Οι επιπτώσεις την οικονομικής κρίσης στον αμυντικό σχεδιασμό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι επιπτώσεις την οικονομικής κρίσης στον αμυντικό σχεδιασμό

Η «Έξυπνη Άμυνα» ως αντίδοτο στην στενότητα των πόρων
Περίληψη: 

Η στενότητα οικονομικών πόρων που έφερε η κρίση που ξέσπασε το 2008 αναπροσανατολίζει τις αμυντικές προτεραιότητες σε ολόκληρη την Δύση και, φυσικά, το ΝΑΤΟ. Με ορίζοντα το έτος ορόσημο 2020, η Ελλάδα χρειάζεται να ιεραρχήσει, να αναπτύξει, να αποκτήσει και να διατηρήσει το κατάλληλο φάσμα των στρατιωτικών δυνατοτήτων για την ικανοποίηση των εθνικών της αναγκών και τη συνεισφορά της στη συλλογική προσπάθεια της Συμμαχίας

Ο ΜΙΧΑΗΛ ΚΩΣΤΑΡΑΚΟΣ είναι στρατηγός του Πυροβολικού και Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας (Α/ΓΕΕΘΑ)
Το κείμενο αυτό αποτελεί προσαρμογή της ομιλίας του Α/ΓΕΕΘΑ, στρατηγού Μ. Κωσταράκου, στο 21o Διεθνές Συμπόσιο της Ελληνικής Ένωσης για την Ατλαντική και Ευρωπαϊκή Συνεργασία (GAAEC).

Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν δυσμενή αντίκτυπο σε όλο το φάσμα λειτουργίας των ενόπλων δυνάμεων των συμμαχικών χωρών. Ο αμυντικός προϋπολογισμός είναι ένα από τα κύρια συστατικά του κρατικού προϋπολογισμού και επομένως οι κυβερνήσεις είναι βέβαιο ότι θα μπουν στον πειρασμό να χρησιμοποιήσουν την άμυνα ως μεταβλητή προσαρμογής, ειδικότερα δε υπό το πρίσμα της μη ύπαρξης απτής απειλής στα σύνορα των χωρών τους, όπως συμβαίνει σήμερα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Πολλές από τις χώρες αυτές έχουν ήδη αποφασίσει και δημοσιοποιήσει την πρόθεσή τους να προβούν σε δραστικές μειώσεις των αμυντικών δαπανών τους. Από το 2008 η παγκόσμια οικονομία διανύει τη χειρότερη περίοδό της από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτούς τους καιρούς της λιτότητας, κάθε ευρώ που εξοικονομείται, μετράει και, συνεπώς, οι απαιτήσεις επανιεραρχούνται. Και καθώς οι κυβερνήσεις βρίσκονται ενώπιον δύσκολων αποφάσεων για να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους, οι αμυντικές δαπάνες είναι ένα από τα πρώτα θύματα της λιτότητας. Άμυνα και οικονομία είναι μεν έννοιες βαθιά συνυφασμένες, ωστόσο η προσέγγιση του σχεδιασμού της άμυνας με καθαρά οικονομικά κριτήρια προφανώς δεν συνεισφέρει στην κατανόηση και αποδοχή της αναγκαιότητας αλλά και της φύσης των αμυντικών απαιτήσεων. Άμυνα δεν είναι μόνο απόκτηση νέων μέσων, είναι κατά κύριο λόγο σχεδιασμός, οργάνωση και εκπαίδευση. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι η Άμυνα και η Οικονομία αποτελούν βασικούς πυλώνες της εθνικής ισχύος μιας χώρας. Συνεπώς, η σχέση οικονομίας και άμυνας είναι ένα γενικότερο ζήτημα πολιτικών επιλογών και στρατηγικών.

Κατά την Διάσκεψη Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Σικάγο (20-21 Μαΐου 2012) τέθηκε ως επιδίωξη η διασφάλιση του στόχου ότι η Συμμαχία θα έχει στη διάθεσή της όλες τις απαραίτητες δυνατότητες, ώστε να δύναται να εφαρμόσει το Στρατηγικό Δόγμα που υιοθετήθηκε ήδη από το 2010, δηλαδή να διαθέτει ένα συνεκτικό σύνολο αναπτύξιμων, διαλειτουργικών και υποστηρίξιμων δυνάμεων, κατάλληλα εκπαιδευμένων και εξοπλισμένων, ικανών να εκπληρώσουν το επίπεδο φιλοδοξίας του ΝΑΤΟ με χρονικό ορίζοντα το 2020: ΝΑΤΟ Forces 2020.

Στο πλαίσιο αυτό, ένα νέο σχέδιο ανέτειλε στα επιτελεία του ΝΑΤΟ: Η «Έξυπνη Άμυνα» και, ως συνήθως στο ΝΑΤΟ, ποντάραμε όλα τα λεφτά μας σ’ αυτό. Τι είναι όμως η «Έξυπνη Άμυνα»; Είναι μια έννοια και ένα σχέδιο που ενθαρρύνει τους Συμμάχους να συνεργασθούν για την ανάπτυξη, απόκτηση και διατήρηση των απαραίτητων στρατιωτικών δυνατοτήτων προς αντιμετώπιση των σημερινών προβλημάτων ασφαλείας, σύμφωνα με το Στρατηγικό Δόγμα του ΝΑΤΟ. Η πρωτοβουλία αυτή αναδεικνύει ένα νέο τρόπο σκέψης σχετικά με την απόκτηση των σύγχρονων αμυντικών δυνατοτήτων για την κάλυψη των αναγκών του ΝΑΤΟ κατά την επόμενη δεκαετία και πέραν αυτής. Το προσδοκώμενο αποτέλεσμα είναι ο καθορισμός των προτεραιοτήτων, ο συντονισμός των προσπαθειών κατά τον βέλτιστο τρόπο, η συγκέντρωση και η κοινή χρήση των δυνατοτήτων. Πιο αναλυτικά, οι πυλώνες της «Έξυπνης Άμυνας» έχουν ως εξής:

- Ιεράρχηση. Η ευθυγράμμιση των εθνικών προτεραιοτήτων με αυτές του ΝΑΤΟ αποτελεί μια πρόκληση εδώ και μερικά χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, η έξυπνη άμυνα αποτελεί μια ευκαιρία για την επίτευξη μιας ταυτόχρονης κάλυψης των απαιτήσεων και στα δύο αυτά επίπεδα, κατά τρόπο οικονομικά αποδεκτό.

- Στοχευμένη Εξειδίκευση. Υπό το βάρος των συρρικνούμενων προϋπολογισμών, τα κράτη λαμβάνουν μονομερείς αποφάσεις για να μειώσουν ή ακόμα και να αποσύρουν ορισμένες δυνατότητες από το οπλοστάσιό τους. Ως αποτέλεσμα, το φορτίο της διατήρησης των δυνατοτήτων αυτών σε ΝΑΤΟϊκό πλαίσιο, επιμερίζεται στα υπόλοιπα κράτη. Το ΝΑΤΟ θα πρέπει να ενθαρρύνει την εξειδίκευση «μέσω σχεδιασμού», έτσι ώστε τα μέλη του αφενός να επικεντρωθούν στην περαιτέρω ανάπτυξη των σημείων υπεροχής τους και αφετέρου να συμφωνήσουν να συντονίζουν τις περικοπές των αμυντικών προϋπολογισμών τους και τις όποιες μείζονες αναθεωρήσεις του αμυντικού τους σχεδιασμού με τους λοιπούς Συμμάχους, διατηρώντας βέβαια στο ακέραιο τα εθνικά δικαιώματα ως προς την εθνική τους κυριαρχία και τη λήψη τελικών αποφάσεων.

- Συνεργασία. Ενεργώντας από κοινού, τα κράτη μπορούν να έχουν πρόσβαση σε δυνατότητες που δεν θα μπορούσαν, από οικονομική άποψη, να αναπτύξουν ξεχωριστά, επιτυγχάνοντας έτσι οικονομίες κλίμακας. Η συνεργασία μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, όπως, ανάπτυξη πολυεθνικών δυνατοτήτων από μια μικρή ομάδα χωρών με επικεφαλής ένα κράτος-μέλος, ή μέσω συμφωνημένης στρατηγικής με κριτήρια εγγύτητας, όπως για παράδειγμα τη γεωγραφία, τη νοοτροπία ή τους κοινούς εξοπλισμούς.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ συνοπτικά στον μηχανισμό της «Έξυπνης Άμυνας», η οποία σημειωτέον αποτελεί προσωπική πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Άντερς Φογκ Ράσμουσεν.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, έχει ορίσει τον στρατηγό Jean-Paul Palomeros, Ανώτατο Συμμαχικό Διοικητή Μετασχηματισμού (SACT), καθώς και τον αναπληρωτή Γενικό Γραμματέα, πρέσβη Alexander Vershbow, ως ειδικούς εκπροσώπους για την «Έξυπνη Άμυνα». Ο μεν αναπληρωτής ΓΓ προωθεί το θεωρητικό επίπεδο της πρωτοβουλίας, ενώ ο SACT έχει επιφορτισθεί με την προώθηση υλοποίησης της πρωτοβουλίας σε πρακτικό και καθημερινό επίπεδο, όπως:

• Προσέλκυση όσο το δυνατόν περισσοτέρων κρατών μελών στα διάφορα προγράμματα.
• Εναρμονισμό των προγραμμάτων επί των αναγνωρισμένων ελλείψεων της Συμμαχίας.
• Ενθάρρυνση για ανάληψη ευθυνών ανάπτυξης (lead responsibilities).
• Συνεργασία με την ΕΕ αλλά και λοιπούς εταίρους προς αλληλοσυμπλήρωση καθώς και αποφυγή άσκοπων επικαλύψεων κλπ.

Ως εκ τούτου, οι εν λόγω εκπρόσωποι και κυρίως ο SACT έχουν επισκεφθεί πολλές πρωτεύουσες προκειμένου να εξασφαλίσουν την απαραίτητη εθνική υποστήριξη από τους συμμάχους.