Συμφωνία με τον διάβολο για την αιγυπτιακή αντιπολίτευση

Τα καταστήματα που πωλούν Falafel στο Κάιρο διέθεταν φωτογραφίες του προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι με ένα μεγάλο κόκκινο X στο πρόσωπό του. Καινούργιες Mercedes και παλιά Lada του 1970 κινούνταν στους δρόμους της πόλης με κόκκινες επιγραφές στα παράθυρά που καλούσαν τους Αιγυπτίους να «κατέβουν στο δρόμο στις 30 Ιουνίου!» Στους σταθμούς του μετρό και στις γωνίες των δρόμων, ακτιβιστές κατά του Μόρσι συγκέντρωναν υπογραφές για την Tamarod δηλαδή την «επαναστατική» εκστρατεία, που απαιτούσε την συλλογή 22 εκατομμυρίων υπογραφών ζητώντας την παραίτηση του Μόρσι. Την προπερασμένη Κυριακή, καθώς εκατομμύρια πολιτών ξεχύθηκαν στους δρόμους σε όλη την Αίγυπτο, φωνάζοντας «Φύγε», η χώρα φάνηκε να λέει με μια φωνή: «ο Μόρσι πρέπει να φύγει και η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν εμπνέει εμπιστοσύνη».

Παρότι αναμενόταν γενικευμένη βία - οι λέξεις «εμφύλιος πόλεμος» μπήκαν στην ατζέντα των δημόσιων συζητήσεων - οι διαμαρτυρίες παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ειρηνικές και σε πνεύμα ομοψυχίας. Οι επιθέσεις αργά το βράδυ στα κεντρικά γραφεία της Αδελφότητας στο Κάιρο, στις οποίες σκοτώθηκαν πέντε άνθρωποι, αμαύρωσαν ένα κατά τα άλλα ειρηνικό ξέσπασμα δυσαρέσκειας στην πρωτεύουσα. «Την πρώτη φορά ζητούσαμε ψωμί, ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη», δήλωσε ο Νάσερ Ιμπραήμ ελ - Σαμπί, ένας μεσήλικας διαδηλωτής της πλατείας Ταχρίρ. «Σήμερα κατεβήκαμε για να σώσουμε την Αίγυπτο».

Για τους 17 μήνες που ο στρατός κυβέρνησε την Αίγυπτο αφότου παραιτήθηκε ο πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ, πέντε ομάδες ανταγωνίστηκαν και συνεργάστηκαν σε μια διαδικασία μετάβασης στη βάση ελάχιστων κανόνων: Ισλαμιστές, επαναστάτες των δρόμων, στρατός και οι λεγόμενοι feloul ή τα υπολείμματα του προηγούμενου καθεστώτος που τάχθηκαν κατά της επανάστασης και ήθελαν να επαναφέρουν την παλιά τάξη. Τέλος, η σιωπηλή πλειοψηφία. Εξακολουθούν να υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές γύρω από καθένα από αυτά τα στρατόπεδα, αλλά μετά από ένα χρόνο διακυβέρνησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, έχει δημιουργηθεί μια βαθύτερη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους ισλαμιστές και όλους τους άλλους.

Υπό αυτή την έννοια, το τελεσίγραφο του στρατού ότι θα παρέμβει και θα επιβάλει «το δικό του οδικό χάρτη για το μέλλον», αν ο Μόρσι δεν ενεργήσει μέσα σε 48 ώρες, δεν σόκαρε και τόσο - ούτε καν ανησύχησε πολλούς που αντιτίθενται στον πρόεδρο. Ακόμη και πριν ξεκινήσουν οι διαδηλώσεις, προσωπικότητες της αντιπολίτευσης είδαν το στρατό ως τον κρίσιμο παίκτη που θα μπορούσε να ανατρέψει τον Μόρσι από το αξίωμά του, και τους οπαδούς του πρώην καθεστώτος, ως μια σημαντική εκλογική δύναμη που συσπειρώνεται στον αγώνα εναντίον της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Με τόσες πολλές διαφορετικές φωνές να ενώνονται απέναντι σ’ έναν εχθρό, οι διαδηλώσεις δεν μοιάζουν να είναι ακριβώς πολιτικές, αλλά προσομοιάζουν περισσότερο στην αρχική, επιτυχημένη κινητοποίηση εναντίον του καθεστώτος Μουμπάρακ, τον Ιανουάριο του 2011.

«ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΙΜΟΣ ΝΑ ΑΝΑΛΑΒΕΙ»

Το τελεσίγραφο του στρατού καλεί τις «πολιτικές δυνάμεις» να «επιλύσουν όλες τις διαφορές τους». Παρά το γεγονός ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα και οι ισλαμιστές σύμμαχοί της είναι σαφώς προσδιορισμένοι, παραμένει ασαφές ποιες είναι αυτές οι άλλες πολιτικές δυνάμεις. Τον Απρίλιο, μια ομάδα ακτιβιστών ξεκίνησε την εκστρατεία Tamarod, μια πρωτοβουλία συλλογής υπογραφών που χαρακτηρίστηκε ως δημοψήφισμα σχετικά με τη νομιμοποίηση του Μόρσι. Καθώς η εκστρατεία προχωρούσε, απέκτησε την υποστήριξη του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας (NSF), ενός συνασπισμού φιλελεύθερων, αριστερών και άλλων κοσμικών κομμάτων που προέκυψαν το Νοέμβριο του 2012 ως ένα ενωμένο μέτωπο εναντίον των ισλαμιστών. Ένας από τους εκπροσώπους του, ο Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι, ονόμασε την εκστρατεία Tamarod ως «καίριο τμήμα της εθνικής αντιπολίτευσης που απορρίπτει την κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας». Ο Ελ Μπαραντέι κάλεσε τους Αιγύπτιους να υπογράψουν την αίτηση και το βράδυ πριν από τις διαδηλώσεις βγήκε στην τηλεόραση για να εκλιπαρήσει τους Αιγυπτίους να βγουν στους δρόμους. Την εκστρατεία υποστήριξαν επίσης οι πρώην υποψήφιοι πρόεδροι και ηγέτες του NSF, Χαμντίν Σαμπαχί και Αμρ Μούσα, καθώς και ο πρώην γενικός γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου και πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου. Ο Σαμπαχί και ο Ελ Μπαραντέι πήραν και οι δύο μέρος στις πορείες, εκείνη την Κυριακή.

Αντί να επιδιώκει να διαμορφώσει την μετά-Μουμπάρακ μετάβαση, η επίσημη αντιπολίτευση της Αιγύπτου υπήρξε αντιδραστική, ανταποκρινόμενη σε μεγάλο βαθμό στις πολωτικές κινήσεις του Μόρσι ή στις διαδηλώσεις στους δρόμους. Με την εκστρατεία Tamarod, η αντιπολίτευση εξασφάλισε ένα λαϊκό κίνημα, αλλά παρ' όλ’ αυτά πολλοί ακόμα αναρωτιούνται αν αυτό το συνασπισμένο ρεύμα θα μπορούσε να κυβερνήσει την χώρα πιο αποτελεσματικά από ό, τι ο Μόρσι ή ακόμα και αν θα μπορούσε να μείνει απλώς ενωμένο χωρίς έναν κοινό εχθρό. Σε μια συνέντευξη, ο Χαλέντ Νταγούντ, ηγετικό στέλεχος του Μετώπου της 30ης Ιουνίου και πρώην εκπρόσωπος του NSF, επέκρινε σχεδόν επί σαράντα λεπτά τη μονομέρεια που διέπει το ύφος της εξουσίας τού Μόρσι, την κατάχρηση εξουσίας από την Αδελφότητα και την κακή διαχείριση της οικονομίας. Αλλά δεν είχε να πει πολλά για το τι έχει να προσφέρει η αντιπολίτευση. «Οι λύσεις είναι γνωστές σχεδόν σε κάθε πολιτικό κόμμα», είπε, αναφέροντας αόριστα την κοινωνική δικαιοσύνη και μια λειτουργική οικονομία. «Το πρόβλημα είναι να βάλουμε τους σωστούς ανθρώπους να κάνουν την δουλειά, να μην πάρουμε ανθρώπους με βάση την αφοσίωσή τους στη Μουσουλμανική Αδελφότητα».