Η εξέλιξη του πολιτικού συστήματος στην Βουλγαρία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εξέλιξη του πολιτικού συστήματος στην Βουλγαρία

Οι σοβαρές αποκλίσεις από το μοντέλο τής συναινετικής δημοκρατίας
Περίληψη: 

Η Βουλγαρία έχει περάσει από σχεδόν όλα τα πολιτικά στάδια μέχρι να φτάσει στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, πληρώνοντας το ανάλογο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Αλλά ακόμη και τώρα, το δημοκρατικό μοντέλο που εφαρμόζεται εκεί επιδέχεται βελτιώσεων. Ιδού το γιατί.

Ο TEODOR DETCHEV είναι διδάκτωρ από το University of National and World Economy στην Σόφια της Βουλγαρίας και διευθυντής «Βιομηχανικών Πολιτικών» στην Bulgarian Industrial Capital Association. Έχει διατελέσει υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Πολιτικών.

Η πτώση τού Τείχους τού Βερολίνου έγινε η αιτία τής αλλαγής τού πολιτικού συστήματος στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και ειδικότερα στην Βουλγαρία. Στο χρονικό διάστημα από το 1879, οπότε υιοθετήθηκε το πρώτο Σύνταγμα του νέου βουλγαρικού κράτους (το λεγόμενο Σύνταγμα του Tarnovo) μέχρι το 2014, οι Βούλγαροι είχαν την δυνατότητα να δοκιμάσουν το παλιό φιλελεύθερο σύστημα και τα «τρία μεγάλα» πολιτικά συστήματα του 20ου αιώνα: τον αυταρχισμό, τον ολοκληρωτισμό και την δημοκρατία.

Είναι ειρωνικό, αλλά το Σύνταγμα του Tarnovo, το οποίο ήταν ένας αρκετά φιλελεύθερος και δημοκρατικός βασικός νόμος για το νεοσύστατο βουλγαρικό κράτος, έγινε ένα μόνιμο ορόσημο στο βουλγαρικό πολιτικό τοπίο. Η πολιτική ζωή από το 1879 ως το 1948 περνά κάτω από το σύμβολο των συνεχών αγώνων και των προσπαθειών για την προστασία και την διατήρηση του Συντάγματος του Tarnovo.

Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Το παλιό φιλελεύθερο σύστημα λειτούργησε στην Βουλγαρία στην περίοδο 1879 - 1921, όταν η πρώτη ισχυρή πίεση της γενικής ευρωπαϊκής αυταρχικής τάσης έγινε αισθητή στην Βουλγαρία. Φυσικά, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι στην διάρκεια αυτής της περιόδου υπήρχαν συνεχείς προσπάθειες για την δημιουργία ενός περισσότερο ή λιγότερο αυταρχικού καθεστώτος στην Βουλγαρία. Αυτό ξεκίνησε με το πραξικόπημα της 27ης Απριλίου τού 1881 - μια προσπάθεια του πρίγκιπα Αλέξανδρου του 1ου (του πρώτου Βούλγαρου αρχηγού τού κράτους) να αναστείλει το Σύνταγμα και να δημιουργήσει το λεγόμενο «καθεστώς των διαπιστευτηρίων» [regime of credentials] κατά την περίοδο 1881-1883.

Αργότερα, ο νέος αρχηγός τού κράτους – ο πρίγκιπας Φερδινάνδος ο 1ος (από το 1908 αποκαλούμενος τσάρος Φερδινάνδος ο 1ος) ήταν σε θέση να εφαρμόσει ένα συγκεκριμένο στυλ διοίκησης, που ονομάστηκε «προσωπικός τρόπος». Αυτό σήμαινε ότι ο πρίγκιπας/τσάρος Φερδινάνδος είχε μια ισχυρή επίδραση στην εναλλαγή των πολιτικών κομμάτων στην εξουσία και στην σύνθεση των διαφόρων Υπουργικών Συμβουλίων.

Έτσι, η αυταρχική τάση στην διακυβέρνηση ήταν γνωστή και οικεία στους Βουλγάρους την περίοδο 1879-1921. Κατά την περίοδο 1921-1934 η κοινοβουλευτική δημοκρατία στην Βουλγαρία αμφισβητείτο σχεδόν συνεχώς. Ο πρώτος αμφισβητίας ήταν το μάλλον λαϊκίστικο και αυταρχικό καθεστώς τής Βουλγαρικής Ένωσης Αγροτικού Κόσμου (Bulgarian Agrarian Peoples Union, BAPU) και του ηγέτη της, Alexander Stamboliyski, ο οποίος απομακρύνθηκε από την εξουσία με ένα πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε από τον στρατό.

Η Στρατιωτική Ένωση (Military Union) ήταν ο δεύτερος αμφισβητίας τού κοινοβουλευτικού καθεστώτος στην Βουλγαρία. Το αποκορύφωμα των προσπαθειών τού στρατού να κυβερνήσει την Βουλγαρία ήταν το πραξικόπημα που πραγματοποιήθηκε στις 19 Μαΐου 1934.

Το καθεστώς του Πολιτικού Κύκλου «Zveno» (στη βουλγαρική γλώσσα «zveno» σημαίνει «αλυσίδα») υποστηρίχθηκε από την Στρατιωτική Ένωση και ήταν η μόνη πραγματική προσπάθεια στην ιστορία τής Βουλγαρίας για την δημιουργία ενός πραγματικού φασιστικού, συντεχνιακού κράτους, ενός κράτους το οποίο ακολούθησε το φασιστικό-συντεχνιακό «ιταλικό σχήμα». Πραγματικά, για μια περίοδο έξι μηνών, το κράτος κυβερνήθηκε από μια δομή φασιστικού τύπου, που ονομάστηκε «Obshtestvena Obnova» (Δημόσια Ανανέωση). Το φασιστικό πείραμα απέτυχε και ο τσάρος Μπόρις ο 3ος (ο διάδοχος του τσάρου Φερδινάνδου του 1ου) ανέτρεψε τον Πολιτικό Κύκλο «Zveno» από την εξουσία. Με αυτόν τον τρόπο, το 1935 ο Βούλγαρος τσάρος κατάφερε να καθιερώσει ένα αυταρχικό καθεστώς.

Το αυταρχικό καθεστώς τού τσάρου ήταν σχετικά «ήπιο». Ο Μπόρις ο 3ος εγκατέλειψε το φασιστικό πείραμα για την δημιουργία ενός ολοκληρωτικού, συντεχνιακού κράτους. Το κοινοβούλιο λειτούργησε, αλλά τα κόμματα επισήμως απαγορεύονταν. Μια νομιμοποιημένη αντιπολίτευση υπήρχε στο κοινοβούλιο - υπήρχαν βουλευτές τής αντιπολίτευσης με δημοκρατικό υπόβαθρο και απόψεις, και βουλευτές τής αντιπολίτευσης με απόψεις που ήταν κοντά στις ιταλικές φασιστικές αντιλήψεις και στον γερμανικό εθνικό σοσιαλισμό.

Τον Σεπτέμβριο του 1944, η εμφάνιση του Σοβιετικού Στρατού στην Βουλγαρία έφερε μια νέα αλλαγή τού πολιτικού συστήματος. Μετά από αρκετά χρόνια σχετικού πολιτικού πλουραλισμού και «δημοκρατικών ασκήσεων» στην εθνοσυνέλευση-κοινοβούλιο (εξελέγη το 1946), το 1948 η αντιπολίτευση (οι «αγρότες», οι σοσιαλδημοκράτες, οι ριζοσπάστες, οι εθνικοί φιλελεύθεροι και ανεξάρτητοι διανοούμενοι) είχαν νικηθεί οριστικά από την καταστολή τύπου Στάλιν. Με την υιοθέτηση του λεγόμενου «Συντάγματος Dimitrov», ένα ολοκληρωτικό πολιτικό σύστημα εγκαθιδρύθηκε στην Βουλγαρία.

Η ύπαρξη του ολοκληρωτικού πολιτικού συστήματος διήρκεσε μέχρι το 1989, όταν το ντόμινο της πτώσης τού Τείχους τού Βερολίνου και η άρνηση της ΕΣΣΔ να ελέγξει τους υποτελείς της έγιναν η αιτία τής κατάρρευσης του κομμουνιστικού ολοκληρωτικού καθεστώτος στην Βουλγαρία.

Μερικοί συγγραφείς υποστηρίζουν ότι το ολοκληρωτικό καθεστώς στην Βουλγαρία διήρκεσε μέχρι την δεκαετία τού 1960 και μετά από αυτό γρήγορα μεταμόρφωσε τον εαυτό του σε έναν αυταρχικό τρόπο λειτουργίας [1]. Αυτή η άποψη είναι απαράδεκτη. Στην Βουλγαρία, το λεγόμενο «Σύνταγμα Dimitrov» δεν ήταν η πραγματική νομική βάση τού ολοκληρωτικού καθεστώτος. Το αποκορύφωμα της νομικής ενίσχυσης του ολοκληρωτικού καθεστώτος στην Βουλγαρία είναι το λεγόμενο «Σύνταγμα Ζίβκοφ». Το «Σύνταγμα Ζίβκοφ» ορίζει επισήμως τον κυβερνητικό ρόλο τού Κομμουνιστικού Κόμματος. Αυτό το σύνταγμα είναι μοναδικό, γεγονός που οφείλεται στο ότι είναι ίσως το μόνο σύνταγμα σε όλο τον κόσμο το οποίο δηλώνει υποταγή σε μια άλλη χώρα - την ΕΣΣΔ. Και δηλώνει αυτήν την υποταγή στο άρθρο του υπ 'αριθμόν ένα.