Έχε γειά Σαακασβίλι

Ο Σαακασβίλι ταίριαζε απόλυτα με την αγαπημένη εικόνα τού Μπους περί ενός μεταρρυθμιστή ηγέτη: ήταν νέος, μιλούσε άπταιστα αγγλικά, ήταν εξοικειωμένος με το λεξιλόγιο της μεταρρύθμισης και της δημοκρατίας, και, αν μη τι άλλο, ήταν έτοιμος να στηρίξει τους στόχους τής εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Ήταν, επίσης, εντυπωσιασμένοι από την δέσμευσή του για την οικοδόμηση του κράτους στην ίδια την Γεωργία. Τα πρώτα χρόνια τής προεδρίας τού Σαακασβίλι υπήρξαν μεγάλη επιτυχία. Σε μικρό χρονικό διάστημα, ξήλωσε το μεγαλύτερο μέρος τής γραφειοκρατίας τής χώρας που είχε μείνει από τη σοβιετική εποχή, εγκαινιάζοντας νέα όργανα χάραξης πολιτικής, νέα δύναμη τροχαίας, καθώς και νέες φορολογικές και περιφερειακές Αρχές. Αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά η δωροδοκία στο χαμηλό επίπεδο. Τα πάντα, από το σχολικό σύστημα ως την όψη τής εθνικής σημαίας, αναθεωρήθηκαν.

Αλλά οι Αμερικανοί δεν φαινόταν να ενοχλούνται από το γεγονός ότι το ύφος τής ηγεσίας τού Σαακασβίλι ήταν πολύ πιο αυταρχικό από ό,τι η φιλελεύθερη ρητορική του. Οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού από την κυβέρνησή του επιβλήθηκαν από τα πάνω προς τα κάτω με αρκετή βιαιότητα και αδιαφορία για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Ο υπουργός Εσωτερικών τού Σαακασβίλι, ο Βάνο Μεραμπισβίλι, υπηρέτησε ως η μακρά χείρα τού Προέδρου. Ο Μεραμπισβίλι κέρδισε επάξια τον έπαινο για την καταστολή των βαρόνων τού οργανωμένου εγκλήματος στην Γεωργία. Αλλά, ο μηχανισμός τον οποίο έχτισε, έκανε την Γεωργία αστυνομικό κράτος. Η στενότατη επιτήρηση έγινε ρουτίνα. Το δίκτυο των Σωμάτων Ασφαλείας έγινε τόσο μεγάλο που ο κατά κεφαλήν αριθμός των φυλακισμένων στη Γεωργία έγινε ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη - και οι στατιστικές κρύβουν χιλιάδες ανθρώπων που ζουν στο κενό λόγω ενός διεφθαρμένου συστήματος διαπραγμάτευσης επί μηνύσεων που απειλεί να οδηγήσει στη φυλάκισή τους, ανά πάσα στιγμή, ακόμη και χωρίς δίκη. Μέσα στις φυλακές τής χώρας, το κράτος εφαρμόζει βασανιστήρια θεσμοθετημένα, συμπεριλαμβανομένων των βιασμών κρατουμένων από τους δεσμοφύλακες.

ΟΥΔΕΝ ΝΕΩΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

Μέχρι το 2007, στη Γεωργία υπήρχε ένα μεγάλο μέρος τού εκλογικού Σώματος που αισθανόταν περιθωριοποιημένο ή ξεχασμένο από τον Σαακασβίλι. Οι δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις είχαν γίνει επίσης πιο σκεπτικιστικές. Αλλά οι περισσότεροι υποστηρικτές τού Σαακασβίλι στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς κι εκείνοι στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, παρέμειναν πιστοί σε αυτόν.

Η αμερικανική υποστήριξη συνέβαλε στο να τον προστατέψει από ένα μέρος τής εγχώριας κριτικής - αλλά τελικά αποδείχθηκε ότι αυτό ήταν η καταστροφή του. Αν και οι Αμερικανοί και Γεωργιανοί πολίτες είχαν τη συνήθεια να χρησιμοποιούν τη λέξη «σύμμαχος» όταν αναφέρονταν ο ένας στον άλλο, δεν υπήρξε ποτέ καμία επίσημη συμμαχία μεταξύ των δύο χωρών. Ο Σαακασβίλι άφησε την κρίση του να παρασυρθεί από τις λαμπερές υποδοχές που του επιφύλαξε ο Μπους στον Λευκό Οίκο.

Οι λάθος εκτιμήσεις τού Σαακασβίλι αποκαλύφθηκαν με τραγικό τρόπο τον Αύγουστο του 2008, όταν ξέσπασε ο πόλεμος με την Ρωσία για την αποσχισθείσα επαρχία τής Γεωργίας, τη Νότια Οσετία. Γνωρίζουμε πλέον ότι ο πόλεμος προκλήθηκε από την απόφαση του Σαακασβίλι να επιτεθεί στην πόλη τής Νότιας Οσετίας, Τσχινβάλι, σε μια καταδικασμένη προσπάθεια να ανακαταλάβει την επαρχία με τη βία, μόνο και μόνο για να προκαλέσει μια μαζική - και καλά προετοιμασμένη - ρωσική επίθεση στην χώρα του. Ο Σαακασβίλι ίσως πίστευε ότι αν καταλάμβανε το Τσκινβάλι, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα τον υποστήριζαν κατά της Ρωσίας. Σε μια συνέντευξη στο BBC για τον πόλεμο, προσπάθησε να εξηγήσει το σκεπτικό του: «Ας ελπίσουμε ότι η Διεθνής Κοινότητα θα ξυπνήσει και θα δει – εμείς επικεντρώνουμε τις προσπάθειές μας για να έχουμε κάποιου είδους αντιστροφή τής κατάστασης». Δεν έχουμε μάθει ακόμη αν αυτό ήταν μια τυφλή εικασία ή αν βασιζόταν σε ιδιωτικές διαβεβαιώσεις από τους υποστηρικτές του στην Ουάσιγκτον. Βέβαια, οι ανώτεροι αξιωματούχοι τού είπαν να μην επιλέξει την στρατιωτική λύση. Το 2005, ο ίδιος ο Μπους είχε πει στον Σαακασβίλι ότι αν πήγαινε σε πόλεμο με την Ρωσία, «το ιππικό των ΗΠΑ δεν θα φανεί στον ορίζοντα». Και όταν ο πόλεμος ήταν σε εξέλιξη, οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπως έπρεπε, δεν έκαναν τίποτα για να παρέμβουν.

Ο πόλεμος αποκάλυψε, επίσης, τα όρια της προσωπικής γοητείας και λάμψης. Οι ξένοι συνομιλητές του δήλωναν ταυτόχρονα εντυπωσιασμένοι και εξαντλημένοι από την τάση τού Σαακασβίλι να ξεκινάει απέραντους μονολόγους. Ένας δυτικός συνομιλητής του είπε, «Μετά από μια συζήτηση μαζί του, θα πρέπει να ξαπλώσετε. Θα χρειαστείτε ένα ποτό». Παρατηρητές σημείωναν ότι οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων από τον Σαακασβίλι ήταν τυχαίες, και ότι δεν τον ενδιέφερε να διατηρεί μια ατζέντα με τους στόχους τής κυβέρνησής του. Πράγματι, οι περισσότερες από τις αποφάσεις τής κυβέρνησης λαμβάνονταν από μια μικρή ομάδα συμβούλων - οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν νεότεροι από ό,τι ο ίδιος ο Σαακασβίλι, που ήταν μόλις 41 ετών το 2008 - σε συσκέψεις που πραγματοποιούνταν μετά τα μεσάνυχτα (που σήμαινε, παρεμπιπτόντως, ότι η κυβέρνηση της Γεωργίας εργαζόταν λίγο πολύ σε ώρα Ουάσιγκτον). Το ανεπίσημο σύστημα διακυβέρνησης του Σαακασβίλι δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει την πίεση. Ένας από τους λόγους που ο στρατός τής Γεωργίας λέγεται ότι δεν ήταν σε θέση να κρατήσει τις γραμμές του ήταν ότι δεχόταν εντολές μέσω κινητού τηλεφώνου και όχι μέσω οποιασδήποτε τυποποιημένης ιεραρχίας. Μετά από μόλις πέντε ημέρες, η Γεωργία υπέστη αναπόφευκτα ταπεινωτική ήττα από τους Ρώσους.

Στo αυθόρμητο και οξύ του στυλ ο Σαακασβίλι οφείλει τους παθιασμένους θαυμαστές του, αλλά κι ένα μεγάλο κατάλογο εχθρών, που κυμαίνονται από πολλούς πρώην υπουργούς του μέχρι την Γερμανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ.