Το κίνημα του Τσάβες μετά τον Τσάβες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το κίνημα του Τσάβες μετά τον Τσάβες

Ο αγώνας για την διεκδίκηση της επαναστατικής κληρονομιάς της Βενεζουέλας

Φυσικά, οι λάτρεις και οι πολέμιοι του Τσάβες θα έχουν διαφορετικές αναμνήσεις από αυτόν, αλλά όλοι θα θυμούνται τις δαπάνες του: ο σοσιαλισμός δεν είχε ποτέ τόσο μεγάλη αγοραστική δύναμη. Ο Τσάβες πίστευε στην διάθεση χρημάτων για κάθε πρόβλημα. Η στάση αυτή δημιούργησε την πιο εντυπωσιακή έκρηξη κατανάλωσης που έχει δει ποτέ η Βενεζουέλα. Οι χρηματοδοτήσεις του Τσάβες έχουν ωφελήσει πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων της μεσαίας τάξης και πολλών από τις ελίτ, αλλά αυτό που οι Βενεζουελάνοι θα θυμούνται περισσότερο είναι τα κονδύλια για την κοινωνική πρόνοια. Κατά τη διάρκεια των 14 χρόνων του ως πρόεδρος, ο Τσάβες έχει δρομολογήσει πάνω από 27 «αποστολές», όπως ονομάζει η κυβέρνησή του τα κοινωνικά προγράμματα. Οι «αποστολές» διαφημίστηκαν στην κοινή γνώμη ότι βοήθησαν τους φτωχούς, αλλά κανείς στην κυβέρνηση δεν ανησύχησε ποτέ για το αν η απόδοση δικαιολογεί τις δαπάνες ή αν οι κύριοι δικαιούχοι ήταν πραγματικά οι πιο φτωχοί.

Σε κάθε περίπτωση, η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι οι κοινωνικές δαπάνες εξασφάλισαν τις εκλογικές νίκες του Τσάβες. Οι οπαδοί του Τσάβες δεν διαφωνούν. Και όμως, είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς οποιονδήποτε διάδοχο του Τσάβες να έχει την ίδια τάση για ανεξέλεγκτη γενναιοδωρία που είχε ο Τσάβες. Είναι θέμα αξιών και αντιλήψεων. Ακόμη και για μια χώρα γεμάτη μετρητά, όπως είναι η Βενεζουέλα από το 2004, οι σπάταλοι τρόποι του Τσάβες άφησαν πίσω τους ένα ανησυχητικό επίπεδο χρέους, δημοσιονομικό έλλειμμα και εξάρτηση από τις εισαγωγές. Όποιος διαδεχθεί τον Τσάβες θα πρέπει να κάνει μια οικονομική προσαρμογή, για να δανειστούμε μια φράση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Και με αυτόν τον τρόπο θα επιτείνει τον διχασμό μέσα στο κίνημα του Τσάβες. Μια παράταξη θα θέλει να προστατεύσει τον στρατό. Μια άλλη θα θέλει να προστατεύσει τον τομέα του πετρελαίου. Άλλοι θα θέλουν να προστατεύσουν τις «αποστολές». Θα είναι αδύνατο να γίνουν όλα αυτά ταυτόχρονα και τούτο σημαίνει μόνο ένα πράγμα: μετά την μεγάλη κηδεία, αν κάτι τέτοιο όντως συμβεί, θα υπάρχεο πρόβλημα στο μέλλον.

Τα διαφαινόμενα προβλήματα θέτουν το ερώτημα για το από πού πήρε ο Τσάβες τα χρήματα για να δρομολογήσει όλα τα κονδύλια. Η απάντηση είναι «από τις Ηνωμένες Πολιτείες». Σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση, οι συνήθειες του Τσάβες για δαπάνες έχουν συνδυαστεί μόνο με τις συνήθειες του επί των πωλήσεων. Μεταξύ των ετών 1999 και 2011 οι εξαγωγές της Βενεζουέλας προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, κυρίως σε προϊόντα πετρελαίου και πετρέλαιο, ανήλθαν σε 341 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό είναι ένα εξαιρετικά μεγάλο ποσό για ένα αντι-ιμπεριαλιστικό προπύργιο πληθυσμού μόνο 29,2 εκατομμυρίων ανθρώπων. Πράγματι, η Βενεζουέλα είναι σχεδόν τόσο εξαρτημένη από τις πωλήσεις πετρελαίου στις ΗΠΑ σήμερα όσο ήταν και πριν από τον Τσάβες.

Και αυτό παραπέμπει σε ένα τελικό κομμάτι της κληρονομιάς του Τσάβες. Θέλει να μείνει στην ιστορία ως ο πιο αντι-αμερικανός ηγέτης που έχει γνωρίσει ο κόσμος μετά από τον Φιντέλ Κάστρο. Στην πραγματικότητα, ο Τσάβες τα έσπασε με την προσέγγιση του Φιντέλ στην αμερικανική αυτοκρατορία από νωρίς. Βέβαια, ο Τσάβες απολάμβανε το να προκαλεί τους Αμερικανούς, αλλά μόνο ως ένα ορισμένο σημείο και ποτέ τόσο ώστε οι Ηνωμένες Πολιτείες να του ασκήσουν εμπάργκο. Έτσι, έπαιξε συντηρητικά τον αντι-αμερικανισμό του: έχει συμπαραταχθεί με την αντι-ιμπεριαλιστική FARC στην Κολομβία, αλλά κατάφερε επίσης να μείνουν καλές οι σχέσεις του με την κυβέρνηση της Κολομβίας. Έχει συνεργαστεί με το Ιράν, αλλά διατηρεί επίσης καλές σχέσεις με τους φιλο-αμερικανούς Σαουδάραβες. Απέφυγε τα πυρηνικά όπλα.

Για κάποιον που έχει περάσει τόσο μεγάλο μέρος της πορείας του χτυπώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Τσάβες έχει κάνει εντυπωσιακά λίγα για να τις τιμωρήσει πραγματικά. Έχοντας ως γνώμονα την δημόσια κριτική του κατά των Ηνωμένων Πολιτειών, είχε πολλές ευκαιρίες να κόψει το πετρέλαιο και να δυσκολέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες: να σταματήσει τις εισβολές των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, με τις οποίες ήταν αντίθετος. Να τερματίσει το εμπάργκο όπλων για τη Βενεζουέλα. Να κρατήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες έξω από την περιφερειακή μάχη για την ηγεσία του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών. Να σταματήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες από το να συμπαραταχθούν με την Κολομβία κατά τη διάρκεια της εισβολή της στο Εκουαδόρ το 2008 ή να τιμωρήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες για την παθητική προσέγγιση τους στο πραξικόπημα του 2009 στην Ονδούρα που ανέτρεψε έναν πρόεδρο που τασσόταν υπέρ της Βενεζουέλας. Ναι, ο Τσάβες μιλούσε για ένα μεγάλο παιχνίδι, αλλά ποτέ δεν το ακολούθησε πολύ ενεργά, εκτός από την απέλαση πρεσβευτών των ΗΠΑ και την αύξηση των πωλήσεων πετρελαίου προς την Κίνα με αντάλλαγμα δάνεια. Όλο αυτό το διάστημα, το πετρέλαιο δεν έπαψε ποτέ να ρέει βόρεια προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Τσάβες κατάλαβε ότι η ακριβή επανάστασή του χρειαζόταν την αγορά του πετρελαίου των ΗΠΑ και ότι ο ίδιος δεν θα μπορούσε να βάλει σε κίνδυνο την πρόσβασή του στην εν λόγω αγορά. Αν πεθάνει σύντομα, θα πρέπει να μείνει στην ιστορία ως ο αξιόπιστος εταίρος πετρελαίου των Ηνωμένων Πολιτειών - ο υπέρτατος πωλητής. Είναι αλήθεια ότι ριζοσπάστες από όλο τον κόσμο αγαπούν τον Τσάβες για τον αντι-αμερικανισμό του. Και ο Τσάβες χωρίς αμφιβολία αγαπούσε τους ριζοσπάστες οπαδούς του - αλλά ίσως όχι τόσο όσο αγαπούσε το να παίρνει πετροδολάρια από την Αμερικής. Πρόθυμοι να τον μιμηθούν, οι φύλακες της επανάστασης θα ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Δεδομένου ότι υπάρχουν όρια στην κινεζική αγορά για το πετρέλαιο της Βενεζουέλας, η διατήρηση της πρόσβασης στην αγορά πετρελαίου των ΗΠΑ, επομένως, θα παραμείνει ο άγραφος στόχος της επανάστασης του Τσάβες. Ο αντι-ιμπεριαλισμός θα διατηρηθεί για πολύ στην Βενεζουέλα, αλλά μόνο αν παραμένει πιστός στη συντηρητική πτυχή που εφηύρε ο Τσάβες.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.