Η Άνοιξη της Ανατολικής Ευρώπης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Άνοιξη της Ανατολικής Ευρώπης

Οι ψηφοφόροι στρέφονται προς υποψηφίους φιλο-ευρωπαϊστές και αντίθετους με την διαφθορά
Περίληψη: 

Στις 16 Νοεμβρίου, όταν ο ρουμανικός λαός εξέλεξε ως πρόεδρο τον γερμανικής καταγωγής Κλάους Γιοχάνις, ο οποίος διεξήγαγε μια δυναμική εκστρατεία κατά της διαφθοράς, γκρέμισε μια σειρά από αυταπάτες για την πολιτική στην Ανατολική Ευρώπη.

MITCHELL A. ORENSTEIN είναι καθηγητής και επικεφαλής στο Τμήμα Πολιτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Northeastern. Είναι επίσης συνεργάτης στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών Minda de Gunzburg και στο Κέντρο Ρωσικών και Ευρασιατικών Σπουδών Davis, αμφότερα στο Πανεπιστήμιο Harvard.
Ο BOJAN BUGARIC είναι αναπληρωτής καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Ljubljana, στην Σλοβενία, και επισκέπτης ερευνητής στο Κέντρο Minda de Gunzburg Center στο Πανεπιστήμιο Harvard.

Στις 16 Νοεμβρίου, όταν ο ρουμανικός λαός εξέλεξε ως πρόεδρο τον γερμανικής καταγωγής Κλάους Γιοχάνις, ο οποίος διεξήγαγε μια δυναμική εκστρατεία κατά της διαφθοράς, γκρέμισε μια σειρά από αυταπάτες για την πολιτική στην Ανατολική Ευρώπη. Από το τέλος τού Ψυχρού Πολέμου, Δυτικοί αναλυτές και μέσα μαζικής ενημέρωσης παρουσίαζαν την Ανατολική Ευρώπη ως περιοχή που μαστίζεται από ξενοφοβικό εθνικισμό, όπου απολίτιστοι ψηφοφόροι γρήγορα στρέφονται προς εθνοτικά-εθνικιστικά κόμματα στους δύσκολους καιρούς. Παρότι η πρόσφατη διολίσθηση της Ουγγαρίας στον αυταρχισμό ταιριάζει με αυτή την αφήγηση, η νίκη τού Γιοχάνις λέει μια άλλη ιστορία -όπως και οι πρόσφατες εκλογές σε πολλά άλλα μετα-κομμουνιστικά κράτη.

Στην Ρουμανία, τα αποτελέσματα των εκλογών δείχνουν ότι οι Ανατολικοί Ευρωπαίοι κατευθύνουν τις απογοητεύσεις τους όχι σε εθνικές μειονότητες, αλλά στις δικές τους κυβερνήσεις, που είναι γεμάτες με διαφθορά και αναποτελεσματικότητα. Ο αντίπαλος του Γιοχάνις, ο πρωθυπουργός Βίκτορ Πόντα, διεξήγαγε μια εκστρατεία που να ταιριάζει με την εθνικιστική ψήφο, υποσχόμενος να στηρίξει τις παραδοσιακές ρουμανικές αξίες «τού στρατού, της εκκλησίας και της οικογένειας» και υποστηρίζοντας ότι η Ρουμανία πρέπει να ενσωματώσει την γειτονική Μολδαβία. Αλλά νικήθηκε ηχηρά την ημέρα των εκλογών. Αντί αυτού, οι ψηφοφόροι επέλεξαν ένα πολιτικό αουτσάιντερ ο οποίος τοποθετείτο σταθερά υπέρ τής ΕΕ και υποσχέθηκε χρηστή διακυβέρνηση.

Οι Ρουμάνοι δεν είναι μόνοι. Οι Ανατολικοευρωπαίοι συνεχίζουν να βλέπουν την ΕΕ ως το πιο αξιόπιστο αντίδοτο για την κρατική διαφθορά, όπως αποδεικνύεται από τις πρόσφατες εκλογές στην Σλοβενία και την Ουκρανία. Τον Ιούλιο, οι Σλοβένοι εξέλεξαν για πρωθυπουργό τον Miro Cerar, έναν ηθικολόγο καθηγητή Δικαίου που οικοδόμησε μια πλατφόρμα κατά της διαφθοράς και του κατεστημένου. Ο Cerar νίκησε τόσο την κεντροαριστερά όσο και την κεντροδεξιά, με την υπόσχεση να αποκαταστήσει την δίκαιη διακυβέρνηση σε μια χώρα κολλημένη σε οικονομική ύφεση. Οι Σλοβένοι, κουρασμένοι από μια πολιτική ελίτ που πάχαινε από λάφυρα όταν η υπόλοιπη χώρα παρέμενε στάσιμη, στράφηκαν -όπως οι Ρουμάνοι- σε ένα πολιτικό αουτσάιντερ που τασσόταν υπέρ τής ΕΕ. Τον Οκτώβριο, οι βουλευτικές εκλογές τής Ουκρανίας ακολούθησαν παρόμοια πορεία. Το κίνημα Euromaidan, του οποίου τα κόμματα κέρδισαν την πλειοψηφία των ψήφων και θα σχηματίσουν την επόμενη κυβέρνηση, έδωσαν έμφαση στην εξάλειψη της διαφθοράς και την μετακίνηση της χώρας προς την υπόλοιπη Ευρώπη.

Φυσικά, το να εκλέγονται μεταρρυθμιστές δεν εγγυάται απαραιτήτως και αποτελέσματα. Ένας αριθμός κομμάτων κατά της διαφθοράς έχουν έρθει στην εξουσία στην ανατολική Ευρώπη απλώς για να μην κάνουν τίποτε από την στιγμή που αναλαμβάνουν την διακυβέρνηση. Αυτό ίσως εξηγεί το γιατί οι δύσπιστοι ψηφοφόροι συχνά επιλέγουν υποψηφίους οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με το πολιτικό κατεστημένο: Γερμανικής καταγωγής, καθηγητής Νομικής, ή, στην περίπτωση του Κιέβου, ο Δήμαρχος Vitali Klitschko, πυγμάχος. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Petro Poroshenko διόρισε τρεις αλλοδαπούς σε υπουργικές θέσεις στην νέα κυβέρνησή του. Ένας Αμερικανός θα διευθύνει το Υπουργείο Οικονομικών, ένας Λιθουανός το Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης και Εμπορίου και ένας Γεωργιανός το Υπουργείο Υγείας. Πολλοί πιστεύουν ότι αυτά τα αουτσάιντερ έχουν περισσότερες πιθανότητες από ό, τι οι περισσότεροι ώστε να υπερνικήσουν την αδράνεια και τα διεφθαρμένα τοπικά δίκτυα.

Αλλά ακόμη και αυτοί μπορούν να σκοντάψουν. Κατεβαίνοντας στις εκλογές μονοθεματικά, οι υποψήφιοι κατά της διαφθοράς συχνά αποφεύγουν να παίρνουν θέσεις σχετικά με τον μακρύ κατάλογο των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι χώρες τους: Στάσιμη οικονομία, ανάγκη για ξένες επενδύσεις, αναποτελεσματικός δημόσιος τομέας. Και το να προχωρούν τα πράγματα συχνά απαιτεί γνώση του πώς να ασχοληθείς με τους ανθρώπους και τις πρακτικές ενός διεφθαρμένου συστήματος.

Στη Σλοβενία, για παράδειγμα, ο Cerar έχει ήδη αντιμετωπίσει δύο σοβαρά εμπόδια στον αγώνα του για την εξάλειψη της διαφθοράς. Πρώτον, πολλοί από τους υποψηφίους του σε υψηλές θέσεις στη νέα κυβέρνησή του προέρχονται από το πολιτικό κατεστημένο, εναντίον τού οποίου είχε εκστρατεύσει. Αυτό εγείρει σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την αξιοπιστία των εκλογικών υποσχέσεων τού Cerar. Δεύτερον, η πλειοψηφία των θεσμών τής δικαιοσύνης συνεχίζει να κάνει κακή δουλειά στην υπεράσπιση του κράτους δικαίου. Το σλοβενικό δικαστικό σώμα, για παράδειγμα, παραμένει ένας από τους λιγότερο αξιόπιστους θεσμούς στην Σλοβενία. Σε μια πρόσφατη περίπτωση υψηλού προφίλ, το Ειρηνοδικείο τής Λιουμπλιάνα καταδίκασε τον Γιάνεζ Γιάνσα, τον ηγέτη τού κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης, σε δύο χρόνια φυλάκισης για αποδοχή δωροδοκιών για μια περίπτωση δημόσιας σύμβασης. Σύμφωνα με έναν πρώην δικαστή τού συνταγματικού δικαστηρίου τής χώρας, η υπόθεση βασίστηκε σε ανεπαρκείς, κυρίως έμμεσες αποδείξεις. Αλλά με την υποστήριξη του κόμματος τού Cerar, από τον Γιάνσα επίσης αφαιρέθηκε η έδρα του στο κοινοβούλιο, υπογραμμίζοντας τον πολιτικό χαρακτήρα τής δίωξης και υποδηλώνοντας ότι ο Cerar μπορεί να μην είναι τόσο ανεξάρτητος όσο πιστεύουν οι ψηφοφόροι του.

Με απλά λόγια, η εξάλειψη της διαφθοράς είναι δύσκολη, αν όχι σχεδόν αδύνατη -ειδικά από τα έξω. Ωστόσο, οι Ανατολικοευρωπαίοι ελπίζουν στην απελευθέρωσή τους από αυτήν. Στην Ρουμανία, την Σλοβενία και την Ουκρανία, μια σιωπηλή πλειοψηφία απέρριψε τους δεξιούς εθνικιστές υπέρ των λιτών, φιλο-ευρωπαϊστών μεταρρυθμιστών. Τα φιλελεύθερης νοοτροπίας κόμματα σε ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη θα πρέπει να το λάβουν υπόψη τους και να επιδιώξουν την ανανέωσή τους, προσελκύοντας στις τάξεις τους αουτσάιντερ εναντίον τού κατεστημένου, οι οποίοι να έχουν ηθικό σθένος.

Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.