Ο νέος Νταβούτογλου

Η Αραβική Άνοιξη, ωστόσο, σύντομα απέδειξε το λάθος τού Νταβούτογλου. Καθώς οι διαμαρτυρίες άρχισαν να θερμαίνονται στην Συρία το 2011, ο Νταβούτογλου πέταξε στην Δαμασκό για να συμβουλεύσει τον πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ να απόσχει από την χρήση βίας εναντίων του πλήθους. Μόνο ώρες μετά την αναχώρηση του Νταβούτογλου, όμως, ο Άσαντ έστειλε τανκς σε πόλεις τής Συρίας για πρώτη φορά, σνομπάροντας την πολιτική μηδενικών προβλημάτων και τον Νταβούτογλου. Συγκλονισμένος από την αδιαφορία και από την συμπεριφορά τού Άσαντ στους αμάχους, ο Τούρκος ηγέτης αποφάσισε να υποστηρίξει την εξέγερση, και άνοιξε τα σύνορα της χώρας στους πρόσφυγες από την Συρία και στους αντάρτες κατά του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένου αυτού που τελικά θα γινόταν το «Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της al -Sham» (ISIS) που έχει κηρύξει χαλιφάτο σε περιοχές τού Ιράκ και της Συρίας. Η απόφαση κόστισε στην Τουρκία ακριβά, και οι σχέσεις της με την Δαμασκό και τον περιφερειακό προστάτη της, το Ιράν, άρχισαν να καταρρέουν. Τα πράγματα πήγαν άσχημα στο Ιράκ, επίσης, όπου ο Νταβούτογλου υποστήριξε τους Κούρδους επειδή ήθελε να εισάγει πετρέλαιο και επειδή τους έβλεπε ως πιθανούς διαμεσολαβητές με τους Κούρδους τής Τουρκίας και ως πληρεξούσιους κατά της κυβέρνησης σιιτικής πλειοψηφίας στην Βαγδάτη. Αυτή η προσέγγιση ενόχλησε την κυβέρνηση του Ιράκ και του Ιράν, επίσης προστάτη τού Ιράκ.

Το δεύτερο δόγμα τού Νταβούτογλου, η αναβίωση της ισχύος, αντλεί ακόμη πιο άμεσα από την ύστερη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι αναφορές τού Νταβούτογλου εδώ, είναι στην εξωτερική πολιτική που ακολουθήθηκε πρώτα από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ II στα τέλη τού 19ου αιώνα και στην συνέχεια από τους διαδόχους του, τους Νεότουρκους, μέχρι το 1918, ακριβώς πριν από την αυγή τού κεμαλισμού. Παρ’ ότι ο Αμπντούλ Χαμίτ και οι Νεότουρκοι ήρθαν αντιμέτωποι για την εξουσία, η εξωτερική πολιτική τους περιστράφηκε γύρω από έναν κοινό στόχο: Να αναβιώσουν το οθωμανικό μεγαλείο. Με άλλα λόγια, ο αναβιωτισμός τού Νταβούτογλου έχει τις ρίζες του σε μια [παλαιότερη] περίοδο αναβιωτισμού.

Κατά τα τέλη τού 19ου αιώνα, όταν ο Αμπντούλ Χαμίτ ανέβηκε στον θρόνο, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν αδύναμη. Σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την παλιά της υπεροχή, ο Αμπντούλ Χαμίτ, ένας χαλίφης που παρακολουθούσε όπερες και έπινε ρούμι, ασχολήθηκε με ρεαλισμό με το Ισλάμ. Έστειλε απεσταλμένους σε όλη την Κεντρική Ασία και την ινδική υπο-ήπειρο, με την ελπίδα να εμπνεύσει τους τοπικούς μουσουλμανικούς πληθυσμούς να εξεγερθούν εναντίον τής Ρωσίας και της βρετανικής κυριαρχίας. Απώτερος στόχος του ήταν να δημιουργήσει πληρεξούσιους στο εξωτερικό. Η στρατηγική αυτή λειτούργησε μέχρι ένα σημείο: Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι βρετανικές δυνάμεις κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη, οι μουσουλμάνοι τής υπο-ηπείρου οργάνωσαν μια μαζική εκστρατεία συλλογής κεφαλαίων για να στηρίξουν την παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία και να βοηθήσουν τον χαλίφη. Κατά ειρωνικό τρόπο, τα κεφάλαια κατέληξαν στα χέρια τού Ατατούρκ. Τα χρησιμοποίησε για να αγοράσει σοβιετικά όπλα ώστε να νικήσει τους Συμμάχους και να καταργήσει το χαλιφάτο.

Ομοίως, ο Νταβούτογλου οραματίζεται να διοικήσει μια χώρα που είναι ισχυρή όχι μόνο στην Μέση Ανατολή, αλλά και σε ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο. Νωρίς ως υπουργός Εξωτερικών, προσπάθησε ο ίδιος να φορέσει το μανδύα τού προστάτη των μουσουλμάνων, από τις Φιλιππίνες και την Σομαλία ως την Μιανμάρ και την Βοσνία. Κατά την τελευταία δεκαετία, η Τουρκία έχει αναδειχθεί ως ένθερμος υποστηρικτής των προγραμμάτων βοήθειας για τους μουσουλμάνους απανταχού, ιδρύοντας οργανισμούς όπως ο Τουρκικός Οργανισμός Διεθνούς Βοήθειας (Turkey International Aid Agency, ΤΙΚΑ), η τουρκική έκδοση του USAID. Ο οργανισμός αυτός, ένα μικρό σώμα που είχε μόνο 12 γραφεία στο εξωτερικό πριν το ΑΚΡ αναλάβει την εξουσία, διογκώθηκε υπό τον Νταβούτογλου. Σήμερα έχει 33, τουλάχιστον 22 εκ των οποίων είναι σε μουσουλμανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Παλαιστινιακής Αρχής, του Πακιστάν και της Σομαλίας. Ο Νταβούτογλου νοιάζεται βαθιά για τους μουσουλμάνους σε όλο τον κόσμο και βλέπει την Τουρκία ως συνήγορό τους. Η Τουρκία ανέλαβε επίσης την προεδρία τού Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας το 2004 για μια περίοδο δέκα ετών. Αυτό ήταν ένα ασυνήθιστο βήμα για μια χώρα με κοσμικό σύνταγμα, αλλά ταιριάζει καλά στο όραμα του Νταβούτογλου για την οικοδόμηση επιρροής μεταξύ των μουσουλμάνων, προκειμένου να αναβιώσει το καθεστώς τής Τουρκίας ως μεγάλης δύναμης.

Για καλύτερα ή για χειρότερα, ο Νταβούτογλου έχει επίσης δανειστεί μια σελίδα από το βιβλίο των Νεότουρκων. Αυτή η ομάδα αποτελείτο από ιδεαλιστές Οθωμανούς στρατιώτες και γραφειοκράτες που το 1908 ανέτρεψαν τον Αμπντούλ Χαμίτ και κήρυξαν την αυτοκρατορία μια συνταγματική μοναρχία. Οι Νεότουρκοι ήταν πολύ πιο ορμητικοί από τον προκάτοχό τους στην επιδίωξή τους για Οθωμανικό μεγαλείο. Χάρη στην πονηριά του, ο Αμπντούλ Χαμίτ είχε αποφύγει να τραβήξει την Τουρκία σε πόλεμο για τρεις δεκαετίες. Αλλά οι Νεότουρκοι εξασθένησαν αρχικά την αυτοκρατορία τους στους Βαλκανικούς Πολέμους τού 1912-13, κατά τους οποίους οι Οθωμανοί υπέστησαν μια ντροπιαστική ήττα από τους πρώην υπηκόους τους, συμπεριλαμβανομένου του Μαυροβουνίου και της Σερβίας. Και μετά, το 1914, όταν η Γερμανία προσέφερε στους Νεότουρκους τεράστια εδάφη τής Ρωσικής Αυτοκρατορίας ως αντάλλαγμα για μια συμμαχία με τις Κεντρικές Δυνάμεις, οι Νεότουρκοι δέχθηκαν με προθυμία, σύροντας έτσι την Αυτοκρατορία για μια ακόμη φορά στη μάχη και σε πολλαπλά μέτωπα. Ως αποτέλεσμα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Σε κάποιο σημείο, οι ημιμαθείς Νεότουρκοι πασάδες ανέπτυξαν ακόμη και μη επαρκώς εξοπλισμένους Άραβες στρατολογηθέντες, πολλοί από τους οποίους δεν είχαν δει ποτέ χιόνι, να πολεμήσουν ενάντια στους Ρώσους στο φορτωμένο από χιόνι οροπέδιο του Καυκάσου: Δεκάδες χιλιάδες Σύριοι στρατιώτες έχασαν την ζωή τους από το κρύο πριν καν τους προσεγγίσουν οι Ρώσοι.