Ο Πούτιν κερδίζει στη Συρία (Ι)

Την Δευτέρα, 9 Σεπτεμβρίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε μια διπλωματική κίνηση που φάνηκε να εξέπληξε το σύνολο της διεθνούς κοινότητας, όχι μόνο τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα και την ομάδα του. Άδραξε την πιο δραματική στιγμή που ήταν δυνατόν - την παραμονή τής ημέρας που επρόκειτο να γίνει η μοιραία ψηφοφορία στο Κογκρέσο των ΗΠΑ σχετικά με την απόφαση του Ομπάμα να ξεκινήσει μια στοχευμένη επίθεση ενάντια στον Σύριο ηγέτη Μπασάρ αλ-Άσαντ – για να προτείνει ότι η Συρία θα παραδώσει χημικά όπλα της σε μια διεθνή επιτροπή με επικεφαλής τα Ηνωμένα Έθνη. Ο Άσαντ συμφώνησε γρήγορα με την πρόταση, τουλάχιστον κατ’ αρχήν.

Μέχρι το βράδυ τής 10ης Σεπτεμβρίου, μετά από μια μέρα γεμάτη εκκλήσεις από κάθε πιθανή μεριά ώστε να ακολουθήσει το σχέδιο του Πούτιν, ο Ομπάμα φαίνεται να απομακρύνεται από τις απειλές του για επικείμενη στρατιωτική δράση. Σε ένα ζωντανό διάγγελμα προς το έθνος, ζήτησε την καθυστέρηση της ψηφοφορίας στο Κογκρέσο, ανακοίνωσε ότι ο υπουργός Τζον Κέρι θα συναντηθεί με τους Ρώσους για να βάλουν σε μια σειρά τα πράγματα, πίεσε τα Ηνωμένα Έθνη να διατηρήσουν την διπλωματική πίεση στον Άσαντ και να έθεσε σε κίνηση άλλον έναν γύρο τού παιχνιδιού γύρω από την Συρία. Ο Πούτιν, στην συνέχεια, πίεσε περαιτέρω το πλεονέκτημα που είχε αποκτήσει, απαιτώντας μια υπόσχεση από την Ουάσιγκτον ότι δεν θα επιτεθεί στον Άσαντ αν ο Σύριος ηγέτης παραδώσει τα χημικά όπλα του.

Είτε το ρωσικό σχέδιο πετύχει είτε όχι, η ομάδα του Πούτιν θα το παρουσιάσει σίγουρα ως διπλωματικό χτύπημα, ως επίδειξη μιας ομάδας με πολύ μεγαλύτερη φινέτσα από εκείνην της ομάδας τού Ομπάμα. Κατ’ αρχήν, ο Πούτιν ήταν σε θέση να επωφεληθεί από αυτό που φαινόταν να είναι μια γκάφα του Κέρι στην συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Δευτέρα. Απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου, ο Κέρι είχε δηλώσει ότι ο μόνος τρόπος να αποφύγει το χτύπημα ο Άσαντ ήταν να παραδώσει ολόκληρο το χημικό οπλοστάσιό του. Το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ στη συνέχεια πήρε πίσω την δήλωση του Κέρι, αλλά ήταν τότε που ο Πούτιν εφόρμησε για να υποστηρίξει το σχέδιο αφοπλισμού. Σε συνεντεύξεις, ο Ομπάμα υπονόησε ότι είχε συζητήσει το περίγραμμα της πρότασης με τον Πούτιν, όταν ο Ρώσος πρόεδρος τον τράβηξε παράμερα στην σύνοδο κορυφής του G-20. Άλλοι διεθνείς παίκτες ισχυρίστηκαν ότι η γενική ιδέα ήταν δική τους. Επίσης, άλλοι υποστηρίζουν η βασική ιδέα ήταν μέσα στις διπλωματικές συζητήσεις για κάποιο χρονικό διάστημα.

Όποια και αν είναι τα πραγματικά γεγονότα, ήταν ο Πούτιν αυτός που διεκδίκησε πρώτος την πατρότητα του σχεδίου. Ήταν έτσι σε θέση να το πιστωθεί καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι προσπάθησαν να γυρίσουν την κατάσταση προς όφελός τους. Παρά το ότι έδωσε στον Ομπάμα και τις Ηνωμένες Πολιτείες μια «δωρεάν κάρτα εξόδου από την φυλακή» στο εσωτερικό τους πολιτικό μέτωπο, οι περισσότεροι παρατηρητές συμφωνούν ότι ο Πούτιν είναι ο πραγματικός νικητής του συγκεκριμένου γύρου της συριακής σύγκρουσης «στα σημεία». Πράγματι, βοηθώντας τον Ομπάμα να αποφύγει την πιθανότητα μιας ήττας στο Κογκρέσο, ο Πούτιν έχει κάπως υποχρεώσει απέναντί του τον πρόεδρο των ΗΠΑ καθώς εκτυλίσσεται η επόμενη φάση του παιχνιδιού στην Συρία. Αυτή είναι μια κατάσταση που ο Πούτιν απολαμβάνει ως πρώην αξιωματικός τής KGB, των οποίων η επιτυχία στη δουλειά τους συχνά εξαρτάται από την ανταλλαγή κάποιας χάρης παρασκηνιακά. Το ερώτημα τώρα είναι αν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους μπορούν να υπερκεράσουν τον ελιγμό τού Πούτιν και να ανακτήσουν το διπλωματικό πλεονέκτημα. Αν η ιστορία τής σύγκρουσης στην Συρία μπορεί να αποτελέσει κάποιου είδους οδηγό, τότε δεν θα είναι εύκολο. Όπως κι αν επιλυθεί τελικά η σύγκρουση, τώρα φαίνεται πιο πιθανό να γίνει σύμφωνα με τους όρους που ορίζονται από τη Μόσχα παρά από την Ουάσιγκτον.

ΑΡΧΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: 6 Σεπτεμβρίου 2013

Μετά από μήνες ακλόνητης στάσης (και σχεδόν μόνος) εναντίον μιας διεθνούς επέμβασης στη Συρία, από τα τέλη του Αυγούστου, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν φάνηκε ότι τελικά υποχωρεί [2] στην προοπτική ενός χτυπήματος των ΗΠΑ κατά του καθεστώτος τού Μπασάρ αλ-Άσαντ. Σίγουρα, δεν ήταν χαρούμενος γι’ αυτό, αλλά η χρήση χημικών όπλων κατά των αμάχων σε ένα προάστιο της Δαμασκού φαινόταν να είχε φέρει την τρέχουσα φάση τής κρίσης τής Συρίας στην αναπόφευκτη κορύφωση της. Απέναντι σε επανειλημμένες αμερικανικές και διεθνείς προειδοποιήσεις ότι μια χημική επίθεση ήταν η κόκκινη γραμμή για τιμωρία, η επίθεση της συμμαχίας στην Συρία φαινόταν απλώς ότι επίκειται σε μερικές ημέρες.

Ωστόσο, τα γεγονότα μετά την ρίψη των χημικών απροσδόκητα λειτούργησαν υπέρ τού Πούτιν. Πρώτα ήρθε η βρετανική κοινοβουλευτική ψηφοφορία που εμπόδισε την πρωτοβουλία τού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε αμερικανική στρατιωτική επίθεση. Στη συνέχεια, ήρθε η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα να θέσει το θέμα σε ψηφοφορία ενώπιον ενός απρόθυμου Κογκρέσου. Η γαλλική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι - σε αντίθεση με το Μάλι - δεν θα προχωρήσει μόνη της στη Συρία. Και ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι-Μουν δήλωσε ότι η ομάδα επιθεώρησης χημικών όπλων που είχε αποσταλεί στη Συρία θα χρειαστεί χρόνο για να ολοκληρώσει το έργο της πριν αποφασίσει εάν υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για να εγκρίνει ο ΟΗΕ την χρήση βίας.

Τώρα, καθώς ο Πούτιν φιλοξενεί την σύνοδο κορυφής των χωρών τού G-20 στην Αγία Πετρούπολη, βλέπει μια νέα ευκαιρία για τη Ρωσία. Δεδομένης της σαφούς απροθυμίας όλων των πλευρών να αναλάβουν αποφασιστική δράση, ο Πούτιν πιστεύει ότι μια επίθεση μπορεί να αποτραπεί, ή, τουλάχιστον, να περιοριστεί σε μια μονομερή αμερικανική δράση. Πέρα από κάποια γαλλική υποστήριξη, και κάποιες δευτερεύουσες επευφημίες από τους Τούρκους και τον Αραβικό Σύνδεσμο, ο Ομπάμα – και όχι ο Πούτιν - θα βρεθεί μόνος του. Και η Ρωσία δεν θα είναι πλέον απομονωμένη σχετικά με την Συρία.

Κατά την τελευταία εβδομάδα, ο Πούτιν έχει χρησιμοποιήσει μια σειρά από προσεκτικά οργανωμένες δημόσιες εμφανίσεις και συνεντεύξεις για να ανατροφοδοτήσει τον σκεπτικισμό σχετικά με τη χρήση βίας. Έχει προωθήσει την ιδέα ότι οι αντάρτες τής Συρίας ξεκίνησαν την χημική επίθεση από μόνοι τους για να προσελκύσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και να ανακτήσουν έδαφος σε έναν εμφύλιο πόλεμο που έχουν χάσει. Ενεπλάκη σε έξυπνα ενορχηστρωμένες πράξεις πολιτικού θεάτρου, συμπεριλαμβανομένης της ενθάρρυνσης βουλευτών τής ρωσικής Δούμας να προσεγγίσουν τα μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ πριν από την ψηφοφορία. Ο Πούτιν υπήρξε ορθολογιστής όταν απηύθυνε έκκληση για ανασκόπηση των δεδομένων, και δείχνοντας την σημασία τού να μην παίρνει κανείς βιαστικές αποφάσεις. Έχει, επίσης, αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο ότι η Ρωσία θα μπορούσε να διαδραματίσει έναν ρόλο στη δράση του ΟΗΕ κατά του συριακού καθεστώτος - εάν ο γενικός γραμματέας λάβει αδιάψευστες αποδείξεις ότι ο Άσαντ διέταξε την χρήση χημικών όπλων κατά των ίδιων των πολιτών του. Ο Πούτιν έχει τονίσει την ανάγκη για εφαρμογή υψηλών προτύπων σχετικά με τα αποδεικτικά στοιχεία ώστε να αποφευχθούν λάθη τού παρελθόντος, όπως η τιμωρητική επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ, βάσει ελαττωματικών πληροφοριών σχετικά με όπλα μαζικής καταστροφής.

Είτε αυτές οι κινήσεις είναι ειλικρινείς είτε όχι (το πιο πιθανό είναι πως, όχι), συντονίζονται με το κοινό αίσθημα στη Ρωσία, και με κάποιους εκτός Ρωσίας που αντιτάχθηκαν σε προηγούμενες αμερικανικές στρατιωτικές δράσεις. Ο Πούτιν έχει συγκεντρώσει όλα τα επιχειρήματα κατά της παρέμβασης και, με την επανάληψή τους, έχτισε μια θέση για τον εαυτό του ως υπερασπιστή του διεθνούς δικαίου και των διεθνών αρχών. Παρουσίασε τον εαυτό του ως έναν έξυπνο ηγέτη ο οποίος αναγνωρίζει μια πρόκληση όταν την βλέπει και αρνείται να καταπιεί το δόλωμα. Είναι έτοιμος να δηλώσει μια ηθική νίκη τής Ρωσίας και να λάβει τα εύσημα αν ο Ομπάμα απομακρυνθεί τελικά από μια απόφαση για παρέμβαση.

Επιπλέον, στις δηλώσεις του για τον Ομπάμα, ο Πούτιν δεν προσέβαλε τον πρόεδρο προσωπικά, ούτε αμφισβήτησε άμεσα την ακεραιότητά του. Τα πλήγματά του στη θέση των ΗΠΑ ήταν επιτήδεια. Ακόμα και αν κάποιος δεν εμπιστεύεται τα κίνητρά του, είναι σαφές ότι ο Πούτιν έχει θέσει τον Ομπάμα τουλάχιστον στην δύσκολη θέση να πρέπει να δικαιολογήσει γιατί έσυρε κόκκινες γραμμές για την χρήση χημικών όπλων στην Συρία και γιατί δεν μπορεί να περιμένει την απόφαση του ΟΗΕ - και όλα αυτά ενώ ο Ομπάμα είναι στη Ρωσία, μπροστά σε ένα γενικά επιφυλακτικό ακροατήριο των G-20.

Ο Πούτιν είναι ιδιαίτερα ικανός στο να διατηρεί τους αντιπάλους του εκτός ισορροπίας. Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ομπάμα είναι ο αντίπαλος του Πούτιν για το θέμα τής Συρίας. Από την αρχή, ο στόχος του Πούτιν ήταν να σταματήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες από το να επιτεθούν κατά του συριακού καθεστώτος - όχι για την προστασία του Άσαντ, αλλά για την προστασία της Ρωσίας. Ο Πούτιν θέλει έναν ισχυρό ηγέτη στη Συρία που να μπορεί να κρατήσει τα πράγματα υπό έλεγχο. Θέλει να είναι βέβαιος ότι οι τρομοκρατικές ομάδες που έχουν δεσμούς με εξτρεμιστές στην ταραγμένη περιοχή τού Βορείου Καυκάσου της Ρωσίας δεν θα στραφούν από τις επιχειρήσεις τους στη Συρία σε χτυπήματα εναντίον ρωσικών στόχων [3]. Ο Πούτιν έχει επίσης κάποια εμπειρία στον σχεδιασμό τής επίτευξης των στόχων του.

Εκμεταλλεύθηκε το γεγονός ότι τον υποτίμησαν και προεξόφλησαν τις δυνατότητές του – έχοντας χαρακτηριστεί ως το αδέξιο «βαρετό παιδί που κάθεται στο πίσω μέρος της τάξης» (όπως τον περιέγραψε ο Ομπάμα σε συνέντευξη Τύπου στις 9 Αυγούστου). Αυτή είναι μια εικόνα που ο Πούτιν έχει καλλιεργήσει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Ως βαρετό παιδί στο Λένινγκραντ το 1960 και το 1970, ο Πούτιν κρυβόταν στο πίσω μέρος των αιθουσών διδασκαλίας αλλά ενεργοποιείτο στον ελεύθερο χρόνο του με την εκμάθηση του τζούντο. Έγινε ιδιαίτερα επιτυχημένος στο άθλημα – αγωνιζόταν και πήρε διακρίσεις σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Ο Πούτιν υπογραμμίζει συχνά το πόσο πολύ έχει επωφεληθεί από τις ιδιότητες του τζούντο. Από την φύση του θερμοκέφαλος και αποσπασματικός, ο νεαρός Πούτιν έμαθε την πειθαρχία μέσα από τη μελέτη τζούντο. Τον δίδαξε την αυτοσυγκράτηση. Η εκπαίδευσή του επικεντρώθηκε στο πώς να αξιοποιεί τα δυνατά σημεία των αντιπάλων του εναντίον τους, και πώς να περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να επωφεληθεί από τα λάθη τους. Η πραγματική ικανότητα στο τζούντο είναι να κρατάς τον αντίπαλο διαρκώς εκτός ισορροπίας, όχι να τον πιέζεις βίαια προς το ταπί. Η φινέτσα, όχι η δύναμη, είναι που κερδίζει πόντους από τους κριτές. Αυτή η ικανότητα ήταν ένα πολύτιμο περιουσιακό του στοιχείο όταν ο Πούτιν προσχώρησε στην KGB και έπρεπε, κυριολεκτικά, να στέκεται και να παρακολουθεί ήσυχα μέσα στις σκιές, περιμένοντας κάποιον να τα κάνει μαντάρα.

Ο Πούτιν ξέρει τι κάνει. Στέκεται πίσω, ενώ οι άλλοι κάνουν γκάφες και ενεργούν εν θερμώ. Κεντρίζει και εξοργίζει τους αντιπάλους του, ώστε οι ίδιοι μπερδεύονται και κάνουν την δουλειά του αντί γι’ αυτόν. Ο Πούτιν σκοπεύει να κερδίσει στα σημεία αυτόν τον συγκεκριμένο γύρο τού αγώνα για την Συρία. Η απόφαση κατά τη χρήση βίας στη Συρία, ένας εν αμηχανία Ομπάμα, η προοπτική μιας μονομερούς επέμβασης των ΗΠΑ που θα ξεκιήσει χωρίς καν την επίσημη έγκριση του αμερικανικού Κογκρέσου – όλα αυτά μπορούν να μετατραπούν σε μια ρωσική νίκη, αν ο Πούτιν κρατήσει την ψυχραιμία του. Στο φόντο της συνόδου κορυφής των G-20, η διεθνής κοινότητα θα είναι ο κριτής τού κατά πόσον ο Πούτιν ή ο Ομπάμα έχει κάνει τις πιο επιδέξιες κινήσεις.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139905/fiona-hill/putin-scores-on...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.foreignaffairs.com/author/fiona-hill
[2] http://www.nytimes.com/2013/08/29/world/middleeast/putin-on-syria.html
[3] http://www.foreignaffairs.com/articles/139079/fiona-hill/the-real-reason...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr