Το κουρδικό «μαξιλάρι» τής Τουρκίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το κουρδικό «μαξιλάρι» τής Τουρκίας

Γιατί ο Ερντογάν είναι έτοιμος να συνεργαστεί με τους Κούρδους
Περίληψη: 

Από την οπτική τής Τουρκίας, η κουρδική αυτονομία αρχίζει να φαίνεται σαν κάτι καλό. Τα τμήματα του βόρειου Ιράκ και της Συρίας που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Κούρδων είναι σταθερά και ειρηνικά - ένα τέλειο προπύργιο ενάντια σε απειλές όπως το «Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της al-Sham» (ISIS). Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Τουρκία έχει καλή συμπεριφορά προς τους Κούρδους τού Ιράκ, μοχθεί για τις σχέσεις της με τους Κούρδους τής Συρίας, και ίσως τελικά να σπάσει το αδιέξοδο με τους Κούρδους στην επικράτειά της.

Ο SONER CAGAPTAY είναι συνεργάτης στην έδρα Beyer Family στο Washington Institute for Near East Policy και συγγραφέας τού βιβλίου με τίτλο Rise of Turkey: The Twenty First-Century’s First Muslim Power [1].

Αν προκύπτει κάτι καλό από την αναταραχή στο Ιράκ, αυτό είναι η βελτίωση των δεσμών μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων τής περιοχής.

Μέχρι πρόσφατα, ήταν εχθροί. Η Άγκυρα ποτέ δεν μπόρεσε να χωνέψει την ιδέα τής κουρδικής αυτοδιοίκησης - στο Ιράκ ή την Συρία ή την Τουρκία - και είχε γενικά αρνηθεί να ενδώσει στα αιτήματα των Κούρδων τής Τουρκίας για πολιτιστικά δικαιώματα. Αντ’ αυτού, προτιμούσε την καταστολή. Εν τω μεταξύ, οι Κούρδοι τής περιοχής δεν ήταν ποτέ σε θέση να χωνέψουν την εξουσία τού Ιράκ, της Συρίας ή της Τουρκίας και, διαφωνώντας με την αντιμετώπιση των Κούρδων εντός των συνόρων τής Τουρκίας από την Άγκυρα, υποστήριξαν το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ), ένα βίαιο αυτονομιστικό κίνημα στην Τουρκία .

Ο συριακός εμφύλιος πόλεμος και οι εξελίξεις στο Ιράκ έχουν αρχίσει να τα αλλάζουν όλα αυτά. Αυτές τις μέρες, από την πλευρά τής Τουρκίας, η κουρδική αυτονομία δεν φαίνεται κακή. Τα τμήματα του βόρειου Ιράκ και της Συρίας που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Κούρδων είναι σταθερά και ειρηνικά - ένα τέλειο προπύργιο ενάντια σε απειλές όπως το «Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της al-Sham» (ISIS). Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Τουρκία επιδεικνύει καλή συμπεριφορά με τους Κούρδους τού Ιράκ, μοχθεί για τις σχέσεις της με τους Κούρδους τής Συρίας, και ίσως τελικά να σπάσει το αδιέξοδο με τους Κούρδους στην επικράτειά της. Είναι μια δύσκολη υπόθεση, αλλά τα αστέρια ίσως να ευθυγραμμίζονται υπέρ τού τουρκο-κουρδικού άξονα.

ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΙΡΑΚ

Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων τού Ιράκ ξεκίνησαν να βελτιώνονται αμέσως μετά τον πόλεμο στο Ιράκ, όταν οι Ιρακινοί Κούρδοι στράφηκαν προς την Άγκυρα για να αντισταθμίσουν την συγκεντρωτική έλξη τής Βαγδάτης. Προς απογοήτευση των Κούρδων, το μετα-Σαντάμ Ιράκ παραμένει μια αραβική χώρα στον πυρήνα της˙ Η εξουσία μετατοπίζεται απλώς από τους Άραβες σουνίτες στους Άραβες σιίτες. Εκείνες τις ημέρες, οι Κούρδοι τού Ιράκ άρχισαν να προσφέρουν βοήθεια στην Τουρκία στον αγώνα της κατά του PKK, αλλά και άνοιξαν τις αγορές τους στο ιρακινό Κουρδιστάν για τις τουρκικές εξαγωγές και τις τουρκικές επιχειρήσεις. Η Τουρκία ανταπέδωσε, στέλνοντας εμπόρους, αεροπορικές εταιρείες, καθώς και καταναλωτικά αγαθά στην περιοχή. Πιο πρόσφατα, οι Κούρδοι τού Ιράκ επέλεξαν να ξεκινήσουν την πώληση του πετρελαίου τους μέσω της Τουρκίας, παρακάμπτοντας την Βαγδάτη και δίνοντας στην Άγκυρα ένα τεράστιο δώρο σε τέλη διέλευσης και σε φορολογικά έσοδα, καθώς και ενισχύοντας την αξίωση της Τουρκίας να γίνει ένα περιφερειακό ενεργειακό κέντρο.

Η προώθηση της ISIS στο Ιράκ - συμπεριλαμβανομένης μιας επίθεσης στις 11 Ιουνίου στο τουρκικό προξενείο στη Μοσούλη, κατά την οποία η οργάνωση πήρε ως ομήρους τούς Τούρκους διπλωμάτες και τους αξιωματικούς ασφαλείας - έκανε πιο επιτακτική την προσπάθεια για βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων τού Ιράκ. Έκανε επίσης την Τουρκία να υποχωρήσει από κάποιες σαφείς κόκκινες γραμμές που είχε χαράξει προηγουμένως για τους Κούρδους: Πίσω στο 2005, η Τουρκία είχε απειλήσει με στρατιωτική δράση εάν καταλάμβαναν το Κιρκούκ, μια πλούσια σε πετρέλαιο πόλη στο βόρειο Ιράκ. Τα πετρελαϊκά αποθέματα του Κιρκούκ θα δώσουν στην κουρδική περιφερειακή κυβέρνηση ανεξάρτητο εισόδημα (τώρα στηρίζεται στην Βαγδάτη για δημοσιονομικές μεταβιβάσεις), κάτι που θα ήταν ένα πρώτο βήμα προς την πλήρη ανεξαρτησία. Αλλά, στις 12 Ιουνίου, όταν οι κουρδικές δυνάμεις κινήθηκαν για να καταλάβουν το Κιρκούκ, η Άγκυρα δεν είπε λέξη.

Φαίνεται πλέον ασφαλές να πούμε ότι, αν η ιρακινή κουρδική περιφερειακή κυβέρνηση ανακήρυττε την ανεξαρτησία της, η Άγκυρα θα ήταν η πρώτη πρωτεύουσα που θα την αναγνώριζε. Στην σημερινή Μέση Ανατολή, με άλλα λόγια, η ISIS είναι μια μεγαλύτερη απειλή για τους Τούρκους από όσο η ανεξαρτησία των Κούρδων στο Ιράκ.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ

Ενώ οι σχέσεις τής Τουρκίας με τους Κούρδους τού Ιράκ έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, οι σχέσεις τής Άγκυρας με τους Κούρδους τής Συρίας εξακολουθούν να είναι μάλλον πικρές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, σε αντίθεση με την περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν όπου οι ιρακινές κουρδικές ομάδες κατέχουν περισσότερη επιρροή από όση το τουρκικό PKK, το PKK είναι πολύ δημοφιλές μεταξύ των Κούρδων τής Συρίας. (Ο πατέρας τού Άσαντ επέτρεψε στο ΡΚΚ να αναπτυχθεί στο εσωτερικό τής Συρίας για να το χρησιμοποιήσει ως ενεργούμενο κατά της Τουρκίας). Όταν ο συριακός κλάδος τής οργάνωσης, το Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας (PYD), το οποίο δεν κρύβει τους δεσμούς του με το PKK, πήρε τον έλεγχο στις κουρδικές περιοχές τής βόρειας Συρίας τον Ιούλιο του 2012, η Άγκυρα φοβήθηκε ότι ήταν μάρτυρας της γέννησης ενός κράτους υπό την ηγεσία τού PKK στο κατώφλι της. Ως αντίδραση, σταμάτησε τις αποστολές βοήθειας και προμηθειών στους κουρδικούς θύλακες.

Καθώς ο πόλεμος κατά του προέδρου τής Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ θερμαινόταν, όμως, η Τουρκία είδε μια ευκαιρία. Επιθυμώντας να επωφεληθεί από όλες τις παρατάξεις τής αντιπολίτευσης στην Συρία, η Τουρκία προσέγγισε το PYD και κάλεσε τον αρχηγό τού κόμματος στην Άγκυρα. Το PYD, όμως, αρνήθηκε. Από την αρχή, η στρατηγική των Κούρδων τής Συρίας στον εμφύλιο πόλεμο ήταν απλή: να καταλάβουν τις κουρδικές περιοχές και να αφήσουν τους άλλους να μάχονται μεταξύ τους. Κατά καιρούς, το PYD έχει συνεργαστεί ακόμα και με το καθεστώς Άσαντ, επιτρέποντας για παράδειγμα σε προμήθειες να ρέουν σε θύλακες που ελέγχονται από το καθεστώς. Σε αντάλλαγμα, ο Άσαντ δεν έχει στοχεύσει τα εδάφη τού PYD. Δεν είχε και πολύ νόημα, τότε, για το PYD να συνεργαστεί ευθέως με την Τουρκία.