Οι πηγές ισχύος των σαλαφιτών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι πηγές ισχύος των σαλαφιτών

Σκληρές πολιτικές στην καινούργια Μέση Ανατολή

Αν οι εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης ήταν ένας σεισμός στην πολιτική της Μέσης Ανατολής, η περασμένη εβδομάδα ήταν ένας σημαντικός μετασεισμός. Οι δονήσεις που ξεκίνησαν στο Κάιρο, όπου ένας δορυφορικός τηλεοπτικός σταθμός που διοικείται από σαλαφίτες έπαιξε τα αποσπάσματα μιας εμπρηστικής ταινίας για τον προφήτη Μωάμεθ. Λίγο μετά, οι σαλαφιστές θρησκευτικοί ηγέτες έκαναν έκκληση για διαδηλώσεις έξω από την αμερικανική πρεσβεία στο Κάιρο, κατηγορώντας την Ουάσιγκτον γιατί δεν λογόκρινε αυτή την ταινία που φτιάχτηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το μοτίβο επαναλήφθηκε στη Λιβύη, την Τυνησία, την Υεμένη και αλλού. Αν και πολλά έχουν γίνει από τις ταραχές ως απάντηση στην ταινία, οι διαδηλώσεις είναι πιο σημαντικές για τη φύση των καθεστώτων μετά την Αραβική Άνοιξη, και συγκεκριμένα σχετικά με το ποιος θα αστυνομεύει τα χρηστά ήθη. Οι σαλαφίτες σε ολόκληρη την περιοχή βλέπουν τους εαυτούς τους ως τους νόμιμους κηδεμόνες της δημόσιας ζωής - και ενεργούν για να εξασφαλιστεί ότι και οι άλλοι τους βλέπουν με αυτόν τον τρόπο επίσης.

Παρά το γεγονός ότι οι σαλαφίτες δεν αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού σε οποιαδήποτε από αυτές τις χώρες, ήταν σε θέση να καθορίσουν παντού την πολιτική ατζέντα την περασμένη εβδομάδα και τούτο για διάφορους λόγους. Κατάφεραν περισσότερα από το ειδικό τους βάρος λόγω της τεράστιας χρηματοδότησης που λαμβάνουν από τους συνοδοιπόρους τους στις πλούσιες μοναρχίες του Κόλπου, ιδιαίτερα στο Κουβέιτ, το Κατάρ και την Σαουδική Αραβία. Κάθε χρόνο, εκατομμύρια δολάρια ρέουν έξω από τον Κόλπο προς φιλανθρωπικά ιδρύματα σαλαφιτών και δορυφορικά κανάλια όπως αυτό που πυροδότησε τις ταραχές. (Συγκριτικά, οι φιλελεύθερες ΜΚΟ λαμβάνουν πολύ λιγότερη υποστήριξη από τις πλούσιες χώρες της περιοχής). Οι σαλαφίτες ηγέτες ξοδεύουν τα χρήματα για κοινωνικά προγράμματα και προσηλυτισμό, εύχρηστα εργαλεία με τα οποία κερδίζουν ψήφους ή υποδαυλίζουν την οργή για προσβολές που αντιλαμβάνονται για τον Σαλαφισμό ή το Ισλάμ.

Πράγματι, οι περισσότερες από τις ομάδες σαλαφιτών δεν φιλοδοξούν να αναλάβουν το κράτος με τη βία ή ακόμη και με εκλογές - ο αριθμός τους είναι πολύ μικρός. Αντ' αυτού, επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν την δημόσια οργή για να τραβήξουν αυτά τα κράτη προς τα δεξιά. Σε περίπτωση που έχουν ισχυρούς πολιτικούς και πολιτιστικούς θεσμούς από πίσω τους, όπως στην Αίγυπτο, μπορούν να το κάνουν μέσα από την πολιτική πίεση και την επίδειξη δύναμης στις διαδηλώσεις. Σε περίπτωση που οι θεσμοί αυτοί λείπουν, οι σαλαφίτες χρησιμοποιούν την δημόσια επαγρύπνηση ή το κήρυγμα για να προκαλέσουν τις υπάρχουσες εξουσίες.

Δεν είναι σαφές τι ποσοστό του πληθυσμού της Αιγύπτου καλύπτουν οι σαλαφίτες, αλλά ελέγχουν το ένα τέταρτο του κοινοβουλίου. Αυτό σημαίνει ότι η λιγότερο συντηρητική Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία κέρδισε τόσο τις βουλευτικές όσο και τις προεδρικές εκλογές, δεν μπορεί να τους αγνοήσει. Στο κοινοβούλιο, οι σαλαφίτες έχουν κινητοποιηθεί υπέρ ενός συντάγματος που αναγνωρίζει ως ύψιστη αρχή τον ισλαμικό νόμο. Έχουν, επίσης, πιέσει για νομικούς κώδικες που αντανακλούν τις εντολές του Κορανίου.
Όπως και η θρησκευτική δεξιά στο Ισραήλ, οι Αιγύπτιοι σαλαφίτες κρατούν υπό πίεση τους λιγότερο συντηρητικούς πολιτικούς. Επέδειξαν την πλήρη έκταση της ικανότητάς τους να το κάνουν αυτό την περασμένη εβδομάδα καθώς μαίνονταν οι διαδηλώσεις. Στις 13 Σεπτεμβρίου, ο αναπληρωτής επικεφαλής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Khairat el-Shater, απέστειλε επιστολή συμφιλίωσης προς τον αμερικανικό λαό μέσω της New York Times. Σε αυτήν έγραψε ότι «η παραβίαση των χώρων της πρεσβείας των Ηνωμένων Πολιτειών από Αιγύπτιους διαδηλωτές είναι παράνομη βάσει του διεθνούς δικαίου. Η αποτυχία της αστυνομικής δύναμης να την προστατεύσει πρέπει να διερευνηθεί». Προφανώς, δεν ήθελε να προκαλέσει το θυμό της Δύσης και να θέσει την αμερικανική οικονομική βοήθεια σε κίνδυνο. Αλλά το Κάιρο μάλλον ανησυχούσε και για την εσωτερική πολιτική και έτσι ο πρόεδρος της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι αγκάλιασε τις διαμαρτυρίες και έκανε τα στραβά μάτια για τις υπερβολές τους, είτε ελπίζοντας σε έπαινο από τους σαλαφίτες είτε φοβούμενος την οργή τους.

Σε άλλες χώρες, οι σαλαφίτες καλύπτουν ακόμη μικρότερα ποσοστά του πληθυσμού και έχουν λιγότερη θεσμική επιρροή, αλλά η τάση τους για συνεχή αστυνόμευση των ηθών τους μετατρέπει σε φόβητρο παρ' όλα αυτά. Στην Τυνησία, οι μετριοπαθείς ισλαμιστές που βρίσκονται στην εξουσία μόλις πρόσφατα επέτρεψαν στους σαλαφίτες τη δημιουργία πολιτικού κόμματος αφήνοντάς τους χωρίς εκπροσώπηση στη νέα Συντακτική Συνέλευση. Για να προωθήσουν την συντηρητική ατζέντα τους, οι σαλαφίτες ακτιβιστές έχουν βγει στους δρόμους, όπου έχουν λεηλατήσει δήθεν σύμβολα της δυτικής παρακμής, όπως μπαρ και εκθέματα τέχνης, και συγκρούστηκαν με την αστυνομία σε διαδηλώσεις κατά του κοσμικού κράτους. Οι σαλαφίτες διαδηλωτές που έκαψαν αυτοκίνητα και έσπασαν τα παράθυρα της αμερικανικής πρεσβείας, φέρονται να ενθαρρύνονται από έναν τζιχαντιστή σαλαφίτη κληρικό στην Τυνησία. Η κυβέρνηση της Τυνησίας επεδίωξε έκτοτε την σύλληψή του.

Οργανωτικά, οι σαλαφίτες της Λιβύης βρίσκονται κάπου ανάμεσα σε εκείνους της Τυνησίας και της Αιγύπτου. Ο αριθμός τους είναι μεγαλύτερος από ό, τι στην Τυνησία, αλλά δεν έχουν τους κεντρικούς θεσμούς των Αιγυπτίων σαλαφιστών, γεγονός που καθιστά δύσκολο για αυτούς να κινητοποιηθούν πολιτικά. Τα τρία πολιτικά κόμματά τους δεν τα πήγαν καλά στις πρόσφατες εκλογές, κερδίζοντας μόνο μία έδρα. Όπως και οι ομόλογοί τους της Τυνησίας, οι σαλαφίτες της Λιβύης είναι περιβόητοι για την επαγρύπνησή τους, ιδιαίτερα για επιθέσεις κατά των ιερών των τοπικών αγίων. Φαίνεται ότι ήταν οι τζιχαντιστές σαλαφίτες αυτοί που καθοδήγησαν την επίθεση στο προξενείο των ΗΠΑ στη Βεγγάζη, η οποία είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο πολλών αμερικανών πολιτών, συμπεριλαμβανομένου και του πρέσβη των ΗΠΑ στη Λιβύη, Christopher Stevens. Η κυβέρνηση αντέδρασε γρήγορα, καταδικάζοντας τη βία και υποσχόμενη να εντοπίσει τους ενόχους. Οι Λίβυοι πολίτες επίσης διαμαρτυρήθηκαν κατά των δραστών της επίθεσης.

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες μελετούν πώς να αντιδράσουν σε αυτές τις διαμαρτυρίες, καλά θα κάνουν να εξετάσουν τις ποικίλες εθνικές συνθήκες που τις διέπουν. Στην Αίγυπτο, στο κάτω - κάτω, οι σαλαφίτες που συμμετέχουν στην πολιτική έχουν δείξει ότι δεν είναι κατ' ανάγκην εχθρικοί προς τα συμφέροντα της ασφάλειας των ΗΠΑ στην περιοχή. Όπως φαίνεται από τις πολιτικές πλατφόρμες τους, ενδιαφέρονται περισσότερο για τα πολιτισμικά θέματα. Ωστόσο, είναι ακριβώς ο θυμός τους πάνω σε ένα πολιτισμικό ζήτημα που οδήγησε στην επίθεσή τους στα προξενεία και τις πρεσβείες των ΗΠΑ. Αν οι σαλαφίτες εμπλακούν στην εκλογική πολιτική σε ολόκληρη την περιοχή, οι πολιτισμικές απόψεις τους δεν θα αλλάξουν. Τουλάχιστον, όμως, θα γίνουν πιο υπόλογοι στους συμπολίτες τους.

Η καλύτερη επιλογή για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι να διατυπώσουν τις ανησυχίες τους σχετικά με τις ομάδες σαλαφιτών στις αντίστοιχες κυβερνήσεις τους και να καταστήσουν σαφές ότι αυτές οι ανησυχίες έχουν να κάνουν με την ασφάλεια και όχι την θρησκεία. Η Ουάσιγκτον πρέπει να τονίσει ότι αναμένει από τις κυβερνήσεις της περιοχής να συγκρατήσουν τους πιο ακραίους σαλαφίτες από το να προσφεύγουν στην βία. Το «πάγωμα» της βοήθειας προς τις χώρες αυτές θα ήταν το πιο δραστικό μέτρο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν επίσης να εκδίδουν ταξιδιωτικές προειδοποιήσεις, οι οποίες βλάπτουν τον τουρισμό και τις ξένες επενδύσεις, πηγές κεφαλαίων από τις οποίες εξαρτώνται αυτές οι κυβερνήσεις. Η εστίαση της προσοχής στη διπλή γλώσσα των πολιτικών και των θρησκευτικών ηγετών της περιοχής, επίσης, βοηθά να τους κρατούν σε λογαριασμό. Ακόμα και το να δημιουργηθούν αμφιβολίες σχετικά με το κύρος που έχει ένας σύμμαχος, όπως έκανε ο Ομπάμα σε συνέντευξή του στο Telemundo την περασμένη εβδομάδα, μπορεί να δώσει περισσότερη δύναμη στους ισλαμιστές που μοχθούν για τη βελτίωση των σχέσεων με τη Δύση.

Αν οι κυβερνήσεις της Μέσης Ανατολής ανταποκριθούν τιμωρώντας όσους έβλαψαν αμερικανική ιδιοκτησία και αμερικανούς πολίτες, προστατεύοντας τις πρεσβείες των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια μελλοντικών διαδηλώσεων και αποθαρρύνοντας βίαια αντίποινα για πολιτισμικές προσβολές, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πρέπει να ενεργήσουν κάνοντας πράξη τις απειλές τους. Πράγματι, η Τυνησία και η Λιβύη πράττουν ήδη έτσι, γεγονός που οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να ανταμείψουν με βοήθεια για την ασφάλειά τους, εφόσον βέβαια οι χώρες αυτές το ζητήσουν. Αλλά αν οι ίδιες αυτές κυβερνήσεις υποθάλψουν τους διαδηλωτές ή συνεχίσουν να τους επιτρέπουν να καταστρέφουν αμερικανικές ζωές και περιουσία, τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να ανταποκριθούν γρήγορα. Μια αποτυχία των ΗΠΑ να επιβάλουν κόκκινες γραμμές πληγώνει τους μη σαλαφίτες ισλαμιστές όσο πληγώνει και τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι μη σαλαφίτες ισλαμιστές φαίνονται αδύναμοι, σαν να χορεύουν στον ρυθμό κάποιου άλλου. Φαίνονται επίσης ανίκανοι να αστυνομεύσουν τους δικούς τους πολίτες.

Οι σαλαφίτες επίσης κερδίζουν επειδή κυριαρχούν στους ανθρώπους τους. Το κίνημά τους είναι πολύ στενά συνδεδεμένο με την βίαιη υπερβολή, η οποία έχει εμποδίσει το να γίνει ο Σαλαφισμός ένα κίνημα πλειοψηφίας έξω από τον Κόλπο. Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων διαδηλώσεων, η αυτο-περιγραφόμενη «τάση της Τζιχάντ» ήταν σε πλήρη θέα. Η σημαία της Αλ Κάιντα κυμάτιζε σε εξέχουσα θέση σε αρκετές διαδηλώσεις. Οι διαδηλωτές την έστησαν ακόμη και πάνω από την πρεσβεία των ΗΠΑ στο Κάιρο, στη θέση της αμερικανικής σημαίας. Ο αδελφός του ηγέτη της Αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, ένας αυτοανακηρυγμένος τζιχαντιστής, έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στις διαδηλώσεις του Καΐρου. Το σύνθημα «Ομπάμα, όλοι μας είμαστε Οσάμα» γράφτηκε σε τοίχους και επαναλαμβανόταν στην διαδήλωση. Τέτοια συνθήματα τρομάζουν τους μετριοπαθείς στην περιοχή, ανεξάρτητα από ιδεολογία, και είναι πιθανό να ανησυχούν τους χρηματοδότες των σαλαφιτών από το εξωτερικό που θα ήθελαν μάλλον να αποφύγουν να συσχετιστούν με έναν διεθνή παρία όπως η Αλ Κάιντα.

Οι διαδηλώσεις στις πρεσβείες δεν θα είναι ο τελευταίος μετασεισμός των αραβικών εξεγέρσεων. Υπάρχουν απλά πάρα πολλοί εξτρεμιστές και προβοκάτορες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Καθώς η περιοχή συνεχίζει να ανοικοδομείται, οι σαλαφίτες δεν είναι πιθανό να έρθουν στην εξουσία, αλλά είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσουν να πιέζουν αυτούς που κυβερνούν. Μέχρι οι μετριοπαθείς ισλαμιστές να τους ανακαλέσουν στην τάξη, οι σαλαφίτες θα συνεχίσουν να διαβρώνουν την εξουσία τους και να θέτουν σε κίνδυνο τις συμμαχίες τους.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138129/william-mccants/the-source...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr