Ο Γιανουκόβιτς πρέπει να φύγει | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο Γιανουκόβιτς πρέπει να φύγει

Οι Ουκρανοί θα διαδηλώνουν όσο υπάρχει το διεφθαρμένο καθεστώς του
Περίληψη: 

Η διολίσθηση τής Ουκρανίας στην αστάθεια θα ήταν λιγότερο αξιοσημείωτη αν επρόκειτο απλά για μια μικρή χώρα χωμένη σε κάποια γωνιά τής Ευρασίας. Αλλά, η συνέχιση της ανεξαρτησίας της από το Κρεμλίνο αποτελεί εγγύηση ότι το μέλλον τής Ρωσίας δεν θα είναι αυτοκρατορικό και ότι η Ευρώπη θα είναι ασφαλής.

Ο ALEXANDER J. MOTYL είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Rutgers στο Newark.

Για δεύτερη φορά μέσα σε εννέα χρόνια, διαδηλωτές κατά τού καθεστώτος έχουν γεμίσει τους δρόμους τής Ουκρανίας. Αλλά τώρα, το διακύβευμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει γίνει πιο σημαντικό. Η τελευταία πολιτική αναταραχή στην Ουκρανία, την οποία οι φιλοευρωπαίοι διαδηλωτές αποκαλούν ως Ευρωεπανάσταση, ξεκίνησε στα τέλη Νοεμβρίου, όταν ο πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς απέρριψε μια πολυαναμενόμενη συμφωνία που θα ενίσχυε τους πολιτικούς και εμπορικούς δεσμούς με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι διαδηλώσεις διογκώθηκαν αφότου τα ΜΑΤ επιτέθηκαν βάναυσα στις 30 Νοεμβρίου σε διαδηλωτές που είχαν στρατοπεδεύσει στην πλατεία Ανεξαρτησίας, στην περιοχή τής Πορτοκαλί Επανάστασης του 2004. Μέσα σε μια εβδομάδα, μαζικές διαδηλώσεις που απαιτούσαν την παραίτηση του Γιανουκόβιτς εξαπλώθηκαν σε όλη την χώρα. Αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες διαδήλωσαν στο Κίεβο, ενώ οι ως επί το πλείστον νεαροί ακτιβιστές έστησαν οδοφράγματα γύρω από κυβερνητικά κτίρια και γκρέμισαν ένα άγαλμα του Λένιν.

Ο Mykola Azarov, ο πρωθυπουργός τής Ουκρανίας, αποκάλεσε τους ειρηνικούς διαδηλωτές στο Κίεβο «ναζί» και συνέκρινε την ανατροπή τού αγάλματος με την καταστροφή που επέφεραν οι Ταλιμπάν στους γιγαντιαίους Βούδες τού Μπαμιγιάν, στο Αφγανιστάν το 2001. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, εν τω μεταξύ, επαίνεσε τους «νέους στους δρόμους τής Ουκρανίας» επειδή «γράφουν μια νέα ιστορία στην Ευρώπη». Το σύνθημα των διαδηλωτών (« Η Ουκρανία είναι η Ευρώπη!») σημαίνει πολύ περισσότερα από μια επιθυμία ένταξης στην ΕΕ . Γι’ αυτούς, όπως και για τους περισσότερους Ουκρανούς, η Ευρώπη είναι ένα σύμβολο δημοκρατίας, εθνικής αξιοπρέπειας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθερίας – στα οποία αντιτίθεται, όπως ορθά πιστεύουν, το καθεστώς Γιανουκόβιτς.

Παρά το γεγονός ότι μεγάλο μέρος τού κόσμου έχει επικεντρωθεί στις διαδηλώσεις στο Κίεβο, η δυσαρέσκεια κατά τού καθεστώτος ουδόλως περιορίζεται στην πρωτεύουσα. Κανάλια τής αντιπολίτευσης, ιστοσελίδες και social media μεταδίδουν συνεχώς από την πλατεία Ανεξαρτησίας ή αλλιώς «Euromaidan» (Ευρωπλατεία, στα ουκρανικά), παρέχοντας ακριβείς πληροφορίες και ανατρέποντας τις πληροφορίες από τα κρατικά ελεγχόμενα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις ρωσικές πηγές. Αρκετοί δημοσιογράφοι μέχρι που παραιτήθηκαν από το «Πρώτο Εθνικό» τηλεοπτικό κανάλι τής Ουκρανίας σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Έως και 50.000 Ουκρανοί έχουν επανειλημμένα διαδηλώσει στο Lviv, όπου οι αστυνομικές μονάδες τής ελίτ τής αστυνομίας, «Berkut», εύστοχα αρνήθηκαν να παρέμβουν. Στα δυτικά, οι φιλοευρωπαίοι αξιωματούχοι που διοικούν τις επαρχίες Ivano-Frankivsk, Lviv, Ternopil και Volyn ουσιαστικά έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο του καθεστώτος.

Διαδηλώσεις ξέσπασαν ακόμη και στο νότο και στα ανατολικά τής χώρας, από μακρού χρόνου οι έδρες τής παραδοσιακής βάσης στήριξης του Γιανουκόβιτς. Διαισθανόμενο τον κίνδυνο, το κυβερνών Κόμμα των Περιφερειών συγκάλεσε συσκέψεις έκτακτης ανάγκης σε δύο πρώην ήρεμες ανατολικές πόλεις, τις Kharkiv και Luhansk, προκειμένου να καταπνίξει εν τη γενέσει τους τα τοπικά αισθήματα κατά του καθεστώτος. Στο Ντόνετσκ, προπύργιο του Γιανουκόβιτς, οι αρχές αναγκάστηκαν να ακυρώσουν μια διαδήλωση υπέρ τού καθεστώτος, όταν κατέστη σαφές ότι η προσέλευση θα ήταν ανησυχητικά μικρή. Στο Yenakievo, πατρίδα τού Γιανουκόβιτς, ο δήμαρχος διαβεβαίωσε τους νευρικούς υποστηρικτές τού καθεστώτος ότι ο «πατερούλης» - δηλαδή ο Γιανουκόβιτς – «ποτέ δεν θα προδώσει τα παιδιά του».

Δεδομένου ότι έχασε πολύ νωρίς τη μάχη για τις καρδιές και τα μυαλά των πολιτών, το απελπισμένο καθεστώς δείχνει τα δόντια του. Τις πρώτες πρωινές ώρες τής 11ης Δεκεμβρίου, μονάδες τής Berkut επιτέθηκαν στην Euromaidan, αλλά οι διαδηλωτές κράτησαν τις θέσεις τους και η αστυνομία υποχώρησε μετά τα ξημερώματα. Καθώς οι ηγέτες τής αντιπολίτευσης κάλεσαν τους Ουκρανούς να πορευτούν στην Πλατεία Ανεξαρτησίας, η υφυπουργός Εξωτερικών [των ΗΠΑ] Victoria Nuland μοίραζε τρόφιμα στους διαδηλωτές, αφότου η Κάθριν Άστον, η επικεφαλής τής εξωτερικής πολιτικής τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, επισκέφθηκε την πλατεία. Σε δήλωσή του, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, εξέφρασε «αηδία» επειδή οι ουκρανικές αρχές χρησιμοποίησαν «ΜΑΤ, μπουλντόζες και γκλομπ» εναντίον ειρηνικών διαδηλωτών. «Η αντίδραση αυτή δεν είναι ούτε αποδεκτή ούτε αρμόζει σε μια δημοκρατία». Ο Γιανουκόβιτς απέδειξε, για άλλη μια φορά, ότι μιλάει μόνο την γλώσσα τής βίας και δεν μπορεί να τον εμπιστευθεί κανείς.

Ακόμη και αν το καθεστώς διασκορπίσει τελικά τούς διαδηλωτές τής Euromaidan, η κρίση δεν έχει τελειώσει. Οι μαζικές διαδηλώσεις κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχιστούν. Οι διαδηλωτές μπορούν να στρατοπεδεύσουν σε άλλη πλατεία στο Κίεβο. Το καθεστώς Γιανουκόβιτς θα παραμείνει αδύναμο και η λαϊκή αντιπολίτευση θα παραμείνει ισχυρή. Έχοντας έλλειψη νομιμοποίησης και οικονομικών πόρων, το καθεστώς θα στηρίζεται στην βία και θα εκλαμβάνεται ως δύναμη κατοχής. Και η κατοχή προκαλεί πάντα αντίσταση. Οι φιλοευρωπαίοι διαδηλωτές γνωρίζουν κάτι που ο Γιανουκόβιτς και η παρέα του δεν μπορούν ακόμα να κατανοήσουν: ότι ο μόνος δρόμος τής Ουκρανίας προς την σταθερότητα και την ευημερία είναι η δημοκρατία.

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ

Παρά το γεγονός ότι η απόφαση του Γιανουκόβιτς να απορρίψει την συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ προκάλεσε την ευρωεπανάσταση, τα υποκείμενα αίτιά της είναι πολύ βαθύτερα. Στα τρία χρόνια τής θητείας του, ο Γιανουκόβιτς έχει δημιουργήσει ένα δυσλειτουργικό σύστημα εξουσίας τύπου σουλτανάτου, συγκεντρώνοντας ισχύ στα μη ικανά χέρια του και μετατρέποντας την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο σε θεσμούς-σφραγίδες. Έχει ρημάξει τα δικαστήρια, ένωσε τις δυνάμεις του με τον πλουσιότερο ολιγάρχη τής Ουκρανίας, Rinat Akhmetov, και χρησιμοποίησε το Κόμμα των Περιφερειών ως όχημα για πλουτισμό. Το αποτέλεσμα είναι μια αναποτελεσματική, ανίκανη και διεφθαρμένη κυβέρνηση που αγνοεί συστηματικά τις λαϊκές ανάγκες και παραβιάζει τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα.