Η εναλλακτική της Αλγερίας

Αρχικά, αν κι η Αλγερία αποθαρρύνει έντονα τις άλλες χώρες από την χρήση βίας, ιδίως σε διασυνοριακό επίπεδο, φάνηκε πρόθυμη να χρησιμοποιήσει τον ισχυρό στρατό της στο εσωτερικό της χώρας. Το 2013, ο αλγερινός στρατός έδωσε άμεσα ένα τέλος στην τρομοκρατική αντιπαράθεση που έλαβε χώρα στην εγκατάσταση φυσικού αερίου In Amenas, απελευθερώνοντας περισσότερους από 700 ομήρους, μεταξύ των οποίων πάνω από 100 ήταν ξένοι. Η κυβέρνηση επίσης ανέπτυξε χερσαίες δυνάμεις με σκοπό να εξαφανίσει σχεδόν εξ ολοκλήρου την εξτρεμιστική ομάδα Jund al-Khilafa, η οποία είχε συμμαχήσει με το Ισλαμικό Κράτος (που ονομάζεται επίσης ISIS). Η τρομοκρατική οργάνωση ανακοίνωσε την ύπαρξή της τον Σεπτέμβριο του 2014 ˑ μέχρι τον Δεκέμβριο, ο στρατός την είχε αποδεκατιστεί και είχε σκοτώσει τους βασικούς της ηγέτες.

Όμως, αντί να επιδιώξει μια παρόμοια προσέγγιση με τις εξτρεμιστικές απειλές άλλων περιοχών, η Αλγερία έχει υιοθετήσει μια διπλωματική τακτική που συχνά φαίνεται ουτοπική κι έχει εξαιρετικά αβέβαιες πιθανότητες επιτυχίας. Αυτή είναι κι η στρατηγική της απέναντι στις κρίσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη στο Μάλι και την Λιβύη. Και στις δύο περιπτώσεις, η Αλγερία ηγήθηκε των διαπραγματεύσεων που είχαν ως στόχο να συμπεριλάβουν όσα ενδιαφερόμενα μέρη και διαφορετικές απόψεις μπορούσαν, διακινδυνεύοντας έτσι να καταλήξει σε ατελείωτες συζητήσεις που δεν θα καταφέρουν να αλλάξουν με κανέναν τρόπο την κατάσταση –πόσω μάλλον να αντιμετωπίσουν τις ιδιαίτερες συνθήκες που προκάλεσαν τις κρίσεις εξαρχής.

Στο Μάλι, για παράδειγμα, η Αλγερία άρχισε συνομιλίες [3] για την διευθέτηση της σύγκρουσης μεταξύ της κυβέρνησης, των αυτονομιστικών ομάδων και των κυβερνητικών συμμαχικών πολιτοφυλακών τον Ιανουάριο του 2014. Ο διάλογος έχει συγκεντρώσει τουλάχιστον οκτώ διαφορετικούς σημαντικούς φορείς (συμπεριλαμβανομένων των δύο ανταρτικών κινημάτων, του Εθνικού Απελευθερωτικού Κινήματος της Azawad και την Οργάνωση Πατριωτικών Αντιστασιακών Δυνάμεων και Κινημάτων), τέσσερις κυβερνήσεις (της Μπουρκίνα Φάσο, του Τσαντ, της Μαυριτανία και του Νίγηρα), καθώς και πέντε πολυμερείς οργανισμούς. Και παρ’όλο που οι συνομιλίες κατάφεραν να επιφέρουν μόνο κάποια ακανόνιστη πρόοδο σε ένα διάστημα 14 μηνών, η Αλγερία παρέμεινε προσηλωμένη στην διατήρησή τους.

Ομοίως, στην Λιβύη, η Αλγερία υποστήριξε πολύπλευρες διαπραγματεύσεις στις οποίες συμμετείχαν αξιωματούχοι του παλαιού καθεστώτος του Καντάφι και της Μαχόμενης Ισλαμικής Οργάνωσης της Λιβύης (μιας τρομοκρατικής οργάνωσης που τελικά απορροφήθηκε από την αλ Κάιντα), καθώς και άλλες εννέα χώρες. Η Αλγερία απέκλεισε μόνο τις τρομοκρατικές οργανώσεις που έχουν αναγνωριστεί από τα Ηνωμένα Έθνη. Ο τελευταίος γύρος διαπραγματεύσεων [4] άρχισε στο Αλγέρι μόλις αυτήν την εβδομάδα υπό την επίβλεψη της αποστολής υποστήριξης του ΟΗΕ στην Λιβύη. Αντανακλώντας ίσως τον βασανιστικά αργό ρυθμό των συνομιλιών, ο τόνος τους φανερώνει μια αυξανόμενη απελπισία, με τον ειδικό εκπρόσωπο των Ηνωμένων Εθνών να υπερασπίζεται το γεγονός ότι «δεν πρέπει να σκοτωθούν άλλοι Λίβυοι». Η Αλγερία, ωστόσο, επιμένει στην απαρέγκλιτη υποστήριξή της για την συγκεκριμένη διαδικασία.

Η κυβέρνηση της Αλγερίας δικαιολογεί την προσέγγισή της με το επιχείρημα ότι μόνο αυτό το είδος διαδικασίας χωρίς αποκλεισμούς μπορεί να οικοδομήσει μια σταθερή ειρήνη. Επικαλείται, επίσης, ιδεολογικούς λόγους για την άρνησή της αναφορικά με την χρήση του δικού της στρατού στο εξωτερικό, διατηρώντας την δέσμευσή της για τα απαράβατα δικαιώματα κυριαρχίας των άλλων κρατών. Οι σκεπτικιστές επικρίνουν τέτοιες εξηγήσεις ως συγκεκαλυμμένη δειλία και απόπειρα χάραξης ηθικού ερείσματος. Ωστόσο, οι Αλγερινοί επιμένουν στην εν λόγω ρητορική με υπερηφάνεια, κρίνοντας ότι δεν υπάρχουν αντιφάσεις στις απόψεις της κυβέρνησής τους σχετικά με την χρήση βίας. Από πρακτικής άποψης, ωστόσο, η θέση τους γίνεται όλο και πιο δύσκολο να υποστηριχθεί μέρα με την μέρα: Εάν η χρήση βίας είναι τόσο αποτελεσματική στο εσωτερικό της χώρας, γιατί να μην ισχύει το ίδιο και στο εξωτερικό, ειδικά όταν οι μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει η Αλγερία προέρχονται από χώρες εκτός των συνόρων της;

Το να θέσει κανείς τα ερωτήματα αυτά στο εσωτερικό της χώρας, ωστόσο, παραμένει σχεδόν αδύνατο. Το περιθώριο συζήτησης μεταξύ των πολιτικών υπευθύνων είναι πολύ μικρό. Τα πολιτικά κόμματα που βρίσκονται στην εξουσία δεν συζητούν ποτέ με την αντιπολίτευση τις προοπτικές που υπάρχουν για το μέλλον, ενώ οι όποιες διαπραγματεύσεις γίνονται εμπλέκουν πάντα τους ίδιους συνομιλητές: Το γραφείο του πρωθυπουργού, τους συνδικαλιστές και τους συνδέσμους επιχειρηματιών. Ακόμη και τότε όμως, τις τελικές αποφάσεις τις παίρνει τελικά μια στενή και συχνά άγνωστη ομάδα ανθρώπων. Φυσικά, υπάρχουν μέλη της αντιπολίτευσης που έχουν ασκήσει κριτική προς την κυβέρνηση ενεργά και κατ’ επανάληψη -αλλά οι προσπάθειές τους έχουν επιφέρει ελάχιστη πραγματική αλλαγή.

Οι επόμενοι μήνες θα αποτελέσουν πιθανότατα την πρώτη πραγματική δοκιμασία για τις στρατηγικές που επέλεξε να ακολουθήσει η Αλγερία μέχρι τώρα. Ποτέ δεν έχει αντιμετωπίσει τόσο σοβαρές απευθείας απειλές στα δικά της σύνορα. Η ένταση των συγκρούσεων στο Μάλι επισκιάζει εκείνη των προηγούμενων εξεγέρσεων στον βορρά, ενώ οι διαμάχες φανερώνουν μια σαφή προοπτική εξάπλωσης στην Αλγερία. Ομοίως, στο επικίνδυνο τέλμα της Λιβύης, οι ισλαμιστές μαχητές γίνονται όλο και πιο τολμηροί μέρα με την μέρα. Προς το παρόν, η Αλγερία φαίνεται αποφασισμένη να παραμείνει προσκολλημένη στην συμβατική της προσέγγιση, ασκώντας πιέσεις για εύρεση πολιτικών λύσεων στις κρίσεις του εξωτερικού, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την ασφάλεια στο εσωτερικό της χώρας για να μπορέσει να προστατευτεί για το ενδεχόμενο μη εύρεσης επιθυμητών λύσεων. Το πρόβλημα με αυτήν την στρατηγική είναι ότι ζητάει πάρα πολλά από τους απλούς Αλγερινούς, οι οποίοι μπορούν μόνο να ελπίζουν ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλιστεί η ομαλότητα που εκτιμούν τόσο πολύ.