Το μέλλον των ελληνικών τραπεζών

Η χρήση του 2011 έκλεισε, για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, με ζημιές 28,3 δισ. ευρώ, ενώ το 2012 οι ζημιές τους ανήλθαν στο επίπεδο των 5,3 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα άνευ προηγουμένου αρνητικό ρεκόρ. Οι συνολικές απώλειες τη διετία 2011-2012 ξεπέρασαν τα 33 δισ. ευρώ, σχεδόν δύο φορές μεγαλύτερες από τα κέρδη, ύψους 18 δισ. ευρώ, που είχαν αποκομίσει στη δεκαετία 2001-2010. Στην κλίμακα αυτή, τα υπερκέρδη του 2007, που με τόσο ενθουσιασμό προβλήθηκαν τις ημέρες εκείνες, θυμίζουν σήμερα μια ασήμαντη παρένθεση.

Πριν τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό, τα κεφάλαια των μετόχων των τραπεζών, στο τέλος του 2010, διαμορφώνονταν στα 25 δισ. ευρώ. Δύο χρόνια μετά, στο τέλος του 2012, οι μεγάλες τράπεζες βρίσκονταν με αρνητική καθαρή θέση, σε επίπεδο ομίλου, ύψους 4,1 δισ. ευρώ! Με άλλα λόγια, αν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες πωλούσαν το σύνολο των περιουσιακών τους στοιχείων, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όχι απλά δεν θα εξασφάλιζαν ούτε 1 ευρώ για τους μετόχους, αλλά στην πραγματικότητα θα βρίσκονταν να χρωστούν επιπλέον σχεδόν 4 δισ. ευρώ!

Η ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗ

Το PSI Plus σε συνδυασμό με τις απώλειες από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια οδήγησαν στον αφανισμό του συνόλου των κεφαλαίων του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Μετά από αυτό δεν υπήρχε καμία άλλη εναλλακτική λύση πέραν της άμεσης αναπλήρωσης των αναγκαίων κεφαλαίων.

Για την κεφαλαιακή ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος έχουν προβλεφθεί συνολικά κεφάλαια ύψους 50 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Τράπεζας της Ελλάδος για την αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης των 14 εγχώριων εμπορικών τραπεζών χρειάζονται 40,5 δισ. ευρώ, ενώ οι ανάγκες των τεσσάρων συστημικών τραπεζών –Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς– διαμορφώνονται στα 27,5 δισ. ευρώ. Περίπου 4,5 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθούν για την αναδιάρθρωση προβληματικών τραπεζών και την αντιμετώπιση των προβλημάτων των συνεταιριστικών τραπεζών, ενώ ποσό 5 δισ. ευρώ έχει προβλεφθεί να διατηρηθεί ως αποθεματικό που θα χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων. Σύμφωνα με το νόμο για την ανακεφαλαιοποίηση, οι συστημικές τράπεζες θα ανακεφαλαιοποιηθούν πλήρως από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ακόμα και αν δεν συμβάλλουν στις αυξήσεις κεφαλαίου οι μέτοχοι. Οι μη συστημικές τράπεζες θα πρέπει να ανακεφαλαιοποιηθούν από τους μετόχους τους – αν αποτύχουν, θα διαλυθούν και τα «υγιή κομμάτια» θα περάσουν στον έλεγχο των συστημικών τραπεζών. Έτσι, στην πράξη, από το πακέτο των 50 δισ. ευρώ τα 28 δισ. ευρώ θα διατεθούν για τις συστημικές τράπεζες (μείον την ιδιωτική συμμετοχή που θα επιτευχθεί) και τα υπόλοιπα 22 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθούν για την εξυγίανση των μη συστημικών και των συνεταιριστικών τραπεζών που δεν θα κατορθώσουν να ανακεφαλαιοποιηθούν από τους μετόχους τους.

Όπως έκριναν, αξιολογώντας μια σειρά εποπτικών και επιχειρηματικών κριτηρίων, οι ελληνικές αρχές και η τρόικα, η Εθνική Τράπεζα, η Eurobank, η Alpha Bank και η Τράπεζα Πειραιώς αποτελούν συστημικές τράπεζες. Δηλαδή, η λειτουργία τους είναι ζωτική για την ομαλή λειτουργία του τραπεζικού συστήματος.

Ο νόμος για την ανακεφαλαιοποίηση έδινε τη δυνατότητα στους μετόχους των συστημικών τραπεζών να διατηρήσουν τον έλεγχο μιας τράπεζας υπό την προϋπόθεση ότι θα καλύψουν τουλάχιστον το 10% των αυξήσεων κεφαλαίων ύψους 28 δισ. ευρώ (ή κάτι λιγότερο από 10% αν προχωρήσουν στην έκδοση μετατρέψιμων ομολόγων). Αν το επιτύχουν, θα λάβουν δικαιώματα (warrants) που θα τους δίνουν το δικαίωμα στο μέλλον να επαναγοράσουν τις μετοχές που θα αποκτήσει, στο πλαίσιο της αύξησης, το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Για κάθε μετοχή που θα αποκτήσει ένας επενδυτής στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης θα λάβει το δικαίωμα αγοράς 9 μετοχών του Ταμείου. Αν τα δικαιώματα ασκηθούν, τότε οι επενδυτές θα εξαγοράσουν τις μετοχές του Ταμείου και θα ανακτήσουν τον πλήρη έλεγχο της τράπεζας. Έτσι, σε γενικές γραμμές, βάζοντας τα 2,8 δισ. ευρώ (10%) οι ιδιώτες μέτοχοι θα έχουν το δικαίωμα να αποπληρώσουν τη συμμετοχή του ΤΧΣ, ώστε να ανακτήσουν το 100% των μετοχών. Για να γίνει αυτό, οι ιδιώτες μέτοχοι θα πρέπει, εντός της επόμενης 5ετίας, να αποπληρώσουν περίπου 25,2 δισ. ευρώ, ποσό 6 φορές μεγαλύτερο από τα υπερκέρδη του 2007!

Αν τα δικαιώματα δεν ασκηθούν, τότε το Ταμείο μπορεί να πουλήσει ελεύθερα τις μετοχές του σε τρίτους. Επιπλέον των κεφαλαίων αυτών, οι μέτοχοι θα πρέπει να αποπληρώσουν, σε βάθος χρόνου, τις προνομιούχες μετοχές που έχουν εκδοθεί υπέρ του ελληνικού δημοσίου ύψους περίπου 5 δισ. ευρώ. Δηλαδή, η συνολική κεφαλαιακή ενίσχυση που έλαβαν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες φτάνει τα 33 δισ. ευρώ.

Στην περίπτωση που οι μέτοχοι δεν συγκεντρώσουν το 10% της ιδιωτικής συμμετοχής, τότε το σύνολο της αύξησης θα καλυφθεί από το ΤΧΣ μέσω της έκδοσης νέων μετοχών, οδηγώντας στον εκμηδενισμό τη συμμετοχής των παλαιών μετόχων. Στην πράξη, η τράπεζα θα περάσει στον απόλυτο έλεγχο του Ταμείου, καθώς αυτό θα ελέγχει περίπου το 98,5% των μετοχών της τράπεζας που θα ανακεφαλαιοποιηθεί χωρίς να επιτευχθεί ιδιωτική συμμετοχή. Δηλαδή, οι παλαιοί μέτοχοι από το 100% που είχαν στην κατοχή τους, μετά την ανακεφαλαιοποίηση θα περιοριστούν στο περίπου 1,5% του νέου αριθμού μετοχών.

Για την πώληση των συμμετοχών του ΤΧΣ δεν θα υπάρχει όριο τιμής, καθώς στόχος του ταμείου δεν είναι το κέρδος αλλά η αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών και η γρήγορη επιστροφή τους στον ιδιωτικό τομέα. Παλαιότερη εκτίμηση της τρόικας προέβλεπε ότι, από το ποσό των 50 δισ. ευρώ που θα διατεθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, θα ανακτηθούν περίπου 16 δισ. ευρώ από τις πωλήσεις των ανακεφαλαιοποιημένων τραπεζών στον ιδιωτικό τομέα. Ο λόγος της απόκλισης είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων της ανακεφαλαιοποίησης θα καλύψει τις ζημιές του PSI.

Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ