Εγκαταλείψτε τα όπλα σας! | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Εγκαταλείψτε τα όπλα σας!

Πότε και γιατί λειτουργεί η πολιτική αντίσταση
Περίληψη: 

Οι εξεγέρσεις κατά των αυταρχικών καθεστώτων δεν τα καταφέρνουν πάντοτε - αλλά είναι πιο πιθανό να τα καταφέρουν αν υιοθετήσουν μια πολιτική αντίσταση αντί για την βία. Κατά την διάρκεια του περασμένου αιώνα, οι μη βίαιες εκστρατείες είχαν διπλάσιες πιθανότητες να πετύχουν σε σύγκριση με τις βίαιες, και αύξαναν τις πιθανότητες ότι η ανατροπή μιας δικτατορίας θα οδηγήσει στην ειρήνη και την δημοκρατία.

Η ERICA CHENOWETH είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Josef Korbel School of International Studies στο Πανεπιστήμιο του Denver και αναπληρώτρια βασική ερευνητής στο Peace Research Institute Oslo. Μπορείτε να την ακολουθείτε στο Twitter @EricaChenoweth [1].
Η MARIA J. STEPHAN είναι βασική συνεργάτις Πολιτικής στο U.S. Institute of Peace και μη εσωτερική βασική υπότροφος στο Atlantic Council. Μπορείτε να την ακολουθείτε στο Twitter @MariaJStephan [2].
Αμφότερες είναι συγγραφείς τού βιβλίου με τίτλο Why Civil Resistance Works: The Strategic Logic of Nonviolent Conflict [3].

Κατά τα τελευταία τρία χρόνια, ο κόσμος έχει δει μια αύξηση των μη βίαιων κινημάτων αντίστασης. Εικόνες από τεράστιες διαδηλώσεις στις πλατείες έχουν γίνει συνηθισμένες στα διεθνή δελτία ειδήσεων, και το Time χαρακτήρισε «τον διαδηλωτή» ως Πρόσωπο της Χρονιάς για το 2011. Αυτές τις μέρες, φαίνεται ότι σε κάθε στιγμή, χιλιάδες άνθρωποι κινητοποιούνται υπέρ τής αλλαγής κάπου στον κόσμο.

Αλλά, τα κινήματα αυτά έχουν μεταβληθεί σημαντικά όσον αφορά την διάρκειά τους, την επιτυχία τους, την ικανότητά τους να παραμείνουν μη βίαια, και το κόστος τους σε όρους ανθρώπινων ζωών. Οικοδομώντας σε χρόνια επανειλημμένων διαδηλώσεων και απεργιών, οι Τυνήσιοι ανέτρεψαν τον Ζινέ ελ-Αμπιντίν Μπεν Αλί, τον δικτάτορα που είχε κυβερνήσει την χώρα τους για 23 χρόνια, μετά από μια παρατεταμένη περίοδο διαδηλώσεων 28 ημερών, που άρχισαν τον Δεκέμβριο του 2010. Περί τους 300 με 320 Τυνήσιους πολίτες έχασαν την ζωή τους κατά την αναταραχή∙ Όλοι τους σκοτώθηκαν από την αστυνομία ή τις δυνάμεις ασφαλείας. Εβδομάδες αργότερα, οι Αιγύπτιοι τερμάτισαν τρεις δεκαετίες βασιλείας τού Χόσνι Μουμπάρακ μετά από μια δεκαετία ήπιας αντιπολίτευσης και η αντίστασης κορυφώθηκε σε 18 ημέρες μη βίαιων διαδηλώσεων - αλλά οι δυνάμεις ασφαλείας τού Μουμπάρακ σκότωσαν περίπου 900 ανθρώπους στην διαδικασία. Στην Λιβύη, διάσπαρτες διαδηλώσεις κατά του Μουαμάρ αλ-Καντάφι, που ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο του 2011 μετατράπηκαν γρήγορα σε ένοπλη εξέγερση. Το ΝΑΤΟ σύντομα παρενέβη στρατιωτικά, και μέσα σε εννέα μήνες ο Καντάφι ήταν νεκρός και το καθεστώς του κατεδαφίστηκε, αλλά μεταξύ 10.000 και 30.000 Λίβυοι, σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, έχασαν την ζωή τους. Στην Συρία, ο Μπασάρ αλ-Άσαντ κατέστειλε βάναυσα τις ως επί το πλείστον μη-βίαιες διαδηλώσεις κατά της διακυβέρνησής του μεταξύ Μαρτίου και Αυγούστου 2011, σκοτώνοντας χιλιάδες και θέτοντας σε κίνηση έναν εμφύλιο πόλεμο που έκτοτε είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 150.000 θανάτους και τον εκτοπισμό περίπου εννέα εκατομμυρίων ανθρώπων. Πιο πρόσφατα, τον Φεβρουάριο, οι Ουκρανοί ανέτρεψαν τον πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς μετά από τρεις μήνες μαζικής πολιτικής αντίστασης και ενίοτε βίαιων διαδηλώσεων. Περίπου 100 Ουκρανοί διαδηλωτές έχασαν την ζωή τους κατά την διάρκεια των συγκρούσεων μεταξύ διαδηλωτών και ΜΑΤ - λιγότεροι από ό, τι στις περισσότερες από τις αντιπαραθέσεις τής Αραβικής Άνοιξης το 2011. Όμως, η αντίδραση της Ρωσίας στην ανατροπή τού Γιανουκόβιτς - κατοχή τού ουκρανικού εδάφους τής Κριμαίας και προσπάθεια αποσταθεροποίησης του ανατολικού τμήματος της Ουκρανίας - δημιούργησε την πιο επικίνδυνη και απρόβλεπτη κατάσταση ασφάλειας στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες.

Η βασική τροχιά αυτών των πρόσφατων κινημάτων – διαδοχικά το κάθε ένα φαινομενικά πιο βίαιο και πιο βεβαρυμμένο γεωπολιτικά από το προηγούμενο - ενθάρρυνε τον σκεπτικισμό σχετικά με τις προοπτικές τής πολιτικής αντίστασης στον 21ο αιώνα. Αυτές οι αμφιβολίες είναι κατανοητές, αλλά άστοχες. Απαιτείται μια πιο αποστασιοποιημένη ματιά για να φανούν οι πραγματικές δυνατότητες της μη βίαιης αντίστασης, οι οποίες είναι εμφανείς σε ένα ιστορικό σύνολο δεδομένων που συγκεντρώσαμε από 323 εκστρατείες που πραγματοποιήθηκαν στον 20ο αιώνα - από το ινδικό κίνημα ανεξαρτησίας τού Μαχάτμα Γκάντι κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας, το οποίο ξεκίνησε να σοβαρεύει το 1919, μέχρι τις διαμαρτυρίες που ανέτρεψαν τον πρωθυπουργό τής Ταϊλάνδης, Τακσίν Σιναουάτρα, από την εξουσία το 2006. Αυτό το παγκόσμιο σύνολο δεδομένων καλύπτει όλες τις γνωστές μη βίαιες και βίαιες εκστρατείες (με την καθεμία να έχει τουλάχιστον 1.000 πραγματικούς συμμετέχοντες) για την αυτοδιάθεση, την απομάκρυνση ενός κατεστημένου ηγέτη ή την έξωση μιας ξένης στρατιωτικής κατοχής από το 1900 ως το 2006. Το σύνολο των δεδομένων συγκεντρώθηκε χρησιμοποιώντας χιλιάδες αρχικές πηγές για διαμαρτυρίες και ανυπακοή πολιτών, εκθέσεις εμπειρογνωμόνων και έρευνες, και υπάρχοντα αρχεία για βίαιες εξεγέρσεις.

Μεταξύ 1900 και 2006, οι εκστρατείες μη βίαιης αντίστασης ενάντια σε αυταρχικά καθεστώτα είχαν διπλάσιες πιθανότητες να πετύχουν σε σύγκριση με τα βίαια κινήματα. Η μη-βίαιη αντίσταση αύξησε επίσης τις πιθανότητες ότι η ανατροπή μιας δικτατορίας θα οδηγήσει στην ειρήνη και σε δημοκρατικό καθεστώς. Αυτό ίσχυε ακόμα και σε εξαιρετικά αυταρχικές και καταπιεστικές χώρες, όπου θα περίμενε κανείς ότι η ειρηνική αντίσταση θα αποτύχει. Σε αντίθεση με την συμβατική αντίληψη, δεν υπάρχουν κοινωνικές, οικονομικές ή πολιτικές δομές που να έχουν συστηματικά προλάβει μη βίαιες εκστρατείες από το να αναδυθούν ή να επιτύχουν. Από απεργίες και διαδηλώσεις μέχρι καταλήψεις και μποϊκοτάζ, η πολιτική αντίσταση παραμένει η καλύτερη στρατηγική για την κοινωνική και πολιτική αλλαγή απέναντι στην καταπίεση. Κινήματα που επιλέγουν την βία συχνά εξαπολύουν τρομερή καταστροφή και αιματοχυσία, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, συνήθως χωρίς να υλοποιήσουν αυτά που έθεσαν ως στόχο τους να επιτύχουν. Ακόμα κι αν ο σάλος και ο φόβος υφίστανται και σήμερα από το Κάιρο μέχρι το Κίεβο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί λόγοι για να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι για την υπόσχεση της πολιτικής αντίστασης στα χρόνια που έρχονται.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, οι πολιτικοί συχνά φαίνονται σαν χαμένοι όταν έρχονται αντιμέτωποι με ερωτήσεις για το αν θα υποστηρίξουν τους πολίτες που αντιστέκονται με ειρηνικά μέσα διαμαρτυρίας σε αυταρχικά καθεστώτα και, αν ναι, ποια μορφή θα πρέπει να λάβει αυτή η στήριξη. Οι φιλελεύθεροι παρεμβατιστές ανέφεραν μια «ευθύνη για προστασία» των αμάχων για να δικαιολογήσουν την επέμβαση του ΝΑΤΟ στην Λιβύη και έχουν επίσης επικαλεστεί το επιχείρημα αυτό υποστηρίζοντας την ανάγκη για παρόμοια δράση στην Συρία. Όμως, η υπόσχεση της πολιτικής αντίστασης προτείνει μια εναλλακτική λύση: Μια «ευθύνη για βοήθεια» μη βίαιων ακτιβιστών και ομάδων πολιτών, πολύ πριν οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των πολιτών και των αυταρχικών καθεστώτων μετατραπούν σε βίαιες συγκρούσεις.

ΙΣΧΥΣ ΣΤΟΝ ΛΑΟ