Η γεωπολιτική της κινεζικής βοήθειας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η γεωπολιτική της κινεζικής βοήθειας

Η χαρτογράφηση της χρηματοδότησης του Πεκίνου στον Ειρηνικό
Περίληψη: 

Κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών, η βοήθεια που έχει δώσει η Κίνα στις νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού έχει αυξηθεί, αλλά λίγοι καταλαβαίνουν πόσο μεγάλο είναι το χρηματικό ποσό που έχει δώσει το Πεκίνο στους γείτονές του. Ας δούμε που έχουν δοθεί τα χρήματα.

Η PHILIPPA BRANT είναι επιστημονική συνεργάτης του Lowy Institute for International Policy.

Μέσω των μικρών νησιών του Ειρηνικού, η Κίνα έχει επεκτείνει το πρόγραμμα της για εξωτερική βοήθεια. Κατά την τελευταία δεκαετία, κράτη από την Σαμόα έως το Βανουάτου έχουν λάβει χρηματοδότηση εκατοντάδων εκατομμυρίων. Η κινεζική βοήθεια συμβάλει στην οικοδόμηση των απαραίτητων υποδομών σε αυτές τις χώρες, από το Εθνικό Ιατρικό Κέντρο στην Σαμόα και τις υδραυλικές σωληνώσεις στις νήσους Κουκ, ως τους πανεπιστημιακούς κοιτώνες στην Goroka, στην Παπούα Νέα Γουινέα. Η Κίνα ενίσχυσε την δέσμευσή της το 2006, όταν πραγματοποίησε το πρώτο φόρουμ Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης μεταξύ Κίνας και νησιωτικών χωρών του Ειρηνικού, υποσχόμενη την αύξηση της χρηματοδότησης για τις οκτώ χώρες με τις οποίες έχει διπλωματικές σχέσεις. Οι αποδέκτες, όμως, αυτής της γενναιοδωρίας της Κίνας αρχίζουν να ανησυχούν για το αυξανόμενο χρέος τους στο Πεκίνο, ενώ οι παραδοσιακοί χορηγοί ανησυχούν πως η επιρροή τους στην περιοχή μειώνεται απέναντι σε έναν νέο, γενναιόδωρο ανταγωνιστή.

Το πρόβλημα είναι, ωστόσο, ότι κανείς δεν ήταν ποτέ σαφής σχετικά με το πόση βοήθεια δίνει η Κίνα στην περιοχή και σε ποια μορφή -ούτε οι νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού κι οι παραδοσιακοί χορηγοί, ούτε η κινεζική κυβέρνηση μπορούν να πουν με σιγουριά. Η συλλογή δεδομένων και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κινεζικών φορέων είναι ακόμα περιορισμένη. Επειδή το μεγαλύτερο μέρος αυτής της οικονομικής ενίσχυσης συνδέεται με Κινέζους εργολάβους, οι κυβερνήσεις των νησιών του Ειρηνικού δεν γνωρίζουν πάντα το κόστος της επιδότησης των έργων που χρηματοδοτούνται. Αυτό μερικές φορές οδηγεί σε υπερεκτίμηση της βοήθειας της Κίνας από τους ηγέτες του Ειρηνικού που επιδιώκουν να διαλαλήσουν την υποστήριξη του κράτους ή από τους σχολιαστές που λανθασμένα θεωρούν κάθε κινεζική δραστηριότητα ως οικονομική ενίσχυση και εγείρουν υποψίες για τις μακροπρόθεσμες προθέσεις του Πεκίνου.

Είναι πολλοί οι λόγοι για τους οποίους υπάρχουν λίγα ακριβή αρχεία της κινεζικής εξωτερικής βοήθειας: Ο πιο βασικός είναι πως η Κίνα παρέχει ελάχιστα στοιχεία σχετικά με το πρόγραμμα βοήθειας, και οι περισσότερες κυβερνήσεις των νησιών του Ειρηνικού δεν αναφέρουν δημοσίως το πλήρες ποσό των ενισχύσεων που λαμβάνουν. Περαιτέρω μπλέξιμο των στατιστικών στοιχείων φέρνουν οι δημόσιες δεσμεύσεις της κινέζικης κυβέρνησης για ενισχύσεις που, όπως συμβαίνει και με άλλα κράτη, δεν μετατρέπονται πάντα σε πραγματικά έργα.

Αυτοί οι λόγοι οδήγησαν στην ανάληψη από το Lowy Institute ενός έργου ελέγχου του προγράμματος ενίσχυσης της Κίνας στον Ειρηνικό. Το Mapping Chinese Aid in the Pacific αντλεί από πάνω από 500 πηγές, συμπεριλαμβανομένων προϋπολογισμών, εγγράφων διαγωνισμών και κυβερνητικών δηλώσεων, καθώς και συνεντεύξεων και επιτόπιων επισκέψεων. Το αποτέλεσμα είναι μια διαδραστική ματιά στις δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από την Κίνα στην περιοχή από το 2006 και μετά, σηματοδοτώντας, έτσι, την πρώτη φορά που συλλέγονται, επαληθεύονται, αναλύονται, και χαρτογραφούνται συστηματικά τα στοιχεία των κινέζικων έργων που έχουν γίνει.

Ως αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας, είναι δυνατό να εξαχθούν τρία σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με την κινεζική βοήθεια στην περιοχή του Ειρηνικού. Αρχικά, σε περιφερειακό επίπεδο, η έρευνα επιβεβαίωσε ότι η Κίνα είναι πλέον ένας σημαντικός χορηγός, ίσος με άλλους παραδοσιακούς παίκτες, όπως η Νέα Ζηλανδία, και είναι σε καλό δρόμο για να ξεπεράσει την Ιαπωνία ως η τρίτη μεγαλύτερη χορηγός βοήθειας στον Ειρηνικό. Η έρευνα καταδεικνύει επίσης τον βαθμό κυριαρχίας της αυστραλιανής βοήθειας στην περιοχή, παρά την απότομη αύξηση της κινέζικης χρηματοδότησης. Από το 2006 έως το 2013, η Αυστραλία προσέφερε έξι φορές μεγαλύτερη διμερή βοήθεια στην περιοχή από όση η Κίνα, συνολικού ύψους 6,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε σύγκριση με (τα κινέζικα) 1,06 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Αυστραλία είναι, και θα παραμείνει, ο σημαντικότερος εξωτερικός παράγων στην περιοχή και για την περιοχή. Εάν η βοήθεια της Κίνας συνεχίσει να αυξάνεται, ιδιαίτερα αν δημιουργήσει σχέσεις με μερικά από τα έξι νησιά του Ειρηνικού που είναι σημερινοί εταίροι της Ταϊβάν, μπορεί να ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ο δεύτερος μεγαλύτερος χορηγός στην περιοχή μέσα σε λίγα χρόνια.

Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι είναι σημαντικό να αξιολογηθεί η κινεζική βοήθεια τόσο σε επίπεδο κρατικής χρηματοδότησης, όσο και περιφερειακής. Σε ορισμένες χώρες, το ποσό της κινεζικής βοήθειας συναγωνίζεται πλέον τα ποσά που δίνονται από τους παραδοσιακούς εταίρους. Η Κίνα είναι πλέον ο μεγαλύτερος διμερής χορηγός στα Φίτζι και ο δεύτερος μεγαλύτερος στις νήσους Κουκ, στην Παπούα Νέα Γουινέα, στην Σαμόα και στα Τόνγκα. Η αναπτυσσόμενη σχέση της Κίνας με τα Φίτζι, για παράδειγμα, έχει προκαλέσει ιδιαίτερη έκπληξη. Σε αντίθεση με άλλους εταίρους, η Κίνα διατήρησε ισχυρούς δεσμούς με την κυβέρνηση των Φίτζι μετά το πραξικόπημα του 2006. Μεταξύ του 2006 και του 2013, η Κίνα παρείχε 333 εκατομμύρια δολάρια σε διμερή βοήθεια, μεγαλύτερη ακόμη κι από αυτήν της Αυστραλίας (252 εκατομμύρια δολάρια) και σχεδόν τρεις φορές εκείνης της Ιαπωνίας (117 εκατομμύρια δολάρια). Στην Σαμόα και στα Τόνγκα, το άθροισμα των κινεζικών ενισχύσεων μπορεί να ξεπεραστεί μόνο από την Αυστραλία.

Το μέγεθος του προγράμματος βοήθειας της Κίνας τόσο σε περιφερειακό όσο και σε επίπεδο μεμονωμένης χώρας θέτει το ερώτημα του κατά πόσον οι παραδοσιακοί εταίροι της θα συνεχίσουν να ρυθμίζουν την ατζέντα της περιφερειακής ανάπτυξης -τουλάχιστον στον βαθμό που έχουν συνηθίσει. Η αύξηση των ποσών κινεζικής βοήθειας μπορεί δυνητικά να δώσει μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη στις κυβερνήσεις των νησιών του Ειρηνικού κατά την διαπραγμάτευση για αναπτυξιακή βοήθεια -είτε απομακρύνοντας τους εταίρους τον έναν μετά τον άλλο, είτε στρέφοντας την προσοχή τους προς την Κίνα με σκοπό να χρηματοδοτήσει εκείνη τα έργα που άλλα κράτη ίσως να μην χρηματοδοτούσαν.