Το κίνημα του Τσάβες μετά τον Τσάβες

Αυτές τις μέρες, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας είναι απασχολημένη με την προετοιμασία για την νέα ορκωμοσία του αγαπημένου προέδρου της χώρας, Ούγκο Τσάβες, καθώς επίσης και για την κηδεία του. Ο Τσάβες, ο οποίος είναι στην κυβέρνηση 14 χρόνια, επανεξελέγη για τρίτη φορά τον Οκτώβριο του 2012. Είναι προγραμματισμένο να ορκιστεί για να κυβερνήσει μια ακόμη φορά στις 10 Ιανουαρίου. Αλλά ο Τσάβες ήταν άρρωστος από μια αδιευκρίνιστη μορφή καρκίνου τουλάχιστον από το 2011 και, μετά από μήνες με δελτία τύπου που έλεγαν ότι πήγαινε καλύτερα μέρα με τη μέρα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε στις 30 Δεκεμβρίου ότι είχαν προκύψει νέες επιπλοκές κατά τη διάρκεια της τέταρτης επέμβαση του ηγέτη στην Αβάνα. Ο Τσάβες, που βρίσκεται ακόμη στην Κούβα και πιθανώς ακόμα ζωντανός, ίσως να μην καταφέρει να επιστρέψει για την τελετή ορκωμοσίας του.

Τα σύνταγμα της Βενεζουέλας προβλέπει κάποιες οδηγίες σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν. Αν ο πρόεδρος πεθάνει, ο αντιπρόεδρος (στην προκειμένη περίπτωση ο Νικολάς Μαντούρο, ο ορκισμένος κομμουνιστής) θα αναλάβει τα καθήκοντά του. Θα προκηρύξει νέες εκλογές εντός 30 ημερών. Αν ο Τσάβες επιβιώσει, αλλά δεν μπορεί να παραστεί στην ορκωμοσία, οι περισσότεροι νομοθέτες συμφωνούν ότι ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης (ο Ντιοσντάντο Καμπέλο, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα επανεκλεγεί στη θέση αυτή στην ψηφοφορία στις 5 Ιανουαρίου) θα πάρει την εξουσία. Αν η κυβέρνηση τότε θεωρήσει ότι ο εκλεγμένος πρόεδρος είναι μόνο «προσωρινά απών» (σ.σ.: όπως και έγινε), θα κυβερνά ο Καμπέλο για 90 ημέρες, οι οποίες θα μπορούν να ανανεωθούν για άλλες 90. Αντίθετα, αν θεωρηθεί ότι ο εκλεγμένος πρόεδρος είναι «μόνιμα απών», ο Καμπέλο θα υποχρεούται συνταγματικά να συγκαλέσει πρόωρες εκλογές.

Η κυβέρνηση φέρεται σαν να έχει υποστεί μια απώλεια. Οργανώνει εκκλησιαστικές τελετές, κάνοντας μελαγχολικές ανακοινώσεις και ετοιμάζει τη χώρα για την προοπτική της ζωής χωρίς τον Τσάβες. Αλλά έχει ανακοινώσει επίσης, ότι ο Τσάβες είναι βέβαιο ότι θα ξαναπάρει την εξουσία σύντομα, ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί. Ο Καμπέλο υποσχέθηκε ότι η κυβέρνηση θα σκεφτεί κάτι - ίσως να ορκιστεί ο Τσάβες κάποια άλλη μέρα ή ερήμην. Ακόμη έχει υπαινιχθεί την πιθανότητα να φέρουν το Ανώτατο Δικαστήριο στην Κούβα για να ορκίσουν εκεί τον ετοιμοθάνατο πρόεδρο.

Το αποτέλεσμα αυτών των ανάμικτων μηνυμάτων είναι η συναισθηματική και πολιτική σύγχυση. Η συναισθηματική σύγχυση είναι εύκολο να κατανοηθεί: Οι οπαδοί του Τσάβες καλούνται να υποστούν την ελπίδα και την θλίψη, όλα μαζί. (Η αντιπολίτευση επίσης, είναι γεμάτη ελπίδα και θλίψη, αλλά για τους αντίθετους λόγους).

Η πολιτική σύγχυση, εν τω μεταξύ, δεν είναι μικρό θέμα. Η απροθυμία της κυβέρνησης να δεχθεί ότι ο Τσάβες κατά πάσα πιθανότητα δεν μπορεί να πάρει το χρίσμα έχει δημιουργήσει περιττή αβεβαιότητα. Η αναποφασιστικότητα είναι πιθανώς το αποτέλεσμα ενός αγώνα για την εξουσία στο κόμμα του Τσάβες, το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας (United Socialist Party of Venezuela, PSUV). Το PSUV γνωρίζει πολύ καλά ότι η χρονική στιγμή της ανακοίνωσης της απουσίας του προέδρου (αν συμβεί πριν ή κατά την ημερομηνία της ορκωμοσίας) και το είδος της απουσίας (μόνιμης ή προσωρινής), καθορίζει ποιος θα ελέγξει τη διαδοχή, ο Μαντούρο ή ο Καμπέλο. Και ο καθένας ηγείται μιας διαφορετικής φατρίας.

Ο Τσάβες δήλωσε την προτίμησή του να τον διαδεχθεί ο Μαντούρο τον Δεκέμβριο, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Καράκας ένα σαββατοκύριακο μεταξύ των θεραπειών για τον καρκίνο. Αλλά το υπόλοιπο κόμμα δεν φαίνεται να συμφωνεί απόλυτα. Οι αντίπαλοι του Μαντούρο πιστεύουν ότι βρίσκεται πάρα πολύ κοντά στην Κούβα και πολύ μακριά από την Βενεζουέλα. Ως υπουργός Εξωτερικών από το 2006, ο Μαντούρο έχει περάσει μεγάλο μέρος του χρόνου του μακριά από την πατρίδα του τα τελευταία χρόνια. Ο Καμπέλο έχει επίσης επικριτές. Λόγω του ιστορικού του ως μέλος των Ενόπλων Δυνάμεων, ως κυβερνήτης επαρχίας και ως υπουργός Δημοσίων Έργων, θεωρείται ότι θα συμμαχήσει με το λιγότερο λαμπρό στοιχείο της επανάστασης της Βενεζουέλας: τους διεφθαρμένους επιχειρηματίες και τους στρατιωτικούς αξιωματούχους, οι οποίοι έχουν επωφεληθεί από τις συναλλαγές τους με το κράτος.

Όποιος πάρει τα ηνία θα είναι επιφορτισμένος να διατηρήσει το κίνημα του Τσάβες, τον «Τσαβισμό», ζωντανό. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό βέβαια, εξαρτάται από το πώς βλέπει ο καθένας στο πολιτικό φάσμα. Ο Ελίας Χάουα, ένας από τους κορυφαίους υποστηρικτές του κινήματος, έγραψε πρόσφατα ένα άρθρο για να εξηγήσει τον όρο «Τσαβισμός» σαν κάποιος που έχει μια «ερωτική σχέση» με έναν ηγέτη που ποτέ δεν πρόδωσε τους πολίτες της Βενεζουέλας και ο οποίος τους δίδαξε ότι «έχουν δικαιώματα σε όλα τα δικαιώματα». Ο Τσάβες έχει εργαστεί σκληρά για να καλλιεργήσει το αίσθημα της αγάπης τα τελευταία χρόνια. Η αγάπη - η αμοιβαία αγάπη - ήταν μέρος του συνθήματος της εκστρατείας για την επανεκλογή του και το λογότυπό του ήταν η σημαία της Βενεζουέλας σε σχήμα καρδιάς. Ακόμα και ο Μαντούρο πήρε θέση και αποκάλεσε το αποτέλεσμα των εκλογών μια «πράξη αγάπης» από τους πολίτες της Βενεζουέλας για τον «comandante president».

Αλλά στα μάτια της αντιπολίτευσης, ο Τσάβες είναι ένας εκλεγμένος τύραννος - κάποιος που χρησιμοποιεί τη δημοτικότητά του για να διαβρώσει το κράτος δικαίου. Τους είναι αδιανόητο ότι οι δήθεν επαναστατικοί πολίτες της Βενεζουέλας είναι τόσο θαμπωμένοι από έναν ηγέτη που επιδείνωσε πραγματικά τα δεινά του συστήματος, τα οποία η επανάστασή του επρόκειτο να αλλάξει. Με άλλα λόγια, η κύρια εγχώρια κληρονομιά του Τσάβες - κάτι που και ο διάδοχός του θα πρέπει να αντιμετωπίσει - θα είναι ένα έντονα πολωμένο έθνος.