Ο κόκκινος Γουάιτ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο κόκκινος Γουάιτ

Γιατί ένας από τους πατέρες του μεταπολεμικού καπιταλισμού κατασκόπευε υπέρ των σοβιετικών

Τώρα έχουμε ένα. Το πιο κοντινό πράγμα στον χαμένο κρίκο ανάμεσα στον επίσημο Γουάιτ και τον μυστικό Γουάιτ είναι ένα ανέκδοτο χειρόγραφο δοκίμιο σε κίτρινο γραμμωτό επιστολόχαρτο που βρέθηκε θαμμένο σε έναν μεγάλο φάκελο από διάφορα ορνιθοσκαλίσματα στα αρχεία του Γουάιτ στο Πανεπιστήμιο Princeton. Προφανώς παραβλεφθέν από τους προηγούμενους χρονικογράφους του, παρέχει ένα συναρπαστικό παράθυρο πάνω στις προσδοκίες και τη νοοτροπία αυτού του φιλόδοξου, πνευματικά υπερτιμημένου στο ύψος της δύναμής του, το 1944.

Στο δοκίμιο, με τον ομιχλώδη τίτλο «Political-Economic Int. of Future», ο Γουάιτ περιγράφει έναν μεταπολεμικό κόσμο στον οποίο το σοβιετικό σοσιαλιστικό μοντέλο οικονομικής οργάνωσης, αν και δεν υποκαθιστά τον αμερικανικό φιλελεύθερο καπιταλισμό, θα είναι ανοδικό. «Σε κάθε περίπτωση», υποστηρίζει, «η αλλαγή θα είναι προς την κατεύθυνση της αύξησης του [κυβερνητικού] ελέγχου επί της βιομηχανίας, και της αύξησης των περιορισμών σχετικά με τις δραστηριότητες του ανταγωνισμού και της ελεύθερης επιχείρησης». Ενώ ο Γουάιτ πίστευε στη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, συνεχώς υποβάθμιζε τόσο την έλλειψη της ατομικής ελευθερίας στη Σοβιετική Ένωση («Η τάση στη Ρωσία φαίνεται να είναι προς τη μεγαλύτερη ελευθερία της θρησκείας .... Το σύνταγμα της ΕΣΣΔ εγγυάται αυτό το δικαίωμα») όσο και τον τυχοδιωκτισμό των Σοβιετικών στην εξωτερική και αμυντική πολιτική» («Η πολιτική που ακολουθεί σήμερα η Ρωσία [είναι] να μην υποστηρίζει ενεργά [επαναστατικά σοσιαλιστικά] κινήματα σε άλλες χώρες»).

Στο δοκίμιο, ο Γουάιτ υποστηρίζει ότι η Δύση είναι υποκριτική στη δαιμονοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης. Παρότρυνε τις Ηνωμένες Πολιτείες να προσελκύσουν τους σοβιετικούς σε μια σφιχτή στρατιωτική συμμαχία, προκειμένου να αποτρέψουν μια ανανεωμένη γερμανική και ιαπωνική επιθετικότητα. Όμως, μια τέτοια συμμαχία, θρηνούσε ο Γουάιτ, αντιμετώπιζε σοβαρά εμπόδια: «καλπάζοντα ιμπεριαλισμό» στις Ηνωμένες Πολιτείες, κρυμμένο κάτω από «μια ποικιλία πατριωτικών μανδυών», την «πολύ ισχυρή Καθολική ιεραρχία» της χώρας η οποία θα μπορούσε να «βρει μια συμμαχία με τη Ρωσία απεχθή», και ομάδες «φοβισμένες ότι οποιαδήποτε συμμαχία με μια σοσιαλιστική χώρα δεν μπορεί παρά να ενισχύσει το σοσιαλισμό και ως εκ τούτου να αποδυναμώσει τον καπιταλισμό».

Αφού απόδιωξε την εσωτερική πολιτική, τη θρησκεία, και την εξωτερική πολιτική ως ειλικρινείς πηγές της Δυτικής αντίθεσης με τη Σοβιετική Ένωση, ο Γουάιτ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η πραγματική βάση της σύγκρουσης πρέπει να είναι η οικονομική ιδεολογία. «Πρόκειται ουσιαστικά για την αντίθεση του καπιταλισμού στο σοσιαλισμό», γράφει. «Εκείνοι που πιστεύουν σοβαρά στην ανωτερότητα του καπιταλισμού έναντι του σοσιαλισμού» - μια ομάδα από την οποία ο Γουάιτ εξαιρούσε προφανώς τον εαυτό του – «φοβούνται την Ρωσία ως πηγή της σοσιαλιστικής ιδεολογίας». Τελειώνει τότε το δοκίμιό του με αυτό που, προερχόμενο από τον πιο σημαντικό οικονομικό στρατηγιστή της κυβέρνησης των ΗΠΑ, μπορεί να περιγραφεί μόνο ως ένα εκπληκτικό συμπέρασμα: «Η Ρωσία είναι η πρώτη φάση μιας σοσιαλιστικής οικονομίας σε δράση. Και λειτουργεί!».

Αποδεικνύεται ότι ο επικεφαλής σχεδιαστής της μεταπολεμικής καπιταλιστικής παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής έβλεπε την Σοβιετική συμπεριφορά μέσα από ροζ γυαλιά, όχι απλώς και μόνο επειδή πίστευε ότι η Σοβιετική Ένωση ήταν ένας ζωτικής σημασίας σύμμαχος των ΗΠΑ, αλλά επειδή επίσης πίστευε με πάθος στην επιτυχία του τολμηρού σοβιετικού πειράματος με το σοσιαλισμό.

ΟΧΙ ΑΠΛΟΣ ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΟΣ

Ο θαυμασμός του Γουάιτ για το σοβιετικό οικονομικό σύστημα είναι εντυπωσιακός, καθώς προέρχεται από μια από τις πιο ισχυρές προσωπικότητες της πολιτικής στην Ουάσιγκτον του 1940. Ωστόσο, δεν ήταν έξω από το πλαίσιο της εποχής του. Ο Γουάιτ ανήκε σε μια γενιά Ρωσόφιλων συγγραφέων και δημοσίων υπαλλήλων που ενηλικιώθηκαν διανοητικά μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων, σε μια περίοδο που σημαδεύτηκε από πολιτική αναταραχή, τη Μεγάλη Ύφεση και την κατάρρευση των διεθνών εμπορικών και νομισματικών συστημάτων. Ολόκληρη η παγκόσμια τάξη φαινόταν να είναι σε κίνηση. Για πολλούς παρατηρητές, η ριζοσπαστική κοινωνική, οικονομική και πολιτική αλλαγή ήταν αναπόφευκτη. Για κάποιους, η αναταραχή ήταν επίσης μια πρόσκληση σε δράση - μέσα και έξω από τα παραδοσιακά όρια της εθνικής πολιτικής.

Ως νέος άνθρωπος, ο Γουάιτ ήταν ένας παθιασμένος υποστηρικτής του Robert La Follette, της περίεργης προσωπικότητας που κατέβηκε ως ο πρώτος υποψήφιος του Προοδευτικού Κόμματος για την προεδρία το 1924. Ο La Follette έκανε έκκληση για ισχυρή κυβερνητική παρέμβαση στην οικονομία των ΗΠΑ και καταδίκασε τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό στην Λατινική Αμερική. Ο Γουάιτ είχε έναν μακρόχρονο ενθουσιασμό για τον Σοβιετικό οικονομικό σχεδιασμό, έχοντας αποφασίσει το 1933, λίγο μετά αφότου έγινε καθηγητής Οικονομικών σε αυτό που ήταν τότε το Lawrence College, στο Wisconsin, να προσπαθήσει να πάει στη Σοβιετική Ένωση για τη μελέτη του συστήματος. Παρέκλινε από αυτό το σχέδιο μόνο μετά από την πρόσκληση να εργαστεί για μια μελέτη νομισματικής μεταρρύθμισης στο Υπουργείο Οικονομικών. Λίγο μετά την άφιξή του στην Ουάσιγκτον το 1934, ο ίδιος ο Γουάιτ έμπλεξε τον εαυτό του σε έναν ιστό από συνοδοιπόρους που εργάζονταν υπογείως για τους σοβιετικούς. Πρόθυμος για επιρροή και αντίθετος με τα γραφειοκρατικά εμπόδια στην δράση, ο Γουάιτ ξεκίνησε την επικίνδυνη διπλή ζωή που προσέλκυσε πολλούς από τους συγχρόνους του στην Ουάσιγκτον τις δεκαετίες του 1930 και του 1940.