Πώς να επιβληθούν κυρώσεις στην Ρωσία

Μετά από εβδομάδες που απειλούσε να το πράξει, στις 17 Μαρτίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα υπέγραψε μια εκτελεστική εντολή [1] που «παγώνει» τα περιουσιακά στοιχεία των Ρώσων αξιωματούχων που εμπλέκονται στην παρέμβαση της Μόσχας στην Ουκρανία. Οι οικονομικές κυρώσεις και οι απαγορεύσεις χορήγησης θεωρήσεων εισόδου (visa) έχουν κεντρική σημασία στην απάντηση της αμερικανικής πολιτικής στην Ουκρανία για δύο λόγους. Κατ’ αρχήν, δεν υπάρχουν ρεαλιστικές στρατιωτικές επιλογές για την αντιμετώπιση του ρωσικού τυχοδιωκτισμού στην πρώην σοβιετική σφαίρα. Αλλά το πιο σημαντικό, οι πλήρεις οικονομικές κυρώσεις είχαν αξιοσημείωτη επιτυχία τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν. Δυστυχώς για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, οι ιρανικού τύπου κυρώσεις δεν αποτελούν σήμερα ούτε εφικτή ούτε συνετή αντιμετώπιση για την ρωσική παρέμβαση στην Κριμαία.

Για πολλούς σοβαρούς λόγους, κανείς μέσα ή έξω από την Ουάσιγκτον δεν προτείνει στα σοβαρά μια αμερικανική στρατιωτική απάντηση για την κατάσταση στην Ουκρανία. Αλλά ενισχυμένοι από την απόφαση του Ιράν να έρθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πολλοί έχουν ασχοληθεί με τις κυρώσεις. Παρά το γεγονός ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν παραμένει αναμφισβήτητα μια απειλή για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η υπό αμερικανική ηγεσία εκστρατεία κυρώσεων έχει προκαλέσει σχεδόν ολική οικονομική κατάρρευση του Ιράν, πίεσε την Τεχεράνη να αρχίσει διαπραγματεύσεις με την Δύση. Αυτό το καθεστώς κυρώσεων έχει τρεις συνιστώσες. Πρώτον, περιλαμβάνει απαγορεύσεις σχετικά με το πετρέλαιο, τους στόλους των δεξαμενόπλοιων και τον ασφαλιστικό κλάδο, κάτι που «παγώνει» το ιρανικό εμπόριο πετρελαίου και κοστίζει στην χώρα πολλά δισεκατομμύρια δολάρια χαμένων εσόδων από εξαγωγές. Δεύτερον, οι τραπεζικές κυρώσεις αποκόβουν το Ιράν από το διεθνές τραπεζικό σύστημα, γεγονός που καθιστά σχεδόν αδύνατο για την χώρα να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε μορφή διεθνούς εμπορίου. Και τρίτον, ο Ομπάμα επικαλέστηκε την αμερικανική Διεθνή Επείγουσα Πράξη Οικονομικών Δυνάμεων (International Emergency Economic Powers Act, IEEPA) η οποία του επέτρεψε να μπλοκάρει ιρανικά περιουσιακά στοιχεία που υπόκεινται σε δικαιοδοσία των ΗΠΑ (όπως εκείνα που ανήκουν στο Σώμα Επαναστατικής Φρουράς τού Ιράν και διάφορες εμπορικές και λογιστικές θυγατρικές του) και κατέστησε παράνομο για τους Αμερικανούς πολίτες να συναλλάσσονται με συγκεκριμένα πρόσωπα ή εταιρείες.

Υπήρξε συζήτηση στο Κογκρέσο των ΗΠΑ να στοχευθούν οι τομείς τής ενέργειας και των τραπεζών τής Ρωσίας, πέρα από την στόχευση Ρώσων αξιωματούχων στο πλαίσιο της IEEPA. Τουλάχιστον προς το παρόν, ενεργειακές κυρώσεις είναι πιθανό να μην γίνουν αποδεκτές στην Ευρώπη, της οποίας η συνεργασία θα είναι απαραίτητη ώστε οι εν λόγω κυρώσεις να είναι αποτελεσματικές. Και οι τραπεζικές κυρώσεις είναι ένα ακραίο μέτρο που θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική βλάβη στους απλούς Ρώσους. Γι’ αυτό είναι το τελευταίο είδος κυρώσεων που παραμένει σήμερα στο τραπέζι, όπως κατέστη σαφές από την εκτελεστική εντολή αυτής της εβδομάδας [2], η οποία επέκτεινε την εκτελεστική εντολή του Ομπάμα της 6ης Μαρτίου όπου έκανε επίκληση στις εξουσίες του δυνάμει της IEEPA για να μπλοκάρει τα περιουσιακά στοιχεία και να απαγορεύσει τα ταξίδια στις ΗΠΑ οιουδήποτε η κυβέρνηση καθορίσει ότι παραβιάζει την εδαφική ακεραιότητα και τις δημοκρατικές διαδικασίες τής Ουκρανίας.

Μέχρι αυτή την εβδομάδα, η κυβέρνηση Ομπάμα δεν είχε όντως ορίσει επιχειρήσεις ή ιδιώτες να υπόκεινται σε αυτές τις εκτελεστικές εντολές, πράγμα που σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν στην πραγματικότητα κατασχέσει χρήματα ή βάλει κανέναν σε μαύρη λίστα. Και εκείνα τα άτομα που κατονομάστηκαν την Δευτέρα δεν είναι πιθανό να έχουν οποιαδήποτε περιουσιακά στοιχεία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ίσως να είναι μια προειδοποιητική βολή, αλλά μια βολή που οι Ρώσοι (και άλλοι) φαίνεται να έχουν σημειώσει. Από τότε που έγινε η ανακοίνωση, οι Ρώσοι έσπευσαν να φέρουν δισεκατομμύρια δολάρια πίσω στη μητέρα Ρωσία και σε άλλα υποτιθέμενα ασφαλή καταφύγια (τούτο περιλαμβάνει αυτό που φαίνεται να ήταν η μεταφορά την περασμένη εβδομάδα, μέρους ή του συνόλου των αξίας πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια συμμετοχών τής Ρωσίας σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα στην Federal Reserve). Σύμφωνα με την Macro Advisory Partners, πολλά δισεκατομμύρια δολάρια ακόμα κινούνται επίσης έξω από την Ρωσία καθώς ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα τα αποσύρουν για να αποφύγουν τους κινδύνους που συνδέονται τώρα με το να έχουν χρήματα κολλημένα στην Ρωσία.

Τίποτα από αυτά δεν έχει ταρακουνήσει τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Ένας λόγος είναι ότι, από όλες τις απόψεις, οι ισχυροί άνδρες τής χώρας δεν είναι ακόμη στην γραμμή τού πυρός των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα εκτελεστικά διατάγματα του Ομπάμα, και τα ονόματα που ανακοίνωσε, έχουν βάλει στο στόχαστρο μόνο τους Ρώσους που έχουν προκαλέσει προβλήματα στην Ουκρανία. Δεν έχουν αγγίξει το πολιτικο-οικονομικό πλέγμα που βοηθά την διατήρηση της εξουσίας τού Πούτιν.

Αυτό είναι πάρα πολύ κακό. Δεκατέσσερα χρόνια πριν από αυτόν τον μήνα, είχα προειδοποιήσει στο Foreign Affairs ότι η ανεξέλεγκτη συγκέντρωση εξουσίας [3] στα χέρια των άνομων ολιγαρχών τής Ρωσίας θα μπορούσε να υπονομεύσει την επιτυχή πολιτική και οικονομική μετάβαση της χώρας. Το άρθρο βοήθησε να οδηγηθούμε σε αυξημένο έλεγχο των νεόκοπων Ρώσων δισεκατομμυριούχων επιχειρηματικών ηγετών στο Λονδίνο, την Ουάσιγκτον και τη Νέα Υόρκη και σε καλύτερες επιχειρηματικές πρακτικές από τους ολιγάρχες που λαχταρούν Δυτική προσοχή και κεφάλαια.