Γιατί το Σουέζ έχει ακόμη σημασία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί το Σουέζ έχει ακόμη σημασία

Η διώρυγα που κρατάει κοντά την Αίγυπτο με τις ΗΠΑ

Παρ’ όλες τις ελλείψεις τού Ισμαήλ, ο ίδιος και ο θείος του, ο Σαΐντ Πασάς, κατανοούσαν ότι η δημιουργία τής διώρυγας θα είχε μια μακροπρόθεσμη, μετασχηματιστική επίδραση στην Αίγυπτο. Η ζωτική υδάτινη οδός θέτει την χώρα στο κέντρο τού παγκόσμιου εμπορίου και των σημαντικών γεωστρατηγικών θεμάτων τής εποχής - ακόμη και αν έβαλε την Αίγυπτο υπό τον έλεγχο των αποικιακών δυνάμεων μέχρι το 1950.

ΕΝΑ ΕΘΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ

Οκτώ δεκαετίες αφότου το Λονδίνο απέκτησε τα δικαιώματα της Αιγύπτου στο κανάλι, οι Αιγύπτιοι τελικά αποκόμισαν τα οφέλη από ένα έργο που δεκάδες χιλιάδες συμπατριώτες τους, ως επί το πλείστον αγρότες, είχαν κατασκευάσει. Το 1952, ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ και μια ομάδα άλλων νεαρών στρατιωτικών γνωστοί ως Ελεύθεροι Αξιωματικοί, ανέτρεψαν και εξόρισαν τον βασιλιά Φαρούκ με πραξικόπημα. Αλλά, το τέλος τής υπό βρετανική υποστήριξη μοναρχίας δεν τελείωσε την βρετανική επιρροή και τον έλεγχο του καναλιού μέχρι που ο Νάσερ ανακοίνωσε, σε ένα τεράστιο πλήθος στην πλατεία Manshiya τής Αλεξάνδρειας, στις 26 Ιουλίου 1956, ότι το κανάλι είχε εθνικοποιηθεί. Ο Νάσερ δήλωσε ότι στο εξής όλα τα έσοδα που προέρχονται από αυτό θα χρησιμοποιούντο για την ανάπτυξη της Αιγύπτου, συγκεκριμένα για το φράγμα τού Ασουάν. Η εθνικοποίηση της διώρυγας ήταν, για τους Αιγυπτίους, η τελική πράξη στον μακροχρόνιο αγώνα τους για απελευθέρωση. Η κεντρική θέση τού καναλιού στην εθνική αφήγηση της Αιγύπτου απλώς ενισχύθηκε όταν Αιγύπτιοι στρατιώτες εισέβαλαν επιτυχώς σε ισραηλινές οχυρώσεις στην Ανατολική Όχθη τής υδάτινης οδού κατά την έναρξη τού πολέμου τού Οκτωβρίου του 1973. Από τότε, «η διάσχιση» έχει αντιπροσωπεύσει την εθνική λύτρωση.

Ακόμη και δεδομένου ότι η διώρυγα του Σουέζ έχει γίνει ο θεμέλιος λίθος τού αιγυπτιακού εθνικισμού, η μεγάλη σημερινή δύναμη - οι Ηνωμένες Πολιτείες - τείνουν να βλέπουν το κανάλι με όρους παρόμοιους με τις οι αποικιοκρατικές δυνάμεις τού παρελθόντος. Όπως ο Disraeli, οι πρόεδροι των ΗΠΑ και οι στρατηγικοί σχεδιαστές έχουν από καιρό θεωρήσει το κανάλι ως μέσο για έναν άλλο σκοπό - ένα κρίσιμο συστατικό τού παγκόσμιου εμπορίου και έναν ζωτικής σημασίας αγωγό για τα πολεμικά πλοία των ΗΠΑ μεταξύ τής Μεσογείου και του Περσικού Κόλπου. Το ερώτημα δεν αφορά πλέον στον έλεγχο. Ο έλεγχος των Αιγυπτίων επί του καναλιού είναι καθολικά αποδεκτός. Ωστόσο, καθώς η συζήτηση για την αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Αίγυπτο φούντωνε μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 3ης Ιουλίου και καθώς η επακόλουθη χαμηλού επιπέδου εξέγερση ξέσπασε στην χερσόνησο του Σινά, οι αναλυτές άρχισαν να αναρωτιούνται πόσο ασφαλές είναι το κανάλι - και αυτό εάν έχει πλέον κάποια σημασία.

Οι πρόσφατες επιθέσεις εναντίον αιγυπτιακών δυνάμεων ασφαλείας και σε εγκαταστάσεις στο βόρειο Σινά, προφανώς έχουν εκθέσει την ευπάθεια του καναλιού. Με πλάτος μόλις περίπου 900 μέτρα, δεν θα πάρει πολύ σε οπλισμένους μαχητές να διακόψουν την λειτουργία τού καναλιού και να επιτεθούν σε μεγάλα πλοία στον περιορισμένο χώρο του. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο οι αιγυπτιακές ένοπλες δυνάμεις έχουν αφιερώσει σημαντικούς πόρους για να εξασφαλίσουν την ασφαλή διέλευση. Ο στρατός τής Αιγύπτου, το ναυτικό, η αεροπορία, οι δυνάμεις αεράμυνας και οι εσωτερικές υπηρεσίες ασφαλείας έχουν οχυρώσει την διαδρομή και τις συναφείς εγκαταστάσεις για να περιορίσουν την πιθανότητα μιας επίθεσης. Φυσικά, δεν υπάρχουν εγγυήσεις - και υπάρχουν πολλοί λόγοι για να αμφισβητήσει κανείς την αποτελεσματικότητα του αιγυπτιακού στρατού, ιδίως αν ληφθεί υπόψη το πρόβλημα που αντιμετώπισε στο Σινά και τις συχνές εμβαλωματικές, πάντα αδέξιες προσπάθειές του για την διακυβέρνηση της χώρας μετά την πτώση τού Χόσνι Μουμπάρακ. Παρ’ όλα αυτά, τόσο οι Αιγύπτιοι όσο και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι θεωρούν «μικρή πιθανότητα» την δυνατότητα των τρομοκρατών να διαταράξουν την λειτουργία τής διώρυγας.

Η τρέχουσα συζήτηση σχετικά με την στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Αίγυπτο, που προκλήθηκε από την ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό τον Ιούλιο, στην πραγματικότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το κανάλι. Αν, για παράδειγμα, οι αλλαγές στην περιφερειακή πολιτική, την παγκόσμια οικονομία και τα αμερικανικά στρατηγικά συμφέροντα έχουν καταστήσει την διώρυγα του Σουέζ λιγότερο σημαντική από ό, τι ήταν κάποτε, οι συνέπειες για τις Ηνωμένες Πολιτείες από την αναστολή τής βοήθειας για την άμυνα της Αιγύπτου θα είναι μικρές, δεδομένου ότι κάθε απώλεια πρόσβασης στο κανάλι δύσκολα θα είναι και μια γενικότερη απώλεια. Αυτό θα επιλύσει ένα κεντρικό πρόβλημα της πολιτικής στη Μέση Ανατολή την τελευταία δεκαετία, συμφιλιώνοντας την επιθυμία τής Ουάσιγκτον να προωθήσει την δημοκρατία στην Αίγυπτο με τις βραχυπρόθεσμες ανησυχίες της για την ασφάλεια, μεταξύ των οποίων η εγγύηση της απεριόριστης πρόσβασης στο κανάλι. Με λιγότερα να διακυβεύονται στο μέτωπο της ασφάλειας, οι Αμερικανοί πολιτικοί θα μπορούσαν να είναι προθυμότεροι να μειώσουν την ετήσια επιδότηση για την άμυνα της Αιγύπτου, ύψους 1,3 δισ. δολαρίων, ώστε να υποχρεώσουν τους Αιγύπτιους ηγέτες να λάβουν σημαντικά μέτρα προς την δημοκρατική αλλαγή.

ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ