Ο λάθος τρόπος να τιμωρηθεί ο Βλαντιμίρ Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο λάθος τρόπος να τιμωρηθεί ο Βλαντιμίρ Πούτιν

Πώς να πιεστεί η Μόσχα χωρίς να ενισχυθεί το Κρεμλίνο και να αποξενωθούν οι Ρώσοι
Περίληψη: 

Δεδομένης της πολιτικής ευπάθειας του Πούτιν, η αναμέτρηση με την Δύση για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων ή τον Έντουαρντ Σνόουντεν - αναπόφευκτη υπό το πρίσμα τής ακύρωσης της συνόδου κορυφής ΗΠΑ–Ρωσίας από την Ουάσιγκτον - είναι ακριβώς αυτό που θέλει το Κρεμλίνο. Η Δύση θα πρέπει να περιορίσει την κριτική της για την Ρωσία σε θέματα όπου οι απόψεις της είναι ευθυγραμμισμένες με εκείνες του ρωσικού λαού.

Ο DANIEL TREISMAN είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Return: Russia’s Journey from Gorbachev to Medvedev.

Όλη η οργή αυτή την εποχή επικεντρώνεται στο να τιμωρηθεί η Ρωσία. Αφότου η Μόσχα έδωσε προσωρινό άσυλο στον Έντουαρντ Σνόουντεν ο οποίος διέρρευσε στοιχεία της NSA, ο Αμερικανός γερουσιαστής Τζον Μακέιν πρότεινε την επέκταση της «Λίστας Magnistky», δηλαδή της λίστας των Ρώσων αξιωματούχων που αποκλείονται από το να εισέλθουν στις ΗΠΑ, την επιτάχυνση της υλοποίησης της πυραυλικής άμυνας στην Ευρώπη, και την ταχεία διεύρυνση του ΝΑΤΟ ώστε να συμπεριλάβει τη Γεωργία. Ο Βρετανός ηθοποιός Στήβεν Φράι και διάφοροι ακτιβιστές LGBT (στμ: πρόκειται για τα αρχικά των λέξεων lesbian, gay, bisexual, and transgender) έχουν συνηγορήσει υπέρ ενός μποϋκοτάζ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2014 στο Σότσι για να διαμαρτυρηθούν για τις πρόσφατες ρωσικές πολιτικές που στοχεύουν τους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες. Γκέι μπαρ στις Ηνωμένες Πολιτείες αναφέρθηκε ότι άρχισαν να πετούν τα αποθέματα βότκας Stolichnaya που διέθεταν.

Πιο εμφατικά, την περασμένη Τετάρτη, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ακύρωσε την σύνοδο κορυφής με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το Σεπτέμβριο στη Μόσχα, εκφράζοντας την δυσαρέσκειά του, μεταξύ άλλων επειδή το Κρεμλίνο χορήγησε άσυλο στον Σνόουντεν.

Ο θυμός για την συμπεριφορά τής Ρωσίας σχετικά με αυτά τα θέματα είναι απολύτως κατανοητός. Ο Σνόουντεν κατηγορείται για σοβαρά εγκλήματα και η Ουάσιγκτον έχει έννομο συμφέρον να τον προσάγει σε δίκη. Ο πρόσφατος ρωσικός νόμος για την απαγόρευση της «προπαγάνδας υπέρ της ομοφυλοφιλίας» έχει δημιουργήσει ένα κλίμα επιθετικότητας, στην οποία υποκείμενα χτυπούν Ρώσους LGBT και αναρτούν στο διαδίκτυο τρομακτικά βίντεο των βίαιων επιθέσεών τους.

Αλλά πριν να ορμήσουν στην δράση, όσοι ανυπομονούν να τιμωρήσουν την Ρωσία θα πρέπει να σκεφτούν δύο πράγματα. Πρώτον, γιατί ο Πούτιν συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο; Και δεύτερον, οι εν λόγω κυρώσεις θα τον βλάψουν ή στην ουσία θα τον ωφελήσουν; Δεδομένου ότι ο Πούτιν σήμερα αγωνίζεται για την πολιτική επιβίωσή του, μια δημόσια αντιπαράθεση με τη Δύση θα τον βοηθήσει να επιβιώσει. Οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι που θέλουν να αλλάξουν την πορεία τής Μόσχας πρέπει να είναι προσεκτικοί για να μην γίνουν παιχνίδι στα χέρια του Πούτιν.

ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Η επιστροφή του Πούτιν στην προεδρία το 2012, η οποία έβαλε στο περιθώριο την καθησυχαστική ρητορική του πρώην προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ περί εκσυγχρονισμού, εξέθεσε τα ρήγματα μέσα στην ρωσική κοινωνία και μέσα στους κύκλους της άρχουσας τάξης τής χώρας. Ο πρόεδρος έχει χάσει την υποστήριξη της πνευματικής και της πολιτιστικής ελίτ της Ρωσίας, μαζί με εκείνη από μεγάλο μέρος τής επιχειρηματικής κοινότητας. Τα ποσοστά αποδοχής του, τα οποία έχουν παραμείνει κοντά στο 60% για αρκετούς μήνες τώρα, δίνουν μια παραπλανητική εντύπωση σταθερότητας. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να πέσει, δεδομένου ότι συνδέεται στενά με τις οικονομικές επιδόσεις τής χώρας, οι οποίες έχουν πρόσφατα αρχίσει να μειώνεται.

Στο πλαίσιο αυτό, η εκστρατεία του Κρεμλίνου με καταπιεστικούς νόμους, εκφοβιστικές έρευνες και αντι-αμερικανική ρητορική, έχει δύο σκοπούς. Πρώτον, αποσκοπεί να τρομάξει την διοικητική ελίτ, η οποία είχε αρχίσει να παίρνει ελευθερίες υπό τον Μεντβέντεφ, και να την ανακαλέσει στην τάξη. Ο δεύτερος στόχος είναι να ποδηγετήσει μια πολιτιστική σφήνα μεταξύ της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης στον Πούτιν - που βρίσκεται κυρίως στη Μόσχα και στην Αγία Πετρούπολη - και τους εναπομείναντες υποστηρικτές του στις πιο συντηρητικές και παραδοσιακές επαρχίες. Και στα δύο μέτωπα, οι δυτικές ενέργειες μπορεί είτε να περιπλέξουν τις επιδιώξεις του Πούτιν είτε να τις διευκολύνουν.

Η ξεδιάντροπη ομοφοβία του Κρεμλίνου ακολουθεί μια απλή πολιτική λογική. Για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, ο Πούτιν συντάσσεται με τη ρωσική πλειοψηφία, ενώ πολλοί από τους φιλελεύθερους επικριτές του όχι. Όταν πρόκειται για τα ζητήματα των LGBT, η ρωσική κοινή γνώμη αισθάνεται σήμερα σχεδόν ακριβώς όπως οι Αμερικανοί πριν από 30 χρόνια. Όταν η Παγκόσμια Έρευνα Αξιών ρώτησε Ρώσους το 2006, αν η ομοφυλοφιλία μπορούσε να είναι ποτέ «δικαιολογημένη», 66% είπαν ότι δεν μπορεί, ακριβώς το ποσοστό των Αμερικανών ερωτηθέντων που απάντησαν με τον ίδιο τρόπο το 1982.

Παρά το γεγονός ότι οι εξελισσόμενες απόψεις στη Δύση έχουν καταστήσει δυσκολότερο για τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους πολιτικούς να εκμεταλλευτούν την ομοφοβία, δεν ισχύει το ίδιο και για τη Ρωσία. Στην πραγματικότητα, μέχρι τη στιγμή που οι αντικυβερνητικοί διαδηλωτές γέμισαν τις κεντρικές πλατείες τής Μόσχας τον Δεκέμβριο του 2011, ο Πούτιν επέμενε στα σεξουαλικά θέματα. Στα πρώτα του δημόσια σχόλια ως απάντηση στις διαδηλώσεις, ισχυρίστηκε ότι είχε μπερδέψει τις λευκές κορδέλες που φορούσαν οι διαδηλωτές στο πέτο τους με προφυλακτικά. Ο στόχος ήταν να δημιουργήσει ένα αίσθημα δυσφορίας όταν Ρώσοι θα σκέφτονται τους δημοκρατικούς ακτιβιστές. Στο βαθμό που οι εκπρόσωποι του Κρεμλίνου μπορούν να παρουσιάζουν τους διαδηλωτές ως πολιτισμικά αποξενωμένους, ο Πούτιν κερδίζει. Ο μεγαλύτερος εφιάλτης του είναι ότι η Μόσχα και οι επαρχίες θα ενωθούν εναντίον του για θέματα όπως οι οικονομικές επιδόσεις ή η διαφθορά.

Ένας δυτικό μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι θα μπορούσε να εξυπηρετήσει ορισμένους σκοπούς πέρα από τη Ρωσία. Θα δείξει στους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες τής Δύσης ότι είναι σε γενικές γραμμές σεβαστοί. Θα μπορούσε, επίσης, θεωρητικά να αποθαρρύνει τους λαϊκιστές και τους αυταρχικούς σε άλλες χώρες να εκμεταλλευτούν το μίσος. Αλλά, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα ελαφρύνει τα δεινά των ομοφυλόφιλων στη Ρωσία. Οι εκπρόσωποι του Πούτιν θα παρουσιάσουν ένα τέτοιο μποϋκοτάζ ως χαστούκι στο πρόσωπο όχι μόνο του Κρεμλίνου αλλά για το σύνολο της Ρωσίας, ως μια αλαζονική προσπάθεια των Δυτικών να επιβάλουν τις μεταμοντέρνες αξίες τους σε μια ορθόδοξη κοινωνία. Πράγματι, μια τέτοια στάση από το εξωτερικό θα μπορούσε να καταλήξει να κάνει τους ίδιους τους πολίτες της Ρωσίας που είναι LGBT να φαίνονται ακόμα πιο αποξενωμένοι.