Πώς βλέπει η Κίνα τις ΗΠΑ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς βλέπει η Κίνα τις ΗΠΑ

Τι φοβάται το Πεκίνο από την Δύση

Τέλος, υπάρχει και ο τέταρτος δακτύλιος: ο κόσμος μακριά από την άμεση γειτονία με την Κίνα. Σ’ αυτόν τον ευρύτερο κύκλο η χώρα μπήκε μόλις από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και μέχρι στιγμής για πολύ περιορισμένους λόγους, όπως είναι το πετρέλαιο, η πρόσβαση σε αγορές και επενδύσεις, η απόκτηση διπλωματικής στήριξης για την απομόνωση της Ταϊβάν και του Θιβετιανού Δαλάι Λάμα και η στρατολόγηση συμμάχων όσον αφορά τις θέσεις της Κίνας απέναντι σε διεθνείς κανόνες και νομικά καθεστώτα.

ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ

Οι ΗΠΑ είναι πανταχού παρούσες, και στους τέσσερις προαναφερθέντες κινεζικούς δακτυλίους. Είναι ο πιο ενοχλητικός εξωτερικός παράγων στις εσωτερικές υποθέσεις της Κίνας, ο εγγυητής του status quo στην Ταϊβάν, η ισχυρότερη ναυτική παρουσία στις θάλασσες της Ανατολικής και της Νότιας Κίνας, επίσημος και ανεπίσημος στρατιωτικός σύμμαχος πολλών γειτόνων της και πρωταρχικός διαμορφωτής και υπέρμαχος των υφισταμένων νομικών καθεστώτων σε διεθνές επίπεδο. Αυτή η πανταχού παρουσία σημαίνει ότι η κατανόηση των αμερικανικών κινήτρων από πλευράς της Κίνας καθορίζει το πώς η τελευταία χειρίζεται τα περισσότερα ζητήματα που αφορούν την ασφάλειά της.

Ξεκινώντας από τον πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον, που επισκέφθηκε την Κίνα το 1972, μια σειρά Αμερικανών ηγετών διαβεβαίωσαν τη χώρα για τις καλές προθέσεις τους. Η εκάστοτε αμερικανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η ευημερία και η σταθερότητα της Κίνας είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ. Και στην πράξη, οι ΗΠΑ υπήρξαν εκείνες που έπραξαν περισσότερα από οποιονδήποτε άλλον για να συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό της. Οδήγησαν την Κίνα στην παγκόσμια οικονομία, έδωσαν στους Κινέζους πρόσβαση σε αγορές, κεφάλαια και τεχνολογία, εκπαίδευσαν Κινέζους εμπειρογνώμονες στην επιστήμη, στην τεχνολογία και στο διεθνές δίκαιο, εμπόδισαν την πλήρη επαναστρατιωτικοποίηση της Ιαπωνίας, διατήρησαν την ειρήνη στην κορεατική χερσόνησο και συνέβαλαν στο ν’ αποφευχθεί ένας πόλεμος με την Ταϊβάν.

Εντούτοις, οι Κινέζοι πολιτικοί εντυπωσιάζονται περισσότερο από πολιτικές και συμπεριφορές τις οποίες εκλαμβάνουν ως λιγότερο καλοπροαίρετες. Ο αμερικανικός στρατός, για παράδειγμα, είναι ανεπτυγμένος καθ’ όλο το μήκος της κινεζικής περιφέρειας και οι ΗΠΑ διατηρούν ένα εκτεταμένο δίκτυο αμυντικών σχέσεων με τους γείτονες της Κίνας. Η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να εμποδίζει τις προσπάθειες του Πεκίνου να κερδίσει τον έλεγχο στην Ταϊβάν. Οι ΗΠΑ συνεχώς ασκούν πιέσεις στην Κίνα σχετικά με την οικονομική πολιτική της και συντηρούν ένα πλήθος κρατικών και ιδιωτικών προγραμμάτων που επιδιώκουν να επηρεάσουν την κινεζική κοινωνία πολιτών και την πολιτική.

Το Πεκίνο αντιλαμβάνεται αυτό το αντιφατικό σύνολο των αμερικανικών ενεργειών μέσα από τρεις ισχυρές οπτικές. Σύμφωνα με την πρώτη, οι Κινέζοι αναλυτές θεωρούν ότι η χώρα τους είναι κληρονόμος μιας αγροτικής, ανατολικού τύπου στρατηγικής παράδοσης, η οποία είναι φιλειρηνική, με αμυντικό προσανατολισμό, μη επεκτατική και σύμφωνη με την ηθική. Αντιθέτως, θεωρούν ότι η δυτική στρατηγική κουλτούρα, και ιδιαίτερα εκείνη των ΗΠΑ, είναι μιλιταριστική, με επιθετικό προσανατολισμό, επεκτατική και εγωιστική.

Δεύτερον, αν και η Κίνα ενστερνίστηκε με σθένος τον κρατικό καπιταλισμό, η κινεζική οπτική για τις ΗΠΑ εξακολουθεί να διαμορφώνεται από τη μαρξιστική πολιτική σκέψη, η οποία προϋποθέτει πως οι καπιταλιστικές δυνάμεις επιδιώκουν να εκμεταλλευθούν τον υπόλοιπο κόσμο. Η Κίνα θεωρεί δεδομένο ότι οι δυνάμεις της Δύσης θα εναντιωθούν στον κινεζικό ανταγωνισμό για την απόκτηση πόρων και αγορών με υψηλότερη προστιθέμενη αξία. Αν και η Κίνα διατηρεί εμπορικά πλεονάσματα με τις ΗΠΑ και επίσης κατέχει ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού χρέους, οι επιφανέστεροι πολιτικοί αναλυτές της πιστεύουν ότι από τις διμερείς συμφωνίες επωφελούνται περισσότερο οι Αμερικανοί, με το να χρησιμοποιούν φθηνό κινεζικό εργατικό δυναμικό και δάνεια για να ζουν πέρα από τις δυνατότητές τους.

Τρίτον, οι αμερικανικές θεωρίες περί διεθνών σχέσεων έχουν γίνει πολύ δημοφιλείς στους κύκλους των νεότερων Κινέζων πολιτικών αναλυτών, πολλοί από τους οποίους έχουν κάνει ανώτερες σπουδές στις ΗΠΑ. Το μέρος της θεωρίας των διεθνών σχέσεων με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Κίνα, είναι ο αποκαλούμενος επιθετικός ρεαλισμός, βάσει του οποίου μια χώρα προσπαθεί να ασκήσει έλεγχο στο περιβάλλον ασφάλειάς της, στο ανώτατο επίπεδο που οι ικανότητές της επιτρέπουν. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να είναι ικανοποιημένες με την ύπαρξη μιας ισχυρής Κίνας και ως εκ τούτου επιδιώκουν να εξασθενίσουν το καθεστώς της και να το κάνουν πιο αμερικανόφιλο. Δείγματα αυτής της πρόθεσης βλέπουν οι Κινέζοι αναλυτές στις εκκλήσεις της Ουάσιγκτον για εκδημοκρατισμό και στη στήριξη που αυτή παρέχει σε αυτονομιστικές κινήσεις, όπως αυτές της Ταϊβάν, του Θιβέτ και της Ξινγιάνγκ.