Η μεγάλη χρονιά των Κούρδων | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η μεγάλη χρονιά των Κούρδων

Οι πολιτικές συνθήκες που ευνοούν την ανεξαρτησία των Κούρδων στο Ιράκ
Περίληψη: 

Δεδομένου ότι ο Μασούντ Μπαρζανί, ο πρόεδρος του ιρακινού Κουρδιστάν, θέλει να προχωρήσει σε ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία των Κούρδων ενώ εξακολουθεί να κρατά πολιτικά χαρτιά, το 2015 μπορεί να είναι η χρονιά που οι Κούρδοι θα αποσχιστούν από το Ιράκ.

Ο MICHA’EL TANCHUM είναι συνεργάτης στην Μονάδα Μέσης Ανατολής στο Ινστιτούτο Ερευνών για την Προώθηση της Ειρήνης Τρούμαν τού Πανεπιστημίου Hebrew. Επίσης διδάσκει στο τμήμα Ιστορίας τής Μέσης Ανατολής και στην Νομική Σχολή στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ.

Για την περιοχή τού Ιρακινού Κουρδιστάν, το 2014 ήταν η πιο σπουδαία χρονιά από οποιαδήποτε άλλη από το 1991 οπότε η περιοχή κέρδισε την αυτονομία της. Στις 9 Δεκεμβρίου τού 2014, ο Μασούντ Μπαρζανί, ο πρόεδρος της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν (KRG), επανέλαβε την δέσμευσή του για ένα κουρδικό κράτος αφότου έκανε μια ιστορική έκκληση για δημοψήφισμα ανεξαρτησίας στις 30 Ιουνίου τού 2014. Η ανακοίνωση του Μπαρζανί έγινε αφότου το ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της αλ-Σαμ (ISIS) επέδραμε στο βόρειο Ιράκ νωρίτερα τον ίδιο μήνα, κάτι που ουσιαστικά εξάλειψε τον έλεγχο της Βαγδάτης στα αμφισβητούμενα εδάφη τού Κουρδιστάν. Καθώς ο ιρακινός στρατός εγκατέλειψε τις θέσεις του, οι κουρδικές δυνάμεις ασφαλείας, που είναι γνωστές ως Peshmerga, προχώρησαν πέρα από περιοχές ελεγχόμενες από την KRG, καταλαμβάνοντας επιπλέον έδαφος, συμπεριλαμβανομένης της πλούσιας σε πετρέλαιο πόλης τού Κιρκούκ, που θεωρείται από τους Κούρδους τού Ιράκ ως ένα πετράδι στο στέμμα των εδαφικών τους φιλοδοξιών. Υποστηρίζοντας ότι το Ιράκ είχε ουσιαστικά «διχαστεί» και ότι οι «συνθήκες είναι κατάλληλες», ο Μπαρζανί δήλωσε ότι «από τώρα και στο εξής, δεν θα κρύψουμε ότι ο στόχος τού Κουρδιστάν είναι η ανεξαρτησία».

Στους έξι μήνες που μεσολάβησαν, τα επί τόπου γεγονότα και η Δυτική στάση απέναντι στην ανεξαρτησία έχουν γείρει ακόμα περισσότερο υπέρ των Κούρδων. Λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση του Μπαρζανί τον Ιούνιο, το ISIS ξεκίνησε έναν πόλεμο εναντίον των Κούρδων εντατικοποιώντας τις επιθέσεις του στα αμφισβητούμενα εδάφη. Καθώς περνούσαν οι ημέρες τού Ιουλίου, η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν απέτυχε να υπερασπιστεί τις θέσεις της από τις επιθέσεις του ISIS, μετριάζοντας τον κουρδικό ενθουσιασμό για το επερχόμενο δημοψήφισμα. Αλλά ακόμα και αυτό μετατράπηκε σε πολιτική ευλογία για την κυβέρνηση Μπαρζανί. Οι Δυτικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και των εταίρων στο ΝΑΤΟ άρχισαν άμεση στρατιωτική συνεργασία με το Ερμπίλ, την πρωτεύουσα των Κούρδων στον βορρά, και άρχισε να καταφθάνει στρατιωτική βοήθεια από την Ευρώπη στις 15 Αυγούστου. Το Ερμπίλ, το οποίο έχει πλέον ανεξάρτητες αμυντικές σχέσεις με τις δυτικές δυνάμεις, είναι απίθανο να παραδώσει τον εν λόγω έλεγχο στην Βαγδάτη και να θυσιάσει την ευκαιρία του για κρατική υπόσταση.

Ο Μπαρζανί σύντομα απέκτησε άλλο ένα πλεονέκτημα, αν και πολλοί, ιδιαίτερα στη Βαγδάτη, δεν το βλέπουν έτσι. Στα τέλη Αυγούστου, καθώς το Ερμπίλ άρχισε να λαμβάνει Δυτικά όπλα και στρατιωτικούς εκπαιδευτές, ο Μπαρζανί δημοσιοποίησε τους όρους του για την ένταξή του στη νέα ιρακινή κυβέρνηση που τελικά θα είχε επικεφαλής τον Χάιντερ αλ-Αμπαντί στον απόηχο της παραίτησης του πρωθυπουργού Νούρι αλ-Μαλίκι. Αρνούμενος να ξαναγυρίσει το Ερμπίλ στο status quo ante (δηλαδή στο προηγούμενο καθεστώς), ο Μπαρζανί επέμεινε στο δικαίωμα της KRG να πωλεί το δικό της πετρέλαιο και φυσικό αέριο, να κάνει τις δικές της αγορές όπλων, καθώς και να οργανώσει δημοψηφίσματα στα διαμφισβητούμενα εδάφη για την ένταξή τους στην περιοχή τού Κουρδιστάν. Τελικά επετεύχθη μια ενεργειακή συμφωνία [1] ανάμεσα στην Βαγδάτη και το Ερμπίλ, στις 2 Δεκεμβρίου 2014. Αν και πολλοί ερμήνευσαν την συμφωνία ως ένα βήμα προς τα πίσω για τον Μπαρζανί και την ανεξαρτησία των Κούρδων, στην πραγματικότητα ήταν μια σημαντική νίκη. Οι όροι όντως επαναφέρουν το δικαίωμα της Βαγδάτης να λαμβάνει όλα τα έσοδα από το πετρέλαιο από τις περιοχές που ελέγχονται από τους Κούρδους -τουλάχιστον μέχρι 550.000 βαρέλια ανά ημέρα (BPD)- σε αντάλλαγμα για την παροχή στην Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) της από καιρό ληξιπρόθεσμης, αλλά συνταγματικά κατοχυρωμένης εντολής για απόδοση του 17% του εθνικού προϋπολογισμού. Ωστόσο, η συμφωνία αναγνωρίζει επίσης την νομική κυριαρχία τής KRG στην εξόρυξη και την πώληση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου σε όλες τις κουρδικές περιοχές. Επιπλέον, δεδομένου ότι 300.000 βαρέλια την ημέρα θα πρέπει να αξιοποιηθούν από την περιοχή τού Κιρκούκ και να εξάγονται μέσω των κουρδικών και των τουρκικών αγωγών, η συμφωνία ισοδυναμεί με την νομική αναγνώριση του κουρδικού ελέγχου επί του Κιρκούκ και, κατ’ επέκταση, σε άλλα μέρη των αμφισβητούμενων εδαφών.

Ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα βιώσιμο κράτος εμπορευόμενο τα κοιτάσματα των υδρογονανθράκων του. Διεθνείς εταιρείες ενέργειας μπορούν πλέον να ασκούν τις δραστηριότητές τους στο Κουρδιστάν, χωρίς τον φόβο τής νομικής δίωξης -μια ανησυχία που είχε προηγουμένως παρεμποδίσει τις κουρδικές εξαγωγές ενέργειας. Σε αυτόν τον χώρο, το Κουρδιστάν θα μπορούσε να κοιτάξει προς το Αζερμπαϊτζάν, ένα μικρό σχεδόν περίκλειστο κράτος που ανέπτυξε την οικονομία του μέσω των εξαγωγών υδρογονανθράκων και χρησιμοποίησε τον ενεργειακό του πλούτο για να αυξήσει την περιφερειακή δύναμη του. Μέσα από δύο αγωγούς που διασχίζουν την Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν παραδίδει πετρέλαιο και φυσικό αέριο προς την Τουρκία, η οποία λειτουργεί ως πύλη προς την ευρωπαϊκή αγορά. Η Τουρκία, μια από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν το Αζερμπαϊτζάν ως ανεξάρτητο κράτος, υπήρξε εδώ και καιρό μια στενή σύμμαχος, συντασσόμενη με το Μπακού κατά την διάρκεια των εδαφικών συγκρούσεών του με την Αρμενία και προσέφερε την ΝΑΤΟϊκή της εμπειρία για να εκπαιδεύσει τον στρατό τού Αζερμπαϊτζάν. Με τον τρόπο αυτό, το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποιεί τους ισχυρούς δεσμούς του με την Τουρκία για να ισορροπήσει απέναντι στο Ιράν, έναν στενό ενεργειακό και εμπορικό εταίρο τής Αρμενίας.

ΚΑΛΟΙ ΓΕΙΤΟΝΕΣ