Η πλάνη για το Ιράν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πλάνη για το Ιράν

Με το βλέμμα στην Δαμασκό, με την σκέψη στην Τεχεράνη

Το Ιράν δεσπόζει στη συζήτηση για το πώς να απαντηθεί η επίθεση με χημικά όπλα που έγινε την 21η Αυγούστου και άφησε νεκρούς εκατοντάδες αμάχους. Για τους υποστηρικτές μιας ισχυρής αμερικανικής απάντησης, τα χτυπήματα θα χρησιμοποιηθούν ως αποτρεπτικός μοχλός προς το Ιράν όσο και ως τιμωρία για το καθεστώς του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ. «Μια αποτυχία να σταθούμε ενάντια στη χρήση χημικών όπλων», έλεγε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα στο διάγγελμά του προς την χώρα την Τρίτη, «θα εξασθενούσε τις απαγορεύσεις εναντίον άλλων όπλων μαζικής καταστροφής και θα αποθράσυνε τον σύμμαχο του Άσαντ, το Ιράν, το οποίο θα πρέπει να αποφασίσει αν θα αγνοήσει το διεθνές δίκαιο μέσω της κατασκευής ενός πυρηνικού όπλου ή θα πάρει μια πιο ειρηνική πορεία». Εν τω μεταξύ, η Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Σούζαν Ράις και ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι έχουν αμφότεροι εστιάσει όλο και περισσότερο στο Ιράν στην δημόσια υποστήριξή τους για ένα χτύπημα των ΗΠΑ στη Συρία.

Σύμφωνα με την άποψη αυτή, μια αποτυχία να επιβληθεί με αυστηρότητα η «κόκκινη γραμμή» τής Ουάσιγκτον σχετικά με την χρήση χημικών όπλων θα ισοδυναμούσε με το κούνημα της λευκής σημαίας προς την Τεχεράνη. Κάποιοι θα το πάνε τόσο μακριά ώστε να πουν ότι η επιλογή τού ρωσικού σχεδίου – να παραδοθούν στην διεθνή κοινότητα τα χημικά όπλα της Συρίας - θα σημάνει το ίδιο, δεδομένου του βαθέος σκεπτικισμού για τις ρωσικές προθέσεις και τις διεθνείς επιθεωρήσεις γενικότερα. Θα δώσει το σήμα στην ηγεσία του Ιράν ότι τα αμερικανικά τελεσίγραφα είναι ανίσχυρα και ότι η λαϊκή αποστροφή προς άλλη μια στρατιωτική εμπλοκή στην Μέση Ανατολή τελικά σημαίνει ότι η Ισλαμική Δημοκρατία μπορεί να την γλιτώσει αψηφώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η διασύνδεση που κάνει η Ουάσιγκτον μεταξύ τού Ιράν και της Συρίας δεν θα πρέπει να εκληφθεί ως έκπληξη: Είναι εκ πρώτης όψεως συναρπαστική και πολιτικά ελκυστική. Συμβαίνει επίσης να είναι λάθος.

Για δεκαετίες, το μπααθικό καθεστώς τής Συρίας υποστήριζε την μοναχική ιδιότητά του ως του μοναδικού συμμάχου της Ισλαμικής Δημοκρατίας στον αραβικό κόσμο. Ο Άσαντ δεν έκανε άλλο από το να ενισχύει αυτούς τους δεσμούς. Το Ιράν, επίσης, μετρά σε μεγάλο βαθμό στη σκέψη ενός Αμερικανού προέδρου ο οποίος έχει δεσμευτεί προσωπικά για την μη διάδοση (στμ: των όπλων μαζικής καταστροφής, όπως τα πυρηνικά) ως κεντρικό στοιχείο της κληρονομιάς του.

Η εστίαση στο Ιράν έχει άλλο ένα πλεονέκτημα, επίσης: Το Ιράν προκαλεί έναν ασυνήθιστο υψηλό βαθμό δικομματικής συνεργασίας σε μια ιδιαίτερα διασπασμένη και πολωμένη Ουάσιγκτον. Ο Stephen Hadley, ο οποίος υπηρέτησε ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας τού George W. Μπους, υποστήριξε στην Washington Post ότι μια αποτυχία να χτυπηθεί η Συρία θα αποτελέσει στοιχείο κοροϊδίας για την αποφασιστικότητα της Αμερικής [1] να αποτρέψει μια ιρανική πυρηνική ικανότητα. Και ο Dennis Ross, ο οποίος έχει υπηρετήσει ως απεσταλμένος για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή από δύο προέδρους των ΗΠΑ και από τα δύο κόμματα, προχώρησε τον ισχυρισμό ότι οι Ιρανοί υποστηρικτές τής διπλωματίας χρειάζονται ένα αμερικανικό χτύπημα [2] στην Συρία για να διευκολύνουν μια διπλωματική επίλυση της ιρανικής πυρηνικής κρίσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία, λοιπόν, ότι καθώς ο σκεπτικισμός τής κοινής γνώμης και του Κογκρέσου σχετικά με την εμπλοκή των ΗΠΑ στη Συρία έχει αυξηθεί, το Ιράν παίρνει μεγαλύτερη σπουδαιότητα στο επιχείρημα τής κυβέρνησης Ομπάμα.

Υπάρχει μόνο ένα θέμα: η σκέψη ότι ένα χτύπημα στη Συρία θα στείλει μήνυμα προς το Ιράν αποτελεί θεμελιώδη παρανόηση της ιρανικής ψυχής. Το να γίνει κάτι στη Συρία μπορεί να έχει νόημα επί της ουσίας, ειδικά αν αυτό θα βοηθήσει στην επίλυση του εμφυλίου πολέμου. Αλλά το να χρησιμοποιηθεί το Ιράν ως δικαιολογία θα ήταν υποκριτικό, ακόμη και επικίνδυνο. Θα ήταν σχεδόν τόσο ανεύθυνο όσο οι χαλκευμένες πληροφορίες που ο προκάτοχος του Ομπάμα χρησιμοποίησε για να συγκεντρώσει υποστήριξη για τον πόλεμο στο Ιράκ πριν από μια δεκαετία.

Η στρατηγική προοπτική τής Τεχεράνης έχει όντως γνώση για τις αμερικανικές αντιδράσεις στη χρήση χημικών όπλων. Ωστόσο, το σχετικό προηγούμενο δεν έγκειται στα πρόσφατα γεγονότα στη Συρία αλλά και στην ιστορία τής εμπλοκής των ΗΠΑ (ή την έλλειψη της εμπλοκής) στο Ιράκ. Καλώς ή κακώς, η άποψη του Ιράν επί του διεθνούς δικαίου και των κανόνων σχετικά με τα όπλα μαζικής καταστροφής αποκρυσταλλώθηκε στη δεκαετία τού 1980, όταν η διεθνής κοινότητα μόλις που μπήκε στον κόπο να διαμαρτυρηθεί για την χρήση χημικών όπλων από τον Σαντάμ Χουσεΐν εναντίον του λαού του, καθώς και στο πεδίο τής μάχης με το Ιράν. Η Δύση ρητά και σκόπιμα κοίταζε από την άλλη μεριά, και σε ορισμένες περιπτώσεις διευκόλυνε αυτή την βαρβαρότητα. Για το Ιράν, εκείνη ήταν μια διαμορφωτική εμπειρία που έδωσε σχήμα στην Χομπεσιανή προσέγγισή της (στμ: η αναφορά παραπέμπει στον Άγγλο φιλόσοφο και πολιτικό θεωρητικό Τόμας Χόμπες, 1588-1679) για τον κόσμο και τις αλληλεπιδράσεις του με τις παγκόσμιες δυνάμεις και τους διεθνείς οργανισμούς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη. Όπως μια σκληροπυρηνική ιρανική εφημερίδα έγραψε πριν από μερικά χρόνια, «Ο κόσμος μας δεν είναι δίκαιος και ο καθένας παίρνει τόση ισχύ όση μπορεί, όχι από την δύναμη της λογικής του ή την προσαρμογή των επιθυμών του προς τους διεθνείς νόμους, αλλά από τον εκφοβισμό που ασκεί».

Ως αποτέλεσμα αυτής της ιστορίας, η αμερικανική συζήτηση περί στρατιωτικών επιθέσεων εναντίον του Άσαντ δεν παίζει ρόλο στο πόσο αξιόπιστες είναι οι ΗΠΑ για τους ιρανούς ηγέτες σχετικά με τη μη διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής. Απλώς επιβεβαιώνει την μακροχρόνια παράνοιά τους ότι η Ουάσιγκτον είναι αποφασισμένη να υπονομεύσει το Ιράν και θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να αποσταθεροποιήσει την ευρύτερη Μέση Ανατολή για τους δικούς της φαύλους σκοπούς. Αναλογιστείτε, για παράδειγμα, τα σχόλια του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ σε μια ομιλία του την περασμένη εβδομάδα, όπου υποστήριξε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «θέλουν η περιοχή αυτή να ανήκει σε αυτούς για να εγκαθιδρύσουν την εξουσία τους εδώ. Αυτό είναι που κυνηγούν. Στα πρόσφατα χτυπήματα στη Συρία, μπορούμε να δούμε τη νέα δικαιολογία που έχουν προβάλει, την χρήση χημικών όπλων. Εξαπατώντας, προσποιούνται ότι το κίνητρό τους είναι ανθρωπιστικό. Ποιος σε αυτό τον κόσμο δεν γνωρίζει ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι ψευδής; Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό που δεν μετρά για τους Αμερικανούς πολιτικούς είναι αυτές ακριβώς οι ανθρωπιστικές πτυχές .... αυτοί, είναι οι ίδιοι άνθρωποι που είδαν την τεράστια επίθεση με χημικά από τον Σαντάμ στην περιοχή αυτή, είτε στην Halabja είτε εκείνη στις πόλεις μας όπως στην Sardasht, και δεν είπαν ούτε μια λέξη».

Μια τέτοια δυσπιστία δύσκολα περιορίζεται στους σκληροπυρηνικούς τού Ιράν. Ο τρόμος των επιθέσεων με χημικά όπλα που υπέμειναν οι Ιρανοί στρατιώτες κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ, είναι βαθιά ριζωμένος στη μνήμη τής κοινής γνώμης. Τα σημάδια εκείνου του επεισοδίου συμβάλλουν σημαντικά στην αντιπάθεια προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμα και οι πραγματιστές του Ιράν, που πρόσφατα επέστρεψαν στην εξουσία με τις εκλογές του Ιουνίου του 2013 όπου ανεδείχθη πρόεδρος ο Χασάν Ρουχανί, βλέπουν την συζήτηση γύρω από την αμερικανική επέμβαση στην Συρία ως επικίνδυνα προκλητική. Ο υπουργός Εξωτερικών Mohammad Javad Zarif, ένας διπλωμάτης που χαίρει υψηλής εκτίμησης, και του οποίου η προηγούμενη υπηρεσία ως εκπρόσωπος του Ιράν στον ΟΗΕ τού έχει δώσει απαράμιλλη πρόσβαση στην δομή τής Ουάσιγκτον (συμπεριλαμβανομένων των πολλών ανώτερων αξιωματούχων τής κυβέρνησης Ομπάμα), αντέδρασε στην ομιλία τού Ομπάμα την Τρίτη με ένα άμεσο Tweet [3], όπου αμφισβήτησε την δέσμευση της Ουάσινγκτον στο διεθνές δίκαιο.

Αντίθετα από το συμπέρασμα του Ross ότι ο Ρουχανί, ο Ζαρίφ και οι άλλοι Ιρανοί που αναζητούν μια συμφωνία σχετικά με το πυρηνικό ζήτημα θα κερδίσουν έδαφος από το χτύπημα των ΗΠΑ στη Συρία, οι μπαρουτοκαπνισμένοι μετριοπαθείς τού Ιράν έχουν καταστήσει σαφές ότι η ενδυνάμωση της περιφερειακής αναταραχής ωφελεί πάντα τους σκληροπυρηνικούς τού καθεστώτος. Αρκεί μόνο να δούμε τις πολιτικές τάσεις εντός τού Ιράν στον απόηχο της εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ για να εκτιμηθεί το πόσο επιβλαβής θα είναι μια νέα στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή για τις εκκολαπτόμενες ελπίδες μιας διπλωματικής προσέγγισης με την Τεχεράνη σήμερα: όταν ένας μεταρρυθμιστής πρόεδρος περιγελάστηκε για τις προσπάθειές του να προωθήσει την ύφεση, ένα σκληροπυρηνικός, ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, κατόρθωσε να κυριαρχήσει στην πολιτική φαντασία και την προεδρία.

Το γεγονός ότι η Ουάσινγκτον τώρα φαίνεται να προτιμά την προοπτική μιας διπλωματικής επίλυσης, που μηχανεύτηκε ένας άλλος σύμμαχος της Συρίας, η Ρωσία, περιπλέκει την σκακιέρα τού Ιράν - αλλά με τρόπους που είναι επωφελείς για τα αμερικανικά συμφέροντα.

Από την έναρξη της σύγκρουσης το 2011, το Ιράν κάνει αντιστάθμιση κινδύνου στη Συρία. Αυτός είναι ως επί το πλείστον ο πόλεμος του Άσαντ, και το Ιράν έχει αργήσει να επεκτείνει τη βοήθειά του προς το εμπόλεμο καθεστώς. Τις τελευταίες εβδομάδες, η ιρανική συζήτηση για τη Συρία έχει παράξει ως και δημόσια αναγνώριση ότι η Δαμασκός δεν είναι πλέον ο σύμμαχος που ήταν κάποτε. Πράγματι, καθώς ο Άσαντ ελέγχει όλο και λιγότερο έδαφος, και δεδομένου ότι καθίσταται σαφές ότι είναι μικρή η προοπτική μιας σταθερής, ενωμένης Συρίας στο εγγύς μέλλον υπό οποιαδήποτε ηγεσία, οι Ιρανοί έχουν ασχοληθεί με το τι θα επακολουθήσει και έχουν προσπαθήσει να διασφαλίσουν την θέση τους ώστε να μπορούν να διατηρήσουν την επιρροή τους και να έχουν πρόσβαση σε οργανώσεις που ορίζουν, όπως η Χεζμπολάχ. Ένα χτύπημα των ΗΠΑ θα εδραιώσει απλώς την δέσμευσή τους να παραμείνει ο Άσαντ και να περικόψουν τις δυνατότητες της διπλωματίας σε άλλους τομείς.

Στο κάτω - κάτω, ο Ρουχανί εξελέγη για να διασώσει το Ιράν από την καταστροφική κόντρα με τις Ηνωμένες Πολιτείες για τις πυρηνικές φιλοδοξίες του. Ο ίδιος και οι γύρω του είναι αρκετά ικανοί για να εκτιμήσουν ότι ο στόχος αυτός θα ήταν πολύ πιο μακριά από την επίτευξή του, αν όλα τα μέρη μπερδευτούν σε μια αμερικανο-συριακή στρατιωτική εμπλοκή. Θα ήταν δύσκολο για την Τεχεράνη, αν όχι αδύνατο, να απομονώσει τον εξοπλισμό και το προσωπικό της στην Συρία από οποιαδήποτε στρατιωτική επέμβαση κατά του καθεστώτος, και θα είναι ακόμη πιο δύσκολο για τον πρόεδρο του Ιράν εμποδίσει τους σκληροπυρηνικούς στις εγκαταστάσεις ασφαλείας του Ιράν από το να απαντήσουν με βία. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη ότι, με την ελπίδα τής προώθησης της εντολής που έχει πάρει για να αποκαταστήσει την θέση τού Ιράν στον κόσμο, ο ρεαλιστής Ιρανός πρόεδρος προσπαθεί να διαμορφώσει την δημόσια στάση του Ιράν στη Συρία.

Η διπλωματική πρόταση της Ρωσίας μπορεί να σώσει προσωρινά τις επενδύσεις τής Τεχεράνης στον Άσαντ και την Συρία. Και ίσως αυτό να απογοητεύσει εκείνους που ελπίζουν να χρησιμοποιήσουν την παρέμβαση στη Συρία για να ξαφνιάσουν την Τεχεράνη. Παρ’ όλα αυτά, το συμπέρασμα ότι μόνο μια ισχυρή επίδειξη δύναμης των ΗΠΑ στην Συρία μπορεί να αποτρέψει το Ιράν από τα όπλα μαζικής καταστροφής είναι ψευδές. Η χρήση τής διπλωματίας για να ξεδοντιαστεί ο Άσαντ, θα ενισχύσει την ετοιμότητα του Ιράν να συνεργαστεί με τη διεθνή κοινότητα για το πυρηνικό ζήτημα.

Ακριβώς όπως ο πρώην πρόεδρος Αλί Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί έκανε κατά τη διάρκεια του πολέμου το 1991 για να εκδιωχθεί ο Σαντάμ Χουσεΐν από το Κουβέιτ, ο Ρουχανί και οι γύρω του προσπαθούν να χαράξουν μια κάπως ουδέτερη πορεία. Στην καλύτερη περίπτωση, αυτό θα περιλαμβάνει αφειδείς λεκτικές καταδίκες εκ του άμβωνος και από τους σκληροπυρηνικούς, αλλά ελάχιστα αντίποινα στο θέατρο του πολέμου. Όμως, με το να χρησιμοποιήσουν το Ιράν ως πρόσχημα για στρατιωτική δράση στη Συρία, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υπονομεύσουν τους μετριοπαθείς και, τελικά, θα υπονομεύσουν τις προοπτικές για διπλωματία με την Τεχεράνη. Παρ’ όλα τα εμπόδια και τις πιθανές ατέλειες, η συνεργασία με τους Ρώσους για την εξουδετέρωση των χειρότερων από τα όπλα του Άσαντ προσφέρει ένα σιωπηρό πλεονέκτημα. Διατηρεί την καλύτερη πιθανότητα για να αναχαιτιστεί μια απειλή που είναι τουλάχιστον τόσο επείγουσα όσο η βαρβαρότητα του καθεστώτος τής Συρίας προς τον λαό του: το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139918/suzanne-maloney/the-iran-f...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.washingtonpost.com/opinions/stephen-hadley-to-stop-iran-stop-...
[2] http://www.washingtonpost.com/opinions/blocking-action-on-syria-makes-an...
[3] https://twitter.com/JZarif/statuses/377615566996905984

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr