Ο ενδιάμεσος άνθρωπος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο ενδιάμεσος άνθρωπος

Γιατί ο Αμπντουλάχ Γκιούλ θα απογοητεύσει την Δύση

Ως πρόεδρος της Τουρκίας, ο Γκιούλ από τον νόμο δεν επιτρέπεται να έχει πολιτικές πεποιθήσεις, και έχει κάνει ό,τι καλύτερο για να παραμείνει υπεράνω τής καθημερινής πολιτικής. Αλλά το παρελθόν του ως πολιτικός δρων δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ο Γκιουλ - μαζί με τον Ερντογάν και μια σειρά από άλλους - είναι ένας από τους ιδρυτές τού ΑΚΡ. Καθώς έχτιζαν το κόμμα το 2001 και το 2002 εξέτασαν ως ένα προειδοποιητικό παράδειγμα τις δυσλειτουργικές κυβερνήσεις συνασπισμού τής δεκαετίας τού 1990, οι οποίες αποτελούνταν από διάφορα μικρά κόμματα με περιορισμένη απήχηση. Παρατήρησαν το πώς οι προσωπικές αντιπαλότητες ώθησαν τα άλλοτε σεβαστά κόμματα «Πατρίδα» και «Αληθινός Δρόμος» στην λήθη. Ο Γκιούλ και οι συνεργάτες του ήθελαν το ΑΚΡ να αρθεί πάνω από όλα αυτά και να είναι σε θέση να κερδίσει ένα ευρύ μερίδιο του κοινού. Μόλις 14 μήνες μετά την ίδρυση του AKP, το νέο κόμμα συγκέντρωσε 36% των ψήφων στις εθνικές εκλογές. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Όποιες και αν είναι οι άλλες πολιτικές πεποιθήσεις του, ο Γκιούλ πιστεύει ότι το ΑΚΡ παραμένει το μόνο όχημα για τον μετασχηματισμό τής Τουρκίας (και για την προσωπική του φιλοδοξία). Υπό αυτή την έννοια, οτιδήποτε κάνει ο Γκιούλ για να διασπάσει το ΑΚΡ θα ήταν καταστροφικό για το δικό του πολιτικό πρόγραμμα. Ακόμα κι αν ξέρει ότι το ΑΚΡ έχει απομακρυνθεί από την ρεφορμιστική προέλευσή του, ο Γκιούλ θεωρεί πιθανό ότι η αποσύνθεσή του θα είναι χειρότερη, δεδομένου ότι θα επιστρέψει την επιστροφή τής Τουρκίας στις αποσταθεροποιητικές πολιτικές τού πρόσφατου παρελθόντος.

Και ο Γκιουλ δεν κάνει λάθος όταν σκέπτεται έτσι. Αν αμφισβητήσει άμεσα τον Ερντογάν, θα λάβει σίγουρα επαίνους από τους παρατηρητές για την Τουρκία στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά αυτό δύσκολα θα αντισταθμίσει την πολιτική μάχη που θα ξεκινήσει με τον Ερντογάν. Παρ’ όλες τις συζητήσεις σχετικά με την ανάπτυξη ρωγμών στο εσωτερικό τού κόμματος μετά τις διαδηλώσεις στο πάρκο Gezi και μερικές παραιτήσεις αφότου ξέσπασε το σκάνδαλο διαφθοράς, το ΑΚΡ έχει παραμείνει εξαιρετικά συνεκτικό και πιστό στον Ερντογάν. Οι περισσότεροι από τους βουλευτές τού κόμματος οφείλουν την θέση τους στην εύνοια του πρωθυπουργού, και ο Ερντογάν παραμένει εξωφρενικά δημοφιλής μεταξύ των οπαδών τού ΑΚΡ στον πληθυσμό. Ο Γκιούλ έχει δικούς του πιστούς στο κόμμα, φυσικά, αλλά η απολιτική φύση τής προεδρίας τον έχει εμποδίσει από το να διευρύνει την βάση του εντός τού ΑΚΡ.

Και ο Γκιούλ έχει σίγουρα παρατηρήσει, κατά την διάρκεια της εν λόγω επεκτεινόμενης περιόδου πολιτικής αναταραχής στην Τουρκία, ότι ο Ερντογάν έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας ατρόμητος πολεμιστής. Οι γκιουλενιστές μέσα στην αστυνομία, στις δικαστικές και εισαγγελικές Αρχές έχουν βάλλει σχεδόν με τα πάντα εναντίον του, και ο πρωθυπουργός έχει απαντήσει με τον ίδιο τρόπο. Η έκκληση του Ερντογάν για την απαγόρευση του Twitter και του YouTube αντικατοπτρίζει την προθυμία του να βλάψει την Τουρκία στην επιδίωξη του να σώσει τον εαυτό του.

Η εμφανής έλλειψη ορθής κρίσης από τον Ερντογάν είναι ο λόγος που οι ξένοι πιστεύουν ότι ο Γκιούλ πρέπει να ισχυροποιήσει την θέση του. Από την πλευρά τού Γκιούλ όμως, είναι και ο λόγος για τον οποίον θα πρέπει να αποφύγει να το κάνει. Ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των ομάδων των ερντογανικών και των γκιουλικών τού ΑΚΡ θα χρησιμεύσει μόνο για να επωφεληθούν οι κοινοί πολιτικοί τους εχθροί, οι κεμαλιστές. Όταν ο κεμαλισμός ήταν η κυρίαρχη ιδεολογία στην Τουρκία, οι θρησκευόμενοι Τούρκοι όπως ο Γκιούλ και ο Ερντογάν υποβάλλονταν σε συνήθη καταστολή. Η άνοδος του ΑΚΡ έχει ως επί το πλείστον ταπεινώσει τον κεμαλισμό σε μια κούφια ιδεολογία, κάτι το οποίο πολλοί Τούρκοι απλώς χρησιμοποιούν στα λόγια καθώς πηγαίνουν στην δουλειά τους. Αλλά, οι κεμαλικές δυνάμεις εξακολουθούν να υφίστανται στην Τουρκία, μέσα στο δικαστικό σώμα, στην γραφειοκρατία, στα πανεπιστήμια, στις μεγάλες επιχειρήσεις και στον στρατό. Στον βαθμό που μια διαμάχη με τον Ερντογάν θα δώσει την ευκαιρία στους κεμαλιστές να επιστρέψουν στο προσκήνιο της εθνικής πολιτικής, ο Γκιούλ θα αποφύγει να αντιπαρατεθεί με τον παλιό του σύμμαχο.

Ο πρόεδρος είναι πιθανό να επιλέξει να αποφύγει την άμεση αντιπαράθεση με τον Ερντογάν, να σηματοδοτεί την αποδοκιμασία του για τις υπερβολές τού πρωθυπουργού, και να ελπίζει ότι η εκλογική διαδικασία θα παρέχει μια ευκαιρία στους Τούρκους να αλλάξουν την τρέχουσα μη δημοκρατική πορεία τής χώρας τους. Η λέξη κλειδί είναι η «ελπίδα». Παρ’όλο που ο Ερντογάν έχει παραιτηθεί από την ιδέα του να γίνει πρόεδρος με ένα νέο σύνταγμα που θα είχε δώσει στην προεδρία ευρύτερες και πιο άμεσες πολιτικές εξουσίες, οι «υπασπιστές» στο ΑΚΡ έχουν ρίξει ανοιχτά την ιδέα μιας αλλαγής στο Καταστατικό τού κόμματος που θα του επιτρέψει να διεκδικήσει πρόσθετες θητείες στην σημερινή του θέση. Αν συμβεί αυτό, το οποίο φαίνεται πιθανό, ο Γκιούλ θα παραμείνει κάτω από την σκιά τού Ερντογάν. Ίσως ο Γκιούλ σχεδιάζει να καταναλώσει τον χρόνο του μέχρι ο Ερντογάν απαξιώσει πολύ τον εαυτό του στους υποστηρικτές του. Όμως, στην περίπτωση αυτή, ίσως να περιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όλες οι υπερβολές τού Ερντογάν μέχρι σήμερα - η απαγόρευση του Twitter και του YouTube, η επίθεση στις οργανώσεις τής κοινωνίας των πολιτών, ο εκφοβισμός τού Τύπου και οι καταγγελίες για ξένα σχέδια με στόχο να γονατίσει η Τουρκία - έχουν λειτουργήσει καλά στο εκλογικό του ακροατήριο.