και το τι έχει απογίνει.

Το πνευματικό και προοδευτικό μίγμα που πλημμύριζε την πλατεία σε όλη την διάρκεια της επανάσταση - κοσμικοί, ισλαμιστές, γυναίκες, ειρηνικά όλοι μαζί - είναι μια ψηφίδα ενός στοργικά αναθυμούμενου παρελθόντος. Τα πλήθη κατά τη διάρκεια της πιο πρόσφατης (διάρκειας δύο εβδομάδων) κατάληψης της πλατείας ήταν κυρίως ισλαμιστές και άνδρες, βασικά ένας συνδυασμός Μουσουλμανικής Αδελφότητας και σαλαφιστών, μαζί με μερικές εξέχουσες κοσμικές επαναστατικές ομάδες, όπως το «Κίνημα της 6ης Απριλίου». Χάρη στον συνδυασμό της εξάντλησης από την πολιτική των διαδηλώσεων, της απογοήτευσης από την πρόοδο της επανάστασης και της αντιπάθειας προς την Αδελφότητα, πολλοί από τους αρχικούς επαναστάτες έχουν απηυδήσει και δεν δείχνουν την υποστήριξή τους στους δρόμους.

Οι διαχωριστικές γραμμές της πλατείας Ταχρίρ αντανακλούν τις διαφορές που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών. Η μη- ισλαμική επαναστατική μάζα χωρίστηκε θορυβωδώς σε τρία στρατόπεδα – οι οπαδοί του μποϊκοτάζ, οι σκόπιμοι σαμποτέρ των εκλογών και αυτοί που ψήφισαν υπέρ του Μουρσί απλώς για να αποτρέψουν την νίκη του πρωθυπουργού της εποχής Μουμπάρακ, Αχμέντ Σαφίκ. Πολλοί από τους οπαδούς του μποϊκοτάζ και τους σαμποτέρ των εκλογών δεν έχουν αισθανθεί καμία ιδιαίτερη επιθυμία να γίνουν πιόνια σε μια παρτίδα σκακιού μεταξύ της Αδελφότητας και της SCAF με βάση την Ταχρίρ. Πολλοί επιθυμούν, στην πραγματικότητα, να βρουν έναν τρόπο ώστε και οι δύο πλευρές να χάσουν.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτή η απροθυμία συσπείρωσης είναι ένα στρατηγικό λάθος, μια απόφαση που στερείται πολιτικής ωριμότητας. «Ορισμένοι παραδοσιακοί οπαδοί της πλατείας Ταχρίρ αισθάνονται ότι η πλατεία σήμερα ανήκει στην Αδελφότητα», λέει ο Γουαέλ Χαλίλ, ένας σοσιαλιστής ακτιβιστής που υποστήριξε τον Μουρσί στην Ταχρίρ και κάλεσε τους συμπατριώτες του να κάνουν το ίδιο. «Είναι ανόητο για ορισμένους επαναστάτες να πουν “Αυτό είναι το παιχνίδι (της Αδελφότητας)”». Για τον Χαλίλ, η νίκη του Μουρσί απέδειξε ότι η Ταχρίρ - και δια μέσω αυτής, η πολιτική εν γένει - εξακολουθεί να είναι σημαντική. Καθώς η καταμέτρηση ψήφων κράτησε για ημέρες, η Αδελφότητα συσπείρωσε τις δυνάμεις της για να οργανώσει μια ανοικτή καθιστική διαμαρτυρία, η οποία χρησίμευσε ως προειδοποίηση για την Προεδρική Επιτροπή Εκλογών (PEC) να συγκρατηθεί από το να νοθεύσει το αποτέλεσμα. «Η Ταχρίρ εξακολουθεί να είναι ένα σύμβολο του αγώνα», λέει ο Χαλίλ. «Θα παραμείνει ως αίθουσα συνεδριάσεων μας».

Ο Χαλίλ καθιστά σαφές ότι η υποστήριξή του στον Μουρσί εξαρτάται από τις πολιτικές του νέου προέδρου. Για τον ίδιο και για πολλούς άλλους, ο πρόεδρος θα πρέπει να λειτουργεί με πολύ μικρό περιθώριο λάθους. Εάν η Αδελφότητα προχωρήσει σε κάποιου είδους κατανομή εξουσίας με το στρατό, όπως πολλοί αναμένουν, η πλατεία Ταχρίρ θα μπορούσε να γεμίσει και πάλι με διαδηλώσεις που θα ζητούν την καταστροφή και για τις δύο οργανώσεις.

Είναι δύσκολο να υποτιμηθεί το πόσο ιδιαίτερος τόπος ήταν η πλατεία Ταχρίρ κατά τους πρώτους μήνες του 2011. Από την στιγμή που οι διαδηλωτές κατέλαβαν τον τεράστιο αυτό δημόσιο χώρο στις 28 Ιανουαρίου, έγινε ένα είδος ουτοπικού μίνι-κράτος. Παρά το πλήθος και τον μεγάλο αριθμό των γυναικών διαδηλωτών, η σύγχρονη μάστιγα της Αιγύπτου, η σεξουαλική παρενόχληση, ήταν εμφανώς απούσα. Διαδηλωτές ευρύτερα αποκλινουσών πολιτικών απόψεων και κοινωνικών συνθηκών, αναμίχθηκαν για να δημιουργήσουν μια πολιτισμένη, λειτουργική κατασκήνωση. Οργάνωσαν έναν καταμερισμό εργασίας, τακτοποίησαν τα της δικής τους ασφάλειας, και επιμελώς καθάριζαν τον εαυτό τους.