Χωρίς μεγάλες προσδοκίες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Χωρίς μεγάλες προσδοκίες

Τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει η Διεθνής Βοήθεια στον Αραβικό Κόσμο
Περίληψη: 

Νωρίτερα φέτος, η κυβέρνηση Ομπάμα ζήτησε από το Κογκρέσο να δημιουργήσει ένα Ταμείο Κινήτρων για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, με «προίκα» 770 εκατομμύρια δολάρια, για να «υποστηρίξει τους πολίτες που έχουν ζητήσει την αλλαγή». Όμως, αν τα αποτελέσματα παρόμοιων προσπαθειών στο Πακιστάν αποτελούν κάποιου είδους δείκτη, η Ουάσιγκτον δεν θα πρέπει να περιμένει σημαντική πολιτική επιρροή σε αντάλλαγμα για τις επενδύσεις της.

Η NANCY BIRDSALL είναι ιδρυτικός Πρόεδρος του Κέντρου για την Παγκόσμια Ανάπτυξη.
Ο MILAN VAISHNAV είναι συνεργάτης στο Κληροδότημα Carnegie για τη Διεθνή Ειρήνη και επισκέπτης συνεργάτης στο Κέντρο για την Παγκόσμια Ανάπτυξη.
Ο DANNY CUTHERELL είναι αναλυτής πολιτικών στο Κέντρο για την Παγκόσμια Ανάπτυξη.

Λίγο μετά την ανάληψη της προεδρίας, ο Μπαράκ Ομπάμα έστρεψε ένα μέρος της προσοχής του στον αναπροσανατολισμό των σχέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών με το Πακιστάν. Για δεκαετίες, η Ουάσιγκτον είχε μια λυκοφιλία με την Ισλαμαμπάντ, πρόθυμη να εργαστούν από κοινού όταν τα δικά της συμφέροντα ασφαλείας ήταν σε κίνδυνο αλλά κατά τα άλλα αδιάφορη για τις προκλήσεις στο εσωτερικό του Πακιστάν. Όμως, αναγνωρίζοντας ότι οι τύχες της Νότιας Ασίας και, τελικά, της ασφάλειας των ΗΠΑ είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη σταθερότητα και την ευημερία του Πακιστάν, ο Ομπάμα υπέγραψε το νόμο της ενισχυμένης εταιρικής σχέσης με το Πακιστάν (το νομοσχέδιο Kerry-Lugar-Berman) μόλις λίγους μήνες μετά την εκκίνηση της πρώτης θητείας του. Το νομοσχέδιο ενέκρινε έως 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια για την πολιτική κυβέρνηση του Πακιστάν σε βάθος πέντε χρόνων και είχε ως στόχο να εγκαινιάσει μια νέα εποχή συνεργασίας και ενίσχυσης των δημοκρατικών θεσμών.

Σχεδόν τρία χρόνια αργότερα, η πραγματικότητα ξεκαθάρισε το τοπίο. Η σχέση συνεργασίας, αν και αρχικά ενεργοποιήθηκε από τον εκλιπόντα Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, τον ειδικό απεσταλμένο του Ομπάμα για το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, ήταν περιορισμένη από την γέννησή της. Τα προβλήματα δεν προέρχονται μόνο από την εκστρατεία των μη επανδρωμένων αμερικανικών αεροσκαφών και την συγκεκαλυμμένη επιδρομή με την οποία σκοτώθηκε ο Οσάμα Μπιν Λάντεν, ούτε είναι απολύτως υπεύθυνη η αποτυχία της Ισλαμαμπάντ να αναλάβει δύσκολες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις. Τα προβλήματα προέρχονται επίσης λόγω της αδυναμίας των Ηνωμένων Πολιτειών να προστατεύσουν μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές επενδύσεις από διπλωματικές πιέσεις και από πιέσεις σχετικές με την ασφάλεια και την υπέρμετρη υποστήριξη σε μια περίπλοκη και τρεμάμενη ξένη βοήθεια που δεν μπορεί να διαχειριστεί τα αναπτυξιακά προγράμματα.

Ακόμα και όταν υπάλληλοι στο Λευκό Οίκο, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ καθώς και από τον Οργανισμό των ΗΠΑ για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID), αντιμετώπισαν τα προβλήματα για να πετύχουν ανάπτυξη στο Πακιστάν, κινδυνεύουν να επαναλάβουν τα λάθη που έγιναν εκεί στην εκκίνηση ενός ακόμη προγράμματος πολιτικής βοήθειας. Αυτή τη φορά, η Ουάσιγκτον σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει βοήθεια για την πολιτική και οικονομική ανάπτυξη στις χώρες της Αραβικής Άνοιξης: την Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Τυνησία, και, ίσως, μερικές ακόμα χώρες που θα καθοριστούν αργότερα. Το σημείο εκκίνησης της κυβέρνησης είναι ένα αίτημα νωρίτερα φέτος, ώστε το Κογκρέσο να ιδρύσει ένα Ταμείο Κινήτρων για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική με 770 εκατομμύρια δολάρια. Η πρωτοβουλία είναι ένα αόριστο πρόγραμμα για «τη στήριξη των πολιτών που έχουν ζητήσει την αλλαγή και για κυβερνήσεις που εργάζονται για να την επιτύχουν». Η περίπτωση του Πακιστάν έχει να δώσει πολλά μαθήματα για τη μελλοντική εμπλοκή των ΗΠΑ στις χώρες της Αραβικής Άνοιξης.

Πρώτον, είναι ατελέσφορο να υποθέσουμε ότι η αμερικανική πολιτική βοήθεια παρέχει σοβαρό μοχλό για δημοκρατικές ή άλλες μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα όταν η πολιτική κυβέρνηση του αποδέκτη ζει στη σκιά ενός ισχυρού στρατού. Ο βασικός κανόνας της πακιστανικής πολιτικής σκηνής είναι ότι ο στρατός επιλέγει το κομμάτι της πίτας του προϋπολογισμού που θέλει. Οι πολιτικές υπηρεσίες απομένουν να παλεύουν για τα ψίχουλα. Η βοήθεια από τις ΗΠΑ δεν έχει αλλάξει αυτό το γεγονός. Δεν ενίσχυσε την δύναμη των πολιτών έναντι του στρατού, ούτε παρακίνησε να γίνουν μεταρρυθμίσεις με πολιτικό κόστος, όπως η αύξηση των τιμών της ενέργειας. Είναι αφελές να φανταστεί κανείς ότι οι απειλές των ΗΠΑ να αποσύρουν την πολιτική βοήθεια - ένα μικρό μέρος του ΑΕΠ που κατευθύνεται σε συγκεκριμένα έργα - βαραίνουν πολύ στο στρατιωτικό κατεστημένο του Πακιστάν ή ακόμη και στην ίδια την κυβέρνηση. Το ίδιο θα ισχύει και στην Αίγυπτο. Η πολιτική βοήθεια θα μπορούσε να βοηθήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποκτήσουν μια θέση και μια φωνή στο τραπέζι της διαμόρφωσης πολιτικής για δύσκολα τεχνικά ζητήματα. Αλλά δεν μπορεί - από μόνη της – να καταφέρει την αλλαγή εκεί που δεν υπάρχει πολιτική βούληση.

Δεύτερον, δεν είναι σοφό να δαπανώνται χρήματα για βοήθεια χωρίς γενική συμφωνία μεταξύ των αξιωματούχων της κυβέρνησης και του Κογκρέσου, σχετικά με το γιατί δαπανώνται αυτά τα χρήματα. Μια διαρκής πηγή εντάσεων εντός της κυβέρνησης των ΗΠΑ είναι η διαφωνία μεταξύ της εξωτερικής πολιτικής και των αναπτυξιακών κλάδων για τον κύριο στόχο της αμερικανικής οικονομικής βοήθειας. Ο Λευκός Οίκος, αμερικανοί διπλωμάτες, και πολλοί στο Κογκρέσο θέλουν μια γρήγορη και ορατή ανταπόδοση. Έχουν ως κίνητρο την επιθυμία να βελτιώσουν τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών σε σύντομο χρόνο. Εκείνοι των αναπτυξιακών κλάδων θέλουν επενδύσεις για τη βελτίωση της διακυβέρνησης για μεγάλο χρονικό διάστημα, ανεξάρτητα από την άμεση προβολή και τον αντίκτυπό της. Σε ορισμένες περιπτώσεις, επικαλύπτονται οι δύο στόχοι. Σε πολλές άλλες έρχονται σε αντίθεση. Η απουσία ενός κοινού οράματος περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από τη σύγχυση σχετικά με το ποιος είναι υπεύθυνος της αναπτυξιακής πολιτικής των ΗΠΑ, ένα θέμα που βάλτωσε περαιτέρω με τη δημιουργία της θέσης ειδικού απεσταλμένου για το Αφγανιστάν και το Πακιστάν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, κάτι που θα μπορούσαν να στοιχειώσει το καινούργιο γραφείο για τη Μετάβαση της Μέσης Ανατολής που δημιουργήθηκε επίσης στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ.