Κόντρες για την πολεμική ιστορία στην βορειο-ανατολική Ασία

Από τις εδαφικές διαφορές στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας μέχρι τους θερμούς πολέμους προπαγάνδας σε όλη την περιοχή, η ειρήνη στην βορειοανατολική Ασία φαίνεται όλο και πιο αδύναμη. Στην καρδιά τής αύξησης των εντάσεων βρίσκονται άλυτα ιστορικά ζητήματα που σχετίζονται με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα οποία χώνουν μια σφήνα ανάμεσα στους δύο μεγάλους συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, και τροφοδοτούν μια αναβίωση της αντιπαλότητας μεταξύ της Ιαπωνίας και της Κίνας. Ως ο βασικός νικητής στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κάποια ευθύνη για αυτές τις διαφορές. Έχτισαν την μεταπολεμική περιφερειακή τάξη και ήταν έκτοτε σε μεγάλο βαθμό ικανοποιημένες θεωρώντας ότι το θέμα έχει διευθετηθεί, παρ’ όλο που τα εδαφικά ζητήματα, οι αποζημιώσεις, και η ιστορική δικαιοσύνη παρέμεναν άλυτα. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν οι κύριοι παίκτες τής περιοχής αποκόβονταν ο ένας από τον άλλο, η προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών λειτουργούσε καλά. Όμως, καθώς η περιοχή εκδημοκρατιζόταν και γινόταν ολοένα και πιο συνεκτική, καταχωνιασμένα από παλιά ζητήματα έρχονταν στην επιφάνεια. Καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, κατευθύνεται προς την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα αυτόν το μήνα, ήρθε η ώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες να αντιμετωπίσουν κατά μέτωπο την ιστορία των πολέμων στην Ασία.

Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν έρθει πέρσι αντιμέτωποι με δυσάρεστες πραγματικότητες σχετικά με πολεμικά θέματα, όταν ο πρωθυπουργός τής Ιαπωνίας, Σίνζο Άμπε, χωρίς προειδοποίηση, πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Ιερό Μνημείο Yasukuni [1], το οποίο τιμά τα θύματα πολέμου τής Ιαπωνίας, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων που είχαν καταδικαστεί και εκτελεστεί ως πρωτοκλασάτοι εγκληματίες πολέμου. Ο Ιάπωνας ηγέτης σίγουρα κατανοούσε ότι η απόφασή του θα ενοχλούσε την Κίνα και τη Νότια Κορέα, οι οποίες θεωρούν τέτοιες επισκέψεις ως μηνύματα ότι το Τόκιο υιοθετεί μια μη απολογητική άποψη για την πολεμική επιθετικότητα της Ιαπωνίας. Αυτό που ήταν ακόμη πιο ανησυχητικό, ήταν ότι η επίσκεψη έγινε λίγες μόνο εβδομάδες αφότου ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, φαίνεται ότι έλαβε διαβεβαιώσεις από τον Abe ότι το Τόκιο θα αποφεύγει τυχόν τέτοιες προκλήσεις. Στη συνέχεια ο Μπάιντεν ενθάρρυνε την πρόεδρο της Νότιας Κορέας, Park Geun-hye, να παρακαθίσει με τον Ιάπωνα ηγέτη, αν και η Παρκ αμφισβήτησε το κατά πόσον θα μπορούσε να είναι αξιόπιστος στο ότι θα κρατήσει υπό έλεγχο τον ιστορικό ρεβιζιονισμό του - μια ανησυχία που ήταν σαφώς δικαιολογημένη.

Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα έχουν κάνει επανειλημμένες προσπάθειες κατά την διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών να επιλύσουν ζητήματα της πολεμικής τους ιστορίας, αλλά η πρόοδος έχει πάντα αποδειχθεί βραχύβια. Αξιωματούχοι τής Νότιας Κορέας τώρα ζητούν ανοιχτά να παρέμβουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό θα ήταν ανάθεμα για την Ιαπωνία, η οποία φοβάται μην απομονωθεί. Ο Ομπάμα κατάφερε να προκαλέσει μια σύντομη συνάντηση των ηγετών τής Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας πρόσφατα στην σύνοδο κορυφής για την πυρηνική ασφάλεια που πραγματοποιήθηκε στην Ευρώπη, αλλά η ατζέντα επικεντρώθηκε αποκλειστικά στην Βόρεια Κορέα. Από την πλευρά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες προτρέπουν απλώς σε αυτοσυγκράτηση και διάλογο, αρνούμενες συνεχώς να παρέμβουν άμεσα στις διαφωνίες σχετικά με πολέμους τού παρελθόντος. Αμερικανοί διπλωμάτες δικαιολογημένα υποστηρίζουν ότι το θέμα είναι ένα ναρκοπέδιο και ότι κάθε εμπλοκή των ΗΠΑ θα αντιμετωπίζεται με την ίδια καχυποψία στην Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα.

Ακόμα κι έτσι, η προσπάθεια της Κίνας για περιφερειακή κυριαρχία καθιστά σχεδόν αδύνατο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να συνεχίσουν να μένουν έξω από τον καυγά. Το Πεκίνο έχει ήδη αρχίσει να τοποθετεί τον εαυτό του ως συμπαθούντα τους φόβους τής Νότιας Κορέας για την Ιαπωνία και έχει ξεκινήσει μια παγκόσμια εκστρατεία προπαγάνδας κατά του ιαπωνικού «μιλιταρισμού», καταδεικνύοντας με απροκάλυπτη χαρά οποιοδήποτε αποδεικτικό στοιχείο ιαπωνικής νοσταλγίας για την εποχή τού πολέμου. Με το να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην αντιμετώπιση του πολεμικού παρελθόντος, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να καταστήσουν δύσκολο για το Πεκίνο να χρησιμοποιεί αυτό το παρελθόν για να επιτυγχάνει πολιτικά οφέλη.

ΛΥΠΑΜΑΙ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΛΥΠΑΜΑΙ

Η συχνά αναφερόμενη ιδέα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν καμία ευθύνη για τα θέματα της ιστορίας είναι ένας βολικός μύθος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πήραν αρκετές σημαντικές αποφάσεις αμέσως μετά τον πόλεμο, οι οποίες έθεσαν τις βάσεις για τις τρέχουσες διαφωνίες. Αυτές κυμαίνονται από την απόφασή τους να βάλουν στην άκρη το θέμα τής ευθύνης τού αυτοκράτορα για τις προσπάθειές του να αποκαταστήσει εθνικιστές συντηρητικούς - συμπεριλαμβανομένου του παππού τού Abe, Nobusuke Kishi, που ήταν υπουργός Πολέμου υπεύθυνος για την στρατιωτική βιομηχανία τής Ιαπωνίας – για να αντιμετωπίσει την μετατόπιση της Ιαπωνίας προς τα αριστερά, κάτι που υπονόμευσε τις προσπάθειες στο εσωτερικό τής Ιαπωνίας να γίνει μια σαφής ρήξη με το παρελθόν. Εν τω μεταξύ, τα εδαφικά ζητήματα που μαστίζουν τις σχέσεις τής Ιαπωνίας με τους γείτονές της - από την διαμάχη με την Κίνα για τα νησιά Σενκάκου / Diaoyu μέχρι την διαφορά με την Ρωσία για τα νησιά Kurile - είναι όλα αποτελέσματα των αμερικανικών αποφάσεων στη μεταπολεμική διευθέτηση. Η συνθήκη εξομάλυνσης του 1965 μεταξύ της Ιαπωνίας και της Κορέας, η οποία επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση της Ουάσινγκτον, πίεσε τους Κορεάτες να βάλουν στην άκρη τις αποζημιώσεις για την ιαπωνική αποικιοκρατία και για τις καταναγκαστικές εκτοπίσεις Κορεατών επειδή πολέμησαν αφότου η Ιαπωνία αρνήθηκε να συναινέσει. Οι εν λόγω αποφάσεις είχαν νόημα στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, λόγω των απαιτήσεων του αγώνα κατά των Σοβιετικών και Κινέζων κομμουνιστών. Αλλά δεν έχουν πια, και εναπόκειται στις Ηνωμένες Πολιτείες να βοηθήσουν την περιοχή να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της, μια και καλή.