Ολλανδική καταστροφή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ολλανδική καταστροφή

Η πτήση 17 τής Malaysia Airlines και το μέλλον των ολλανδο-ρωσικών σχέσεων

Υποτίθεται ότι θα ήταν μια χρονιά ορόσημο για τις ολλανδο-ρωσικές σχέσεις. Αλλά το φθινόπωρο του 2013, μια υπό κυβερνητική αιγίδα γιορτή για τους αρκετών αιώνων δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών έληξε σε ένα περίεργο κλίμα. Τον Νοέμβριο, ο Ολλανδός βασιλιάς Willem-Alexander πέρασε από το Κρεμλίνο για μια φιλική επίσκεψη στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Εκείνη την εποχή, η Ρωσία κρατούσε ένα πλοίο τής Greenpeace υπό ολλανδική σημαία μαζί με το πλήρωμά του, με την κατηγορία τής πειρατείας (αργότερα υποβαθμίστηκε σε χουλιγκανισμό). Και στην Ολλανδία, ομάδες υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων διαμαρτύρονταν για την επίσκεψη, υπό το πρίσμα των αυστηρών νόμων τής Ρωσίας κατά της ομοφυλοφιλικής «προπαγάνδας». Η εφημερίδα The Guardian δεν υπερέβαλε όταν χαρακτήρισε το «Έτος 2013 Ολλανδία-Ρωσία», όπως ονομαζόταν η γιορτή, ως «μια ισχυρή υποψηφιότητα για την λιγότερο επιτυχημένη διπλωματική πρωτοβουλία τής πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας».

Η κατάρριψη της πτήσης 17 τής Malaysia Airlines, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 193 Ολλανδών υπηκόων, βάζει την αποτυχημένη γιορτή «Έτος 2013 Ολλανδία-Ρωσία» σε ένα νέο πρίσμα. Προκειμένου να κερδίσουν ένα παραπάνω δολάριο από το εμπόριο των ρωσικών φυσικών πόρων, ευρωπαϊκά έθνη, όπως η Ολλανδία, χαμογελούν επί μεγάλο χρονικό διάστημα ενώ το Κρεμλίνο συνεχίζει να τα εξευτελίζει. Αλλά τώρα η κατάρριψη του πολιτικού αεροσκάφους, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της Μόσχας να καλύψει τον ρόλο της στην τραγωδία, θα αναγκάσει πιθανότατα την Ευρώπη να αποκτήσει ρεαλισμό σχετικά με τον ανατολικό της γείτονα.

Για την Ολλανδία, η ιστορία ξεκινά το 2006, όταν η Ρωσία επέμεινε ότι η Royal Dutch Shell έπρεπε να επαναδιαπραγματευτεί τους όρους τού έργου Σαχαλίνη-2, μια προσπάθεια να αξιοποιήσει και να εξάγει το πετρέλαιο που βρίσκεται στο κοίτασμα κάτω από τη νήσο Σαχαλίνη τής Ρωσίας - το μεγαλύτερο συνδυασμένο έργο πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο. Εκείνη την εποχή, η Royal Dutch Shell κατείχε το 55% των μετοχών στο έργο, η ιαπωνική Mitsui το 25% και η ιαπωνική Mitsubishi το 20%. Η Μόσχα, χωρίς κανένα μερίδιο, αισθάνθηκε εξαπατημένη. Με το να επιδώσει στην Shell έναν λογαριασμό 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για υποτιθέμενες περιβαλλοντικές ζημιές, κατάφερε να αναγκάσει την Shell και τους εταίρους της να πουλήσουν το 50% των μετοχών τού έργου στην ρωσική Gazprom για 7,45 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι μετοχές των διεθνών εταίρων μειώθηκαν κατά το ήμισυ, και η Royal Dutch Shell έγινε μέτοχος μειοψηφίας. Σύμφωνα με την εφημερίδα New York Times, ο διευθύνων σύμβουλος της Shell, Jeroen van der Veer, αντί να παλέψει με τον Πούτιν, απλώς τον ευχαρίστησε για την «υποστήριξή» του. Η εφημερίδα The Times είχε πηχυαίο τίτλο «Η κατηγορηματική διπλωματία τού Πούτιν σπάνια αμφισβητείται». [1]

Η Ολλανδία, υπολογίζοντας ότι το εναπομείναν 27,5% του μεριδίου τού εν λόγω έργου ήταν καλύτερο από το τίποτα, αποφάσισε να χαμογελάσει και να ανεχθεί την οικονομική επιθετικότητα της Ρωσίας. Σε αντάλλαγμα, έγινε ο κορυφαίος προορισμός των εξαγωγών τής Ρωσίας από το 2010. Η Ολλανδία εισήγαγε κυρίως πετρελαϊκά προϊόντα αξίας 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Ρωσία το 2012, ή αλλιώς το 9,2% του συνόλου των εξαγωγών τής Ρωσίας (8,1% πάει στην Κίνα, 6,5% στην Γερμανία, και 5,7% στην Ουκρανία). Το αργό πετρέλαιο, επεξεργασμένο από ολλανδικά διυλιστήρια στο Ρότερνταμ, αντιπροσωπεύει τη μερίδα τού λέοντος. Και το 30% του αργού πετρελαίου και το 45% των προϊόντων πετρελαίου που εισέρχεται στο Rotterdam προέρχεται από την Ρωσία. Τέσσερις χιλιάδες ολλανδικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην Ρωσία, καθιστώντας την Ολλανδία έναν από τους κορυφαίους επενδυτές στην Ρωσία, με επενδεδυμένα περισσότερα από 63 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η γιορτή «Έτος 2013 Ολλανδία-Ρωσία» σχεδιάστηκε για να πανηγυρίσει όλα αυτά. Ωστόσο, ακόμη και πριν από τον Νοέμβριο, η πρωτοβουλία πήγαινε άσχημα. Τον Απρίλιο, ο δήμαρχος του Άμστερνταμ, Eberhard van der Laan, σνόμπαρε τον Πούτιν κατά την διάρκεια της επίσκεψης του προέδρου στο Άμστερνταμ, αναθέτοντας σε έναν αναπληρωτή του να τον συναντήσει και τοποθέτησε τις σημαίες με το ουράνιο τόξο μεσίστιες στο δημαρχείο τής πόλης. Περισσότεροι από χίλιοι ακτιβιστές των δικαιωμάτων των γκέι συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο που έγινε η συνάντηση του Πούτιν με τον Ολλανδό πρωθυπουργό, Mark Rutte. Η Ρωσία απάντησε με μια πολλών εβδομάδων εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης που περιέγραφαν την Ολλανδία ως μια χώρα που διοικείται από παιδεραστές και εμπόρους χασίς.

Τα πράγματα χειροτέρεψαν τον Σεπτέμβριο, όταν ο Ολλανδός υπουργός Πολιτισμού άνοιξε μια μεγάλη έκθεση έργων τού Piet Mondrian στη Μόσχα και απροσδόκητα εκμεταλλεύτηκε την περίσταση για να κατηγορήσει την Ρωσία για τις πολιτικές της σχετικά με τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, δίνοντας έμφαση στην σύνδεση μεταξύ της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της πολιτιστικής ελευθερίας. Στις 19 Σεπτεμβρίου, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας τής Ρωσίας, η οργάνωση-διάδοχος της KGB, κατάσχεσε το υπό ολλανδική σημαία πλοίο τής Greenpeace, Arctic Sunrise, και συνέλαβε το πλήρωμά του.

Στην συνέχεια, τον Οκτώβριο, η ολλανδική αστυνομία συνέλαβε τον Ντμίτρι Μποροντίν, τον υπ’ αριθμόν δύο διπλωμάτη στην πρεσβεία τής Ρωσίας στο Άμστερνταμ, με βάση πληροφορίες από τους γείτονές του ότι ήταν μεθυσμένος και χτυπούσε τα παιδιά του. Η επίσκεψη της αστυνομίας επισπεύθηκε από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα στο οποίο η σύζυγος του Μποροντίν είχε χτυπήσει σε τέσσερα σταθμευμένα αυτοκίνητα. Ο Μποροντίν ισχυρίστηκε ότι οι αστυνομικοί τον χτυπούσαν με κλομπ και ότι η σύλληψή του παραβίασε την διπλωματική του ασυλία. Ο Πούτιν απαίτησε μια συγγνώμη. Οι Ολλανδοί δεν τον ικανοποίησαν, παρότι η κυβέρνηση αναγνώρισε ότι ο Μποροντίν δεν έπρεπε να έχει συλληφθεί, αλλά αρνήθηκε να τιμωρήσει τον αστυνομικό που τον συνέλαβε.

Δέκα ημέρες αργότερα, η Ρωσία ανταπέδωσε. Δύο άγνωστοι άνδρες εισέβαλαν στο διαμέρισμα του αναπληρωτή επικεφαλής τής ολλανδικής αποστολής στην Μόσχα, τον χτύπησαν, τον έδεσαν και ζωγράφισαν αντι-gay γκράφιτι στον καθρέφτη του. Ο Onno Elderenbosch, ο διπλωμάτης, ήταν ομοφυλόφιλος. Δεν ήταν καν ο πρώτος Δυτικός διπλωμάτης που παρενοχλήθηκε στην Μόσχα. Ο Anthony Brenton, ο πρώην πρεσβευτής τού Ηνωμένου Βασιλείου, είχε παρενοχληθεί από μια νεολαιίστικη ομάδα υποστηρικτών τού Κρεμλίνου επί μήνες το 2006. Και ο πρεσβευτής των ΗΠΑ, Μάικλ Μακφόλ, είχε επίσης υποβληθεί σε μια εκστρατεία παρενόχλησης που συνέπεσε με την υποτιθέμενη «επανεκκίνηση» των αμερικανο-ρωσικών σχέσεων.

Αυτό ήταν το πλαίσιο στο οποίο ο Willem-Alexander επισκέφθηκε τον Πούτιν στο Κρεμλίνο. Αυτός και ο Rutte συμφώνησαν ότι, παρά τα προβλήματα της γιορτής «Έτος 2013 Ολλανδία-Ρωσία», οι φιλικοί δεσμοί με το Κρεμλίνο έπρεπε να διατηρηθούν.

Ας πάμε γρήγορα στον Ιούλιο του 2014. Περίπου 200 Ολλανδοί πολίτες καταρρίφθηκαν πάνω από εδάφη που κρατούν οι ρωσικές αποσχιστικές δυνάμεις στην Ανατολική Ουκρανία. Τα στοιχεία δείχνουν την Ρωσία: Βίντεο από εκτοξευτές πυραύλων SA-11 να στέλνονται πίσω στην Ρωσία μετά την καταστροφή, ηχογραφήσεις αυτονομιστικών ηγετών να συζητούν το ποιός κατέρριψε το αεροπλάνο, και η σελίδα social media ενός αυτονομιστή διοικητή που διεκδικούσε την ευθύνη, ένα μήνυμα που διαγράφηκε αργότερα αφότου αποδείχθηκε ότι το αεροπλάνο δεν ήταν ένα ουκρανικό AN-26 όπως νομιζόταν αρχικά. Μετά από επίσημες υποσχέσεις ότι θα βοηθήσει, η Ρωσία έχει κάνει ελάχιστα για να ασφαλίσει την σκηνή τού εγκλήματος, και αντί γι’ αυτό εμφανίζεται να καλύπτει στοιχεία που την εμπλέκουν στην ενέργεια.

Ετούτη μπορεί να είναι η ταπείνωση που ξεχειλίζει το ποτήρι.

Στις 19 Ιουλίου, ο Rutte εξέφρασε αποτροπιασμό και οργή για τον τρόπο που έγινε ο χειρισμός των πτωμάτων. Δήλωσε ότι ο Πούτιν «πρέπει να αναλάβει τώρα την ευθύνη έναντι των ανταρτών», μια αόριστη αλλά εύγλωττη δήλωση που φάνηκε να απαιτεί κάτι περισσότερο από την ασφάλιση της σκηνής τού εγκλήματος. Αυτός και ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον έκαναν έκκληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για επανεξέταση των σχέσεων με την Ρωσία. Ο Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών, Frans Timmermans, κατέθεσε μια αυστηρή κριτική για τον χειρισμό τού τόπου τής συντριβής, ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς εάν οι ευρωπαϊκές χώρες που έχουν στενούς δεσμούς με την Ρωσία, όπως η Ολλανδία, είναι έτοιμες να δράσουν. Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι Δυτικές χώρες έσφαλαν με το να αποδεχθούν προηγούμενα επεισόδια ρωσικού τραμπουκισμού, τα οποία είχαν σχεδιαστεί για να τις μαλακώσουν και να τις διδάξουν το ποιος είναι το αφεντικό.

Η Ολλανδία και η Ευρώπη πρέπει να γίνουν σκληρές με την Ρωσία και να χρησιμοποιήσουν την τεράστια οικονομική επιρροή τους για να αναγκάσουν την Ρωσία να σεβαστεί τις ευρωπαϊκές αξίες, τις ευρωπαϊκές οικονομικές πρακτικές και τους ευρωπαϊκούς κανόνες ασφάλειας. Το Ρότερνταμ μπορεί να βρει άλλο πετρέλαιο για να διυλίζει. Η Ρωσία δεν μπορεί να κάνει χωρίς τις ευρωπαϊκές αγορές και τους ευρωπαϊκούς λιμένες πλούτου. Η Ευρώπη πρέπει να θέσει και να επιβάλει κανόνες και δεν πρέπει να ανεχθεί τις συνεχείς παραβάσεις και ταπεινώσεις - ή τους πολλούς τρόπους με τους οποίους η Ρωσία περιπαίζει την Ευρώπη μέσω των μέσων ενημέρωσης ή την άγνοια των ευρωπαϊκών απαιτήσεων. Εάν η Ολλανδία και η υπόλοιπη Ευρώπη επιβάλλουν αυστηρές κυρώσεις τώρα, όταν θα εξελιχθεί η επόμενη κρίση, η Ρωσία θα ανταποκριθεί, δεν θα περιφρονήσει τις ευρωπαϊκές ανησυχίες και τουλάχιστον θα βιαστεί να καθαρίσει το χάος που αφήνει πίσω της.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141651/mitchell-a-orenstein/the-d...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.nytimes.com/2006/12/27/world/europe/27russia.html

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr