Η εξωτερική πολιτική γίνεται τοπική υπόθεση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εξωτερική πολιτική γίνεται τοπική υπόθεση

Πώς η παγκοσμιοποίηση έκανε το Σάο Πάολο διπλωματική δύναμη
Περίληψη: 

Χάρη στην παγκοσμιοποίηση, οι δημοτικές και πολιτειακές κυβερνήσεις δεν μπορούν πλέον να εκπληρώσουν τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές τους ευθύνες, χωρίς να βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με τον κόσμο. Αυτός είναι ο λόγος που αναπτύσσουν την δική τους εξωτερική πολιτική κι επιστρατεύουν πόρους για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους στο εξωτερικό.

Ο RODRIGO TAVARES είναι επικεφαλής τού Γραφείου Εξωτερικών Σχέσεων του κρατιδίου τού Σάο Πάολο. Είναι συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων, συμπεριλαμβανομένου του Regional Security: The Capacity of International Organizations και του Security in South America: The Role of States and Regional Organizations (Lynne Rienner, υπό έκδοση).

Πριν από μερικές ημέρες, το Ηνωμένο Βασίλειο έκανε έναν νέο φίλο. Ο Ούγκο Σουάιρ, ο Βρετανός υφυπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, πήγε στη Βραζιλία για να υπογράψει μια συμφωνία για την εγκαινίαση «επίσημων διμερών σχέσεων» με το Σάο Πάολο, το πλουσιότερο κρατίδιο της Λατινικής Αμερικής. Στα τέλη Μαρτίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν την ίδια συμφωνία - η πρώτη φορά που το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ συνήψε «άμεσες σχέσεις» με υποεθνική κυβέρνηση στο νότιο ημισφαίριο. Ο Καναδάς, η Γαλλία, η Γερμανία, και μερικές ακόμη χώρες τής Ευρώπης και της Ασίας θα υπογράψουν σύντομα τις δικές τους συμφωνίες με το Σάο Πάολο. Γιατί οι εθνικές κυβερνήσεις συνάπτουν επίσημες σχέσεις με πόλεις και πολιτείες, και τι σημαίνει αυτό για το μέλλον τής διπλωματίας;

Ήταν καιρός η διπλωματία να προσαρμοστεί στη σύγχρονη εποχή. Στην πληροφόρηση δεν είναι πλέον μυημένες μόνο οι πρεσβείες. Σήμερα, πολλές ιδιωτικές εταιρείες πληροφοριών, δεξαμενές σκέψης και ΜΚΟ έχουν καλύτερη πρόσβαση σε ποιοτικές πηγές από ό,τι έμπειροι διπλωμάτες. Και η ιδέα ότι οι διπλωμάτες θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν αποκλειστικά τις κυβερνήσεις τους σε άλλες χώρες είναι πλέον παρωχημένη. Αρχηγοί κυβερνήσεων στέλνουν συχνά τους έμπιστους βοηθούς τους σε στρατηγικές αποστολές αντί να βασίζονται σε διπλωμάτες καριέρας τούς οποίους μπορεί να μη γνωρίζουν προσωπικά. Αυτοί οι καινούργιοι απεσταλμένοι αποφεύγουν συχνά την διπλωματία των πρωτοκόλλων και των τελετουργικών κι επιζητούν άμεσα αποτελέσματα. Προτιμούν τις ξένες επενδύσεις αντί για τα φουά γκρα. Οι φορολογούμενοι σε όλο τον κόσμο γουρλώνουν τα μάτια τους όταν μαθαίνουν πόσο κοστίζουν ορισμένες διπλωματικές φανφάρες, και απαιτούν περισσότερη αυτοσυγκράτηση από ό,τι επιδεικνύεται σε πολλές παραδοσιακές διπλωματικές τελετές - όπως αυτές της Ιαπωνίας και της Σουηδίας στις οποίες οι επίσημες άμαξες εξακολουθούν να μεταφέρουν τους νεοδιορισθέντες ξένους πρεσβευτές προκειμένου να συναντήσουν τον αυτοκράτορα Ακιχίτο και τον Βασιλιά Κάρολο Γουστάβο ΙΣΤ’, αντίστοιχα.

Αρκετές χώρες έχουν προσαρμοστεί σε αυτή τη νέα εποχή εκσυγχρονίζοντας τις διπλωματικές τους υποδομές ώστε να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις, ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης και των φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων της αγοράς. Ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, η Σιγκαπούρη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν αναδιαρθρώσει τις αποστολές τους στο εξωτερικό, μετατρέποντάς τις σε κέντρα επιχειρηματικότητας και επενδύσεων. Η Σιγκαπούρη άνοιξε πρόσφατα μια πρεσβεία στην πρωτεύουσα της Βραζιλίας, την Μπραζίλια, αλλά το διπλωματικό της κέντρο στη χώρα είναι ουσιαστικά στο Σάο Πάολο, στο γραφείο Διεθνών Επιχειρήσεων Σιγκαπούρης, μια κυβερνητική υπηρεσία που προωθεί τις εταιρείες της Σιγκαπούρης και το διεθνές εμπόριο στο εξωτερικό. Πολλές άλλες χώρες έχουν περισσότερους υπαλλήλους στα προξενεία τής πόλης τού Σάο Πάολο, η οποία έχει το δεύτερο μεγαλύτερο προξενικό Σώμα στον κόσμο (μετά τη Νέα Υόρκη), από ό, τι στις πρεσβείες στη Μπραζίλια.

Το κλειδί για την υλοποίηση τούτων των νέων διπλωματικών στόχων είναι αυτό που είναι γνωστό ως παραδιπλωματία, ή υποεθνικές εξωτερικές σχέσεις. Με την ενίσχυση της τοπικής εξουσίας, οι μεγάλες πόλεις του κόσμου, τα [ομοσπονδιακά] κρατίδια και οι επαρχίες έχουν υιοθετήσει διεθνείς πολιτικές που μέχρι πρόσφατα τις ακολουθούσαν μόνο οι εθνικές κυβερνήσεις, κι έχουν επιστρατεύσει πόρους για να εξασφαλίζουν την προώθηση των συμφερόντων τους στο εξωτερικό. Το Μπάντεν-Βύρτενμπεργκ, η Καλιφόρνια, η Γκουαγκντόνγκ, το Τέξας και το Σάο Πάολο έχουν μεγαλύτερη οικονομική δύναμη από τη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών του πλανήτη. Η Καλιφόρνια έχει την ένατη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, μπροστά από την Ινδία και την Ρωσία. Το Σάο Πάολο κατατάσσεται στην 19η θέση, μπροστά από οποιαδήποτε χώρα της Νότιας Αμερικής, εκτός από την ίδια την Βραζιλία.

Με την παγκοσμιοποίηση, οι υποεθνικές κυβερνήσεις δεν μπορούν πλέον να εκπληρώσουν τις συνταγματικές τους ευθύνες στην εκπαίδευση, την αποχέτευση, την οικονομική ανάπτυξη, τις μεταφορές, το περιβάλλον, και σε άλλους τομείς, χωρίς να βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με τον κόσμο. Οι τοπικές Αρχές βασίζονται στην διεθνή ροή κεφαλαίων, γνώσης και ανθρώπινου δυναμικού προκειμένου να εφαρμόσουν με επιτυχία τα κυβερνητικά τους προγράμματα. Το γερμανικό κρατίδιο της Βάδης - Βυρτεμβέργης, για παράδειγμα, έχει αξιοποιήσει την τεχνογνωσία του στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για να γίνει ένας διεθνής τεχνολογικός κόμβος για την αειφόρο ανάπτυξη - και μια από τις πιο πλούσιες περιοχές της Ευρώπης. Η Άνω Αυστρία έχει χρησιμοποιήσει την συμμετοχή της σε πολυμερή φόρα, όπως η Σύνοδος Περιφερειακών Ηγετών (μια οργάνωση που συγκεντρώνει υποεθνικά μέλη από επτά χώρες) για την ενίσχυση του εξωτερικού εμπορίου και το πλασάρισμα της πρωτεύουσάς της, το Λιντς, ως ένα από τα νέα πολιτιστικά κέντρα της Ευρώπης.

Τα Ηνωμένα Έθνη και η πληθώρα των υπηρεσιών τους, μαζί με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλους διεθνείς οργανισμούς, έχουν χαράξει όλες τις συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές που τονίζουν την σημασία των υποεθνικών κυβερνήσεων. Το 2012, στο Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη, επίσης γνωστό ως «Ρίο+20», οι συμμετέχοντες ενέκριναν μια συμφωνία που αναγνωρίζει «τις προσπάθειες και την πρόοδο σε τοπικό και υποεθνικό επίπεδο» και «τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι εν λόγω Αρχές και οι κοινότητες στην εφαρμογή βιώσιμης ανάπτυξης». Ο αυτάρκης χαρακτήρας των ελληνικών πόλεων-κρατών είναι κάτι που ανήκει στο παρελθόν, όπως και η απόλυτη συγκέντρωση της εξουσίας στις εθνικές πρωτεύουσες.