Η εναλλακτική της Αλγερίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εναλλακτική της Αλγερίας

Γιατί το Αλγέρι υπεραμύνεται της τάξης στο εσωτερικό της χώρας αλλά όχι στο εξωτερικό
Περίληψη: 

Από την σύγκρουση στο Μάλι έως το επικίνδυνο τέλμα στην Λιβύη, η Αλγερία δεν αντιμετώπισε ποτέ τόσο σοβαρές απειλές απευθείας σύνορα της. Προς το παρόν, η χώρα φαίνεται αποφασισμένη να ακολουθήσει την συνήθη στρατηγική της ασκώντας πιέσεις για πολιτικές λύσεις σε κρίσεις του εξωτερικού, ενώ ενισχύει την εσωτερική της ασφάλεια ως ασφαλιστικό μηχανισμό σε περίπτωση που οι λύσεις αυτές αποτύχουν.

Ο GEOFF D. PORTER είναι διευθυντής του North Africa Risk Consulting, ενός γραφείου πολιτικού κινδύνου που ειδικεύεται στην βόρεια Αφρική, και επίκουρος καθηγητής στο Κέντρο Καταπολέμησης της Τρομοκρατίας στην Στρατιωτική Ακαδημία των ΗΠΑ στο West Point.

Οι αναταραχές της Αραβικής Άνοιξης φάνηκε να προσπέρασαν μια χώρα: Την Αλγερία. Στα ανατολικά της, η Λιβύη ξέσπασε σε εμφύλιο πόλεμο, ενώ η Τυνησία υπέστη ένα κύμα τρομοκρατίας που έθεσε σε κίνδυνο την δημοκρατική μεταστροφή της και την οικονομική της ανάκαμψη. Προς τα νότια, το Μάλι μένει ακόμα ενωμένο, αν και μόλις μετά βίας, χάρη σε μια γαλλική δύναμη σταθεροποίησης. Όλο αυτό το διάστημα, όμως, η Αλγερία έχει παραμείνει ένα αξιόπιστο προπύργιο -αν και αποτελεί επίσης ένα είδος αινίγματος.

Από πολλές απόψεις, η Αλγερία είναι μια συνηθισμένη δημοκρατία. Έχει διεξάγει αρκετές εκλογές, τις οποίες οι διεθνείς παρατηρητές έκριναν ότι ήταν ελεύθερες και δίκαιες και οι οποίες ξεχώρισαν για την πληθώρα των πολιτικών κομμάτων. Υπάρχει ελευθερία του Τύπου και ενεργό, αφοσιωμένο εργατικό κίνημα. Τα Υπουργεία της στελεχώνονται από ικανούς τεχνοκράτες ˑ το πρωτόκολλο επιβάλλεται από την γραφειοκρατία της όπως πρέπει. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο Joan Polaschik, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αλγερία [1], «Η ζωή εκεί είναι πραγματικά φυσιολογική. Οι άνθρωποι βγαίνουν έξω για ψώνια, πηγαίνουν σε εστιατόρια». Ακόμη κι η γαλλική τηλεόραση έχει φτάσει σ’ αυτό το συμπέρασμα. Μια επερχόμενη σειρά της εστιάζει σε διάφορους Αλγερινούς που ζουν εμφανώς συνηθισμένες ζωές: Μια γυναίκα δύτης, ένας σεφ που έχει εμμονή με την φρεσκάδα κι ένας λάτρης της φύσης που οδηγεί μαθήτριες τραγουδώντας, «Χωρίς την φύση, δεν υπάρχει μέλλον».

Αλλά η Αλγερία είναι επίσης πολύ διαφορετική από τις άλλες χώρες. Αρχικά, εξακολουθεί να ζηλεύει ιδιαίτερα την κανονικότητα που θεωρούν πολλά άλλα κράτη δεδομένη. Αυτό το συναίσθημα έχει τις ρίζες του σε ένα πρόσφατο τραύμα: Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1990, η Αλγερία απειλήθηκε από μια ισλαμική εξέγερση. Όλοι σχεδόν οι άνθρωποι στην χώρα είτε επλήγησαν οι ίδιοι από την αποτρόπαια και αδιάκριτη βία είτε ήξεραν κάποιον άλλον που επηρεάστηκε από αυτήν. Η δημόσια ζωή εξαφανίστηκε, κάτι που ισχύει και για τους κινηματογράφους, τις καφετέριες, ακόμη και τα σήματα υποχρεωτικής διακοπής πορείας, αφού τα σταματημένα αυτοκίνητα στις διασταυρώσεις αποτελούσαν ιδανικούς στόχους για τους ενόπλους. Όταν επέστρεψαν τόσο αυτές όσο κι άλλες εκφάνσεις κανονικότητας, οι Αλγερινοί τις καλοδέχτηκαν, αν και κάπως διστακτικά –από φόβο μήπως η χώρα ξεχάσει όσα πέρασε κατά την διάρκεια της σκοτεινής της δεκαετίας.

Για τους Αλγερινούς, η κοινοτοπία αποτελεί έτσι ένα πολύτιμο δώρο που πρέπει να προστατευτεί. Αυτό εξηγεί γιατί οι απλοί Αλγερινοί δεν εκφράζουν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Αραβική Άνοιξη. Παρά το γεγονός ότι ορισμένοι παρατηρητές υποστήριξαν ότι η αδράνεια των ανθρώπων οφειλόταν στον δεσποτισμό του κράτους που καταπίεζε την προθυμία τους να επαναστατήσουν, οι πραγματικοί λόγοι εντοπίζονται αλλού: Οι Αλγερινοί φοβούνταν την αποδιοργάνωση. Ευχήθηκαν τα καλύτερα στους γείτονές τους και τους προειδοποίησαν ότι ο δρόμος μπροστά τους θα ήταν δύσκολος. Και στην συνέχεια, η Αλγερία πήρε τον δρόμο της.

ΧΕΡΣΑΙΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ;

Ακόμη και καθώς η Αλγερία απολαμβάνει την σταθερότητα της, συνεχίζει να μάχεται με το παρελθόν -και η πάλη της αυτή εμφανίζεται σε ένα συχνά παράδοξο παρόν. Οι πολιτικοί της Αλγερίας χαρακτηρίζονται από μια τέτοια ασάφεια που φτάνουν σε σημείο να γίνονται μυστηριώδεις. Η πολιτική ηγεσία δεν μετέβη ποτέ πλήρως από το παράνομο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο του 1950 σε μια ανοικτή οργάνωση που ηγείται ενός σύγχρονου έθνους-κράτους με νομοθετικό σύστημα δυο σωμάτων και πολυκομματική πολιτική. Πολύ λίγοι Αλγερινοί γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται οι πολιτικές αποφάσεις. Αντ’ αυτού, οι πολιτικές εμφανίζονται σαν τους κυματισμούς στο νερό αφότου η επιφάνειά του χτυπηθεί από πέτρα –μόνο που ούτε η πέτρα ούτε εκείνος που την έριξε στο νερό γίνονται ποτέ φανεροί.

Λόγω της απουσίας αποδεικτικών στοιχείων αποφασιστικής σημασίας, οι αναλυτές άρχισαν να περιγράφουν [2] μια μυστηριώδη ελίτ που κυβερνά την Αλγερία –και συχνά αποκαλείται le pouvoir- η σύνθεση της οποίας είναι αβέβαιη και η ισχύς της ανεξέλεγκτη. Αλλά όταν μέσα από τις θεωρίες προσπαθούν να ανακαλύψουν ποιοι είναι πραγματικά στο le pouvoir και τί είναι ικανοί να κάνουν, όλη η θεωρία καταλήγει σε εικασίες.

Η Αλγερία είναι επίσης ιδιαίτερα ανεξάρτητη. Για να εκφράσει ίσως την ακλόνητη δέσμευσή της για ουδετερότητα –η Αλγερία κατέχει αυτήν την στιγμή την προεδρία του Διεθνούς Κινήματος Ουδετερότητας- η χώρα αποφεύγει την αμοιβαία ανταλλαγή πολιτικών εξυπηρετήσεων που είναι ευρέως διαδεδομένη στην διπλωματία. Είναι δύσπιστη όσον αφορά την σύναψη συμφωνιών και σχέσεων που θα την υποχρέωναν να ανταποδώσει και θα περιόριζαν τις μελλοντικές της επιλογές. Και παρ’όλο που η Αλγερία δεν αδιαφορεί εντελώς για την διεθνή σκηνή, προβαίνει μόνο σε κάποιες απρόθυμες επαφές και συχνά εγκαταλείπει τα άμεσα οφέλη, προκειμένου να καταφέρει να μετριάσει τους μακροπρόθεσμους κινδύνους.

Ο συνδυασμός των δύο καθοριστικών πολιτικών χαρακτηριστικών της Αλγερίας -η βαθιά προσήλωση στην κανονικότητα και η αδιαφανής πολιτική διαδικασία- γίνεται όλο και πιο ασταθής, καθώς οι κίνδυνοι για την ασφάλεια συσσωρεύονται γύρω από τα σύνορά της. Οι εξελίξεις αυτές έχουν οδηγήσει σε μια συχνά αντιφατική διπλωματική στάση. Παρά το γεγονός ότι η Αλγερία παραμένει προσηλωμένη στην διαφύλαξη της σταθερότητας που έχει επιτύχει στο εσωτερικό των συνόρων της με οποιοδήποτε κόστος, η προσέγγιση που υιοθετεί για τις κρίσεις στο εξωτερικό διακινδυνεύει να τους επιτρέψει αθέλητα να θεριέψουν και να γίνουν όλο και πιο προβληματικές για την Αλγερία στην συνέχεια.