Η επιλογή τού Γιανουκόβιτς | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η επιλογή τού Γιανουκόβιτς

Μια συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ θα μεταμορφώσει την Ουκρανία – και τον πρόεδρό της

Αλλά, αυτή η στρατηγική δεν θα λειτουργήσει το 2015. Εάν η συμφωνία δεν υπογραφεί, το φιλοδυτικό εκλογικό σώμα θα έχει περισσότερους λόγους από ποτέ για να απεχθάνεται τον Γιανουκόβιτς, επειδή θα έχει αποτύχει να φέρει την Ουκρανία πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αντιδυτική βάση του, εν τω μεταξύ, θα αποκτήσει δεύτερες σκέψεις σχετικά με την υποστήριξη ενός άνδρα ο οποίος πίεσε για την ενσωμάτωση με την Ευρώπη, και όχι με την Ρωσία. Και δικαίως. Οι υποστηρικτές του στα -υπό την σκιά τής κατάθλιψης- νοτιοανατολικά τής Ουκρανίας ξέρουν ότι δεν έχουν τίποτα να χάσουν από την ενσωμάτωση με την Ρωσία. Αντίθετα, ο Γιανουκόβιτς και οι στενότεροι σύμμαχοί του, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων από τους ολιγάρχες τής Ουκρανίας, γνωρίζουν ότι μια στενότερη σύνδεση με την Ρωσία τού Πούτιν θα τους μετατρέψει σε υποτελείς τού Κρεμλίνου. Μπορούν, επίσης, να γνωρίζουν ότι η ισχύς και το κύρος τους θα είναι ασφαλές εντός τής ΕΕ και του κράτους δικαίου της. Πολλοί αντιδυτικοί Ουκρανοί θα μπορούσαν στην συνέχεια να παρασυρθούν προς τον καλοζωισμένο σταλινικό ηγέτη τού Κομμουνιστικού Κόμματος της Ουκρανίας, Πέτρο Σιμονένκο, ο οποίος κατάφερε να συγκεντρώσει 38% των ψήφων στις προεδρικές εκλογές τού 1999.

Χωρίς την συμφωνία, ο μόνος τρόπος να κρατήσει την προεδρία ο Γιανουκόβιτς, είναι να κολακέψει το δικό του εκλογικό σώμα με μια έκκληση προς τις αυταρχικές αξίες, να «μαγειρέψει» τις εκλογές, να χρησιμοποιήσει πλήρως τις αυταρχικές δυνάμεις που η βάση του θαυμάζει, και να κυβερνήσει το κράτος με σιδερένια πυγμή. Ωστόσο, κατά πάσα πιθανότητα αυτά δεν θα είναι αρκετά για να κερδίσει, δεδομένου ότι το καθεστώς του δεν έχει τους καταναγκαστικούς, ιδεολογικούς, χαρισματικούς και υλικούς πόρους που κάνουν αποτελεσματικό τον αυταρχισμό. Ο στρατός είναι αδύναμος, οι αστυνομικές δυνάμεις δεν έχουν δοκιμαστεί, και το καθεστώς του δεν έχει καμία ιδεολογική γοητεία. Ο ίδιος ο Γιανουκόβιτς θεωρείται γενικά ως κωμικός ή αδέξιος, ένας καθρέφτης τής οικονομίας τής Ουκρανίας, η οποία είναι μονίμως στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Εν τω μεταξύ, η επιθετικότητα του Γιανουκόβιτς θα προκαλούσε πιθανόν μαζική πολιτική ανυπακοή από τις ισχυρές οργανώσεις τής κοινωνίας των πολιτών και βία από τους δογματικούς τής δεξιάς.

Η Ουκρανία θα είναι ένας πολύ διαφορετικός - και πολύ πιο σταθερός - τόπος, εάν υπογράφει την συμφωνία με την ΕΕ. Οι άνθρωποι στην εκλογική βάση τού Γιανουκόβιτς θα τον εγκαταλείψουν: στο κάτω-κάτω, η συμφωνία αντιβαίνει όσα συμβολίζουν. Θα σπεύσουν στο Κομμουνιστικό Κόμμα και το Κόμμα των Περιφερειών θα μείνει να βολοδέρνει, καθώς θα προσπαθεί να συμφιλιώσει τις αντιδυτικές συμπάθειες και τις αυταρχικές τάσεις με την στροφή τής Ουκρανίας προς την υπόλοιπη Ευρώπη. Αν ο Γιανουκόβιτς μείνει πολύ κοντά στο αυταρχικό παρελθόν του, όμως, θα είναι καταδικασμένος πολιτικά. Τα εκλογικά παρατηρητήρια της ΕΕ θα εγγυηθούν ότι θα χάσει σε δίκαιες και ελεύθερες εκλογές.

Μόνος δρόμος για να επανεκλεγεί ο Γιανουκόβιτς με αυτό το σενάριο είναι η δική του αναμόρφωση: να εγκαταλείψει τις αντιδυτικές αξίες του, να απορρίψει τα αδιάλλακτα στοιχεία από την βάση του στα νοτιοανατολικά, και να προσεγγίσει το «πορτοκαλί» εκλογικό σώμα. Η κοινωνική και πολιτική κινητοποίηση είναι πολύ χαμηλότερη στα νοτιοανατολικά τής Ουκρανίας σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα, κάτι που θα κρατήσει υπό έλεγχο την οργή της αντιδυτικής βάσης και την ικανότητά της να αντιδράσει. Η Ρωσία θα μπορούσε να απειλήσει με παρέμβαση για την στήριξη των ρωσόφωνων αδελφών της στην Ουκρανία, αλλά η αντίδρασή της πιθανότατα θα είναι απλώς ρητορική. Είναι απίθανο να θέλει να διαταράξει τις σχέσεις με την ΕΕ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα στον απόηχο των Ολυμπιακών Αγώνων τού Σότσι.

Το να μεταμορφώσει τον εαυτό του σε δημοκράτη θα ήταν ευκολότερο για τον Γιανουκόβιτς έχοντας την χαρισματική Τιμοσένκο (σήμερα στη φυλακή με πολιτικές κατηγορίες) έξω από την εικόνα. Ο Γιανουκόβιτς θα μπορούσε να υπερκεράσει τους δημοκρατικούς αντιπάλους του, συμπεριλαμβανομένων των Αρσένι Γιάτσενιουκ και Βιτάλι Κλίτσκο, οι οποίοι δεν εμπνέουν μεγάλη εμπιστοσύνη στους ψηφοφόρους, δεδομένου ότι πολλοί θεωρούν ότι πάσχουν από έλλειψη αρχών και τάση για διαφθορά. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι Γιάτσενιουκ και Κλίτσκο θα νικούσαν τον Γιανουκόβιτς στις προεδρικές εκλογές, αλλά κυρίως επειδή ο Γιανουκόβιτς είναι τόσο λίγο ελκυστικός. Αυτός θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, προσπαθώντας να αλλάξει τις δημοφιλείς αντιλήψεις περί την εξουσία του.

Ο Γιανουκόβιτς θα μπορούσε να προσελκύσει τους «πορτοκαλί» ψηφοφόρους υιοθετώντας την φιλοευρωπαϊκή «πολιτισμική επιλογή» που αντιπροσωπεύει η συμφωνία σύνδεσης. Το να ισχυρίζεται ότι είναι πιο Ευρωπαίος από τους δημοκρατικούς αντιπάλους του, από μόνο του δεν θα οδηγήσει στην επιτυχία. Ο Γιανουκόβιτς θα πρέπει να κάνει μερικές εντυπωσιακές αλλαγές στο προσωπικό που χρησιμοποιεί, να κάνει κάποια συμβολικά βήματα και να υιοθετήσει κάμποσες αλλαγές στην πολιτική του, προκειμένου να πείσει τους ψηφοφόρους ότι ο φιλοευρωπαϊσμός του είναι πραγματικός.