Το NATO στην Σκανδιναβία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το NATO στην Σκανδιναβία

Γιατί ήρθε η ώρα για την Φινλανδία και την Σουηδία να εισέλθουν στην συμμαχία

Η ιστορική σημασία τής ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ επίσης δεν θα αγνοηθεί από τους Ρώσους. Η Σουηδία και η Φινλανδία είναι κάτι περισσότερο από δύο μικροί και ήσυχοι γείτονες στην βορειοδυτική περιφέρεια της Ρωσίας. Η Σουηδία είναι ένας ιστορικός εχθρός που πολέμησε την Ρωσία για τον έλεγχο της περιοχής τής Βαλτικής επί αιώνες πριν να υποστεί μια αποφασιστική ήττα από τις ρωσικές δυνάμεις το 1809. Μετά από αυτό, η Σουηδία διατύπωσε την πολιτική τής στρατιωτικής ουδετερότητας, που πλέον έχει ηλικία 200 ετών, κάτι που την κράτησε έξω από δύο Παγκόσμιους Πολέμους και στο περιθώριο του Ψυχρού Πολέμου. Ωστόσο, σε πιο πρόσφατες εποχές, η πολύ ενεργή σουηδική προώθηση της ανεξαρτησίας των τριών Δημοκρατιών τής Βαλτικής στην δεκαετία τού 1990 και αργότερα της ένταξής τους στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ δεν έχει ξεχαστεί στην Ρωσία, αν και η ίδια η Σουηδία παρέμεινε έξω από το ΝΑΤΟ.

Η Φινλανδία, με την σειρά της, είναι η χώρα που πήγε πιο πέρα, ακόμα κι αν είναι τώρα στενός εμπορικός εταίρος της Ρωσίας. Αποσπασμένη από την Σουηδία και προσαρτημένη από την Ρωσία ως Αυτοκρατορικό Μεγάλο Δουκάτο το 1809, η Φινλανδίας ανακήρυξε την ανεξαρτησία της στη δίνη τής Ρωσικής Επανάστασης του 1917. Αντιμετωπίζοντας μια σοβιετική επίθεση το 1939, η Φινλανδία ήταν η μόνη χώρα τής Ανατολικής Ευρώπης που αντιπάλεψε την εισβολή τού Σοβιετικού Κόκκινου Στρατού, φτάνοντας σε ένα πολύ αιματηρό αδιέξοδο με αυτόν, στον Χειμερινό Πόλεμο τού 1939-1940. Στη συνέχεια η Φινλανδία συντάχθηκε με τη ναζιστική Γερμανία σε μια ατυχή επίθεση εναντίον τής Σοβιετικής Ένωσης το 1941. Τελικά νικημένη, αλλά ποτέ υπό κατοχή από την Σοβιετική Ένωση, η Φινλανδία συναίνεσε το 1948 στην υπογραφή τής Συνθήκης Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας με την γείτονά της, μια ρύθμιση που έγινε γνωστή ως Φινλανδοποίηση (Finlandization). Το 1992, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η εξωτερική πολιτική τής Φινλανδίας και η ίδια η Φινλανδία ήταν επιτέλους πραγματικά ανεξάρτητες. Η Φινλανδία εντάχθηκε στην ΕΕ το 1995, αλλά επέλεξε να μην ενταχθεί στο ΝΑΤΟ για να αποφεύγει να προκαλέσει την Ρωσία.

Αν και η Μόσχα βλέπει τις δύο χώρες με κάποια επιφυλακτικότητα η οποία γεννήθηκε από μια ιστορία περίπλοκων γεωπολιτικών εμπλοκών, είναι μια ιστορία που έχει επί το πλείστον ευνοήσει την Ρωσία: η Σουηδία και η Φινλανδία είναι από καιρό προσεκτικές ώστε να μην αμφισβητήσουν ανοιχτά τον μεγαλύτερο γείτονά τους. Από την ρωσική οπτική γωνία, η σουηδική και η φινλανδική ένταξη στο ΝΑΤΟ θα ξαναγράψει αυτό το παρελθόν και θα δημιουργήσει αβεβαιότητα για το μέλλον των γεωπολιτικών σχέσεων μεταξύ των τριών χωρών.

Με δεδομένες τις ισορροπίες, το να έρθουν η Σουηδία και η Φινλανδία στο ΝΑΤΟ φαίνεται σαν να μην θέλει σκέψη. Όμως, οι δύο χώρες πρέπει να συμφωνήσουν σε αυτό. Για τους εξωτερικούς παρατηρητές, η γενική απροθυμία τους να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ μπορεί να φαίνεται παράξενη. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και οι δύο επιδίωκαν έναν συνδυασμό σχετικά ισχυρής εδαφικής άμυνας και ουδέτερης εξωτερικής πολιτικής, με στόχο την μείωση των εντάσεων μεταξύ των υπερδυνάμεων. Στην Φινλανδία, η πολιτική αυτή είχε τις ρίζες της στην εμπειρία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο όπου εξισορροπούσε με επιτυχία την διαβίωση δίπλα στην Σοβιετική Ένωση με το να διατηρεί παράλληλα μια δημοκρατία και μια φιλελεύθερη οικονομία τής αγοράς. Στην Σουηδία, η πολιτική ήταν περισσότερο αποτέλεσμα της ιδέας των πολιτών ότι τα χρυσά χρόνια τής χώρας τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (όσον αφορά την οικονομική ευημερία και την διεθνή ηθική υπόσταση) ήταν στενά συνδεδεμένα με την ένοπλη ουδετερότητα - η ιδέα ότι μόνο η Σουηδία βρίσκεται ανάμεσα στην Ανατολή και την Δύση ως υποστηρικτής τής παγκόσμιας ειρήνης. Μέχρι στιγμής, κανένα από τα μεγάλα πολιτικά κόμματα των δύο χωρών δεν ήταν πρόθυμο να αμφισβητήσει αυτές τις ιστορικές κληρονομιές. Και, όπως ήταν αναμενόμενο, αμφότεροι οι πληθυσμοί εναντιώνονται σθεναρά στην ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, στην περίπτωση της Σουηδίας, η επίσημη ερμηνεία τού Ψυχρού Πολέμου δεν αποτελεί ολόκληρη την ιστορία. Η επίσημη ένοπλη ουδετερότητα συμπληρώθηκε με μυστική διμερή συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και με επιλεγμένες χώρες τού ΝΑΤΟ, που εγγυώντο την υποστήριξη της Δύσης σε περίπτωση πολέμου με την Σοβιετική Ένωση. Αυτή η δυαδικότητα λειτούργησε για μεγάλο χρονικό διάστημα, και η πολιτική ελίτ τής Σουηδίας αισθανόταν άνετα να επιζητεί ασφάλεια μέσω των ανεπίσημων διμερών σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και όχι μέσα από την επίσημη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Η εγγύτητα της Φινλανδίας στην Ρωσία και η ισχυρή παράδοση της αυτάρκειας έκανε τις επιλογές της πιο περιορισμένες από όσο της Σουηδίας.