Το αναχρονιστικό κράτος του Πούτιν

Οι ανατροπές και οι αλλαγές στην πορεία της ανάπτυξης της Ρωσίας μπορεί να μην ήταν ποτέ περισσότερο συνδεδεμένες με τη Δύση από όσο το 1997. Εκείνο το καλοκαίρι, το χρηματιστήριο της Μόσχας άρχισε να ανθεί καθώς νέα δυτικού τύπου παντοπωλεία αντικαθιστούσαν εκείνα του δυσώδους Σοβιετικού τύπου, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Μόσχας. Ένας αυξανόμενος αριθμός Ρώσων άρχισαν να πιστεύουν ότι το τραύμα της μεταρρύθμισης της αγοράς και του εκδημοκρατισμού είχε επιτέλους αρχίσει να δίνει τουλάχιστον κάποια μικρή υπόσχεση για μια ενδεχόμενη ανταπόδοση. Επομένως, αποτελούσε έκπληξη τότε να ακούσετε ένα νεαρό επαγγελματία Μοσχοβίτη να δηλώνει ότι η Δύση θέλει να κάνει μόνο αδύναμη την Ρωσία. Αυτή η διαμαρτυρία δεν προήλθε από έναν σκληροπυρηνικό κομμουνιστή ή εθνικιστή πολιτικό, αλλά από έναν γλυκομίλητο 30κάτι χρονών που είχε ταξιδέψει στο εξωτερικό. Τίποτα, όπως φαινόταν, δεν μπορούσε να γεφυρώσει αυτό που έδειχνε να είναι ένα ιδεολογικό χάσμα μεταξύ μας.

Σήμερα, τέτοιες απόψεις είναι κοινές μεταξύ των νεαρών Ρώσων. Ο Δυτικός ανταγωνισμός απέναντι στην Ρωσία έχει γίνει μια καθιερωμένη αλληγορία στο επίσημο κήρυγμα της Μόσχας μετά την οικονομική κρίση του 1998 που εκτροχίασε τις μεταρρυθμίσεις εκδυτικοποίησης του τότε προέδρου Μπόρις Γέλτσιν και οδήγησε σε μια πικρή πολιτική μάχη για την διαδοχή του. Ο επιλεγείς κληρονόμος του Γέλτσιν, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, κέρδισε αυτόν τον αγώνα αναγεννώντας την παραδοσιακή πολιτική κουλτούρα της χώρας που πολλοί Ρώσοι ήλπιζαν ότι είχε μείνει πίσω κατά την μετάβασή τους. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, η κεντρική, μακραίωνη πολιτική πρακτική της απόκρυψης της πραγματικότητας με μπλόφες και προσωπεία είναι πάλι στη μόδα.

Λίγοι θα αρνούνταν ότι ο Πούτιν είναι ένας αριστοτέχνης του διεθνούς κομπασμού. Έχει απορρίψει χρόνια Δυτικών ανοιγμάτων και χλεύασε τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, παρά την προθυμία τους να παραβλέψουν την εισβολή της Ρωσίας στην Γεωργία το 2008. Αντί να συνεργαστεί με την Δύση, όπως ήλπιζε η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες, έχει επανασχεδιάσει τα ευρωπαϊκά σύνορα και ξεκίνησε έναν πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος έχει αφήσει πάνω από 6.000 νεκρούς. Όλο αυτό το διάστημα, δικαιολόγησε τις ενέργειές του με το να κατηγορεί την Δύση. Η σύγκρουση της Ουκρανίας, είπε τον Φεβρουάριο [1], «προέκυψε ως απάντηση στις προσπάθειες των ΗΠΑ και των Δυτικών συμμάχων τους … να επιβάλουν την θέλησή τους παντού». Ο Πούτιν ρισκάρει τακτικά καταστροφές στην πολιτική αεροπορία, στέλνοντας βομβαρδιστικά με τους πομπούς τους απενεργοποιημένους κοντά -και μερικές φορές μέσα- στον εναέριο χώρο χωρών-μελών του ΝΑΤΟ. Και ευνοεί έναν παρουσιαστή τηλεοπτικών ειδήσεων που χαιρέκακα προειδοποίησε ότι η Ρωσία είναι σε θέση να βομβαρδίσει με πυρηνικά τις Ηνωμένες Πολιτείες μετατρέποντάς τις σε «ραδιενεργό σκόνη». [2]

Δεδομένης της επιφύλαξης της Μόσχας όταν έρχεται αντιμέτωπη με την Δύση για πρακτικούς και λογικούς όρους, οι Δυτικοί θα πρέπει να θεωρηθούν δικαιολογημένοι επειδή αναρωτιούνται εάν η Ρωσία θα μπορέσει ποτέ να είναι φυσιολογική. Η απάντηση είναι ζωτικής σημασίας για τα χρόνια και τις δεκαετίες που έρχονται, ιδιαίτερα δεδομένου ότι ο Πούτιν ταιριάζει σε ένα μοντέλο ηγεσίας: Πολλοί Ρώσοι ηγέτες κράτησαν τη εξουσία υιοθετώντας ξένες επιρροές και αναμορφώνοντάς τις σε πιο παραδοσιακές ρωσικές φόρμες. Η Μεγάλη Αικατερίνη άφησε απ’ έξω ένα μεγάλο μέρος της σκέψης του Διαφωτισμού που υποστήριξε ότι αντανακλούσαν οι μεταρρυθμίσεις της˙ ο τόνος και η πρακτική του σοβιετικού κομμουνισμού θα αποσβόλωνε τον Μαρξ. Αυτά και άλλα προσωπεία απέκρυψαν τους χειρισμούς των ηγεμόνων της Ρωσίας: Θυμηθείτε τις δεκαετίες που πέρασαν οι Δυτικοί μελετητές της Σοβιετικής Ένωσης ερμηνεύοντας τις σειρές των μελών του Πολιτικού Γραφείου στην κορυφή του μαυσωλείου του Λένιν για λεπτά σήματα του ποιος ήταν μέσα ή έξω, περίπου όπως οι διάδοχοί τους προσπαθούν να μαντέψουν τους παίκτες στο σημερινό καθεστώς. Όσο ο Πούτιν ωφελείται από τέτοιες παλιές πρακτικές, το να πειστεί να παίξει με τους Δυτικούς κανόνες θα παραμείνει δύσκολο.

Μια γυναίκα περπατά σε υπόγεια διάβαση δίπλα από ένα γκράφιτι του χάρτη της Ρωσίας και μερικών από τα σύμβολά της, στην κεντρική Μόσχα, την 1η Ιουνίου 2015. MAXIM ZMEYEV / REUTERS
---------------------------

Ο Πούτιν διατηρεί το ποσοστό αποδοχής του στο 80% με το να παρουσιάζει τον εαυτό του ως αυτόν που αναδόμησε το ρωσικό μεγαλείο και ως τον μοναδικό εγγυητή της ασφάλειας του κράτους. Η εισβολή στην Ουκρανία είναι μόνο το πιο πρόσφατο παράδειγμα μιας σειράς δράσεων που ισχυρίζεται ότι ήταν ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της Ρωσίας, και που ξεκίνησαν με την δρομολόγηση ενός πολέμου στην Τσετσενία πριν από την εκλογή του ως προέδρου το 2000. Η διακυβέρνησή του πάνω στην Ρωσία απαιτεί την εικόνα ενός ατρόμητου υπερασπιστή του λαού του, διότι ισχύει το αντίθετο: Μακράν του να ενισχύει την επιρροή της χώρας του, ο Πούτιν ενεργεί εις βάρος των μακροπρόθεσμων συμφερόντων της Ρωσίας, υπονομεύοντας την σταθερότητα και την ευημερία με το να παγιώνει την εξουσία [του] για να εξυπηρετήσει έναν διεφθαρμένο εσωτερικό κύκλο δισεκατομμυριούχων και αξιωματούχων-πατρόνων. Η αποδυνάμωση της οικονομίας με το να υφίσταται τις Δυτικές κυρώσεις δεν είναι παρά ένα παράδειγμα. Οι απλοί Ρώσοι έχουν δει τις αποταμιεύσεις τους να συρρικνώνονται ακόμα και την ώρα που ορισμένοι από τους στενότερους φίλους του προέδρου έχουν αποκομίσει τεράστια κέρδη από συμβόλαια με το δημόσιο και συμβάσεις παραχώρησης που φαινομενικά αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της [οικονομικής] διολίσθησης.

Για εκείνους που δεν πείθονται στις επιδείξεις δύναμης του Πούτιν, υπάρχει μια συνεχιζόμενη καταστολή αντιφρονούντων, τόσο για εσωτερικούς και εξωτερικούς οργανισμούς. Τον Μάιο, ο Πούτιν θέσπισε έναν νέο νόμο που επιτρέπει στους εισαγγελείς να κηρύττουν ως ανεπιθύμητες ξένες οργανώσεις με γραφεία στην Ρωσία, προφανώς για να είναι σε θέση να τις κλείσει. Η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι από τις ομάδες που επί του παρόντος βρίσκονται υπό εξέταση. Πολλοί ξένοι οργανισμοί, όπως η αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης, έχουν ήδη αναγκαστεί να αποχωρήσουν. Μεταξύ των λίγων εναπομεινάντων εγχώριων διαφωνούντων, η ζωτικής σημασίας οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Memorial βρίσκεται υπό διαρκή απειλή.

Ένας υπάλληλος επιδεικνύει ένα δαχτυλίδι με την μορφή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν που δημιούργησε ο Gleb Krainik για μια σειρά κοσμημάτων που αποκαλείται Putinversteher στην διάρκεια του διαγωνισμού μόδας New Russian στην Μόσχα, στις 3 Ιουνίου 2015. MAXIM SHEMETOV / REUTERS
---------------------------

Όσο παράλογη κι αν φαίνεται στην Δύση, η μέθοδος του Πούτιν για την εδραίωση της εξουσίας είναι αποτελεσματική. Αν και οι πιο αισιόδοξες ρωσικές προβλέψεις σημειώνουν ότι η συρρικνούμενη οικονομία θα βελτιωθεί το νωρίτερο το επόμενο έτος, τα οικονομικά της χώρας έχουν αποδειχθεί πιο ανθεκτικά από όσο είχε ελπίσει η Δύση, παρά τις κυρώσεις που αποκλείουν τις ρωσικές εταιρείες από το να μαζέψουν τις πολύ αναγκαίες πιστώσεις από το εξωτερικό. Ούτως ή άλλως, η τρέχουσα πορεία των ενεργειών της Ρωσίας μάλλον δεν είναι μακροπρόθεσμα περισσότερο βιώσιμη πολιτικά ή οικονομικά από όσο της Σοβιετικής Ένωσης, κάτι που οδήγησε στην καταστροφή. Αν και δεν υπάρχει κανένας τρόπος να προβλεφθεί πόσο καιρό μπορεί να πάρει, ο Πούτιν θα αντέξει μόνο μέχρις ότου οι Ρώσοι το συνειδητοποιήσουν αυτό.

Οι Δυτικές χώρες πρέπει να δείξουν στους Ρώσους πολίτες ότι ο Πούτιν, και όχι η Δύση, είναι υπεύθυνος για τα αυξανόμενα προβλήματά τους. Θα πρέπει να το κάνει [η Δύση] με το να θέσει ένα ισχυρό παράδειγμα όταν πρόκειται για την επιβολή κυρώσεων και την πολιτική. Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Μάιο που αποτελείτο από τους ηγέτες από την Ουκρανία και άλλες ανατολικές γειτονικές χώρες αποδείχθηκε μεγάλη απογοήτευση σε αυτό το μέτωπο. Παρά τα πολύ ωραία λόγια για την συνεργασία και την δημοκρατία, δεν προσέφερε καμία υπόσχεση στις χώρες που ενδιαφέρονται να ενταχθούν στο μπλοκ. Την περασμένη εβδομάδα, οι κυβερνήσεις της ΕΕ κατάφεραν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να συμφωνήσουν σχετικά με την παράταση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας για άλλους έξι μήνες, αλλά δύσκολα ήταν το είδος της ξεκάθαρης αποφασιστικότητας που απαιτείται. Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι δεν θα υπάρξει καμία αλλαγή στην πολιτική τους μέχρις ότου η Μόσχα τιμήσει την συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία.

Βαθύτερα και ευρύτερα μέτρα είναι επίσης αναγκαία. Η Δύση πρέπει να παρέχει στην Ουκρανία αμυντικά όπλα ώστε να εξασφαλιστεί ότι η τροφοδότηση της σύγκρουσης από την Μόσχα θα γίνεται όλο και πιο αμφιλεγόμενη [στην Ρωσία]. Για όσο χρονικό διάστημα ο πόλεμος συνεχίζει να τροφοδοτεί την δημοτικότητα του Πούτιν, η αντίθεση προς την Δύση θα παραμείνει στα άμεσα πολιτικά συμφέροντά του. Η εποικοδομητική εμπλοκή με τη- διεθνή κοινότητα –δηλαδή, η φυσιολογική πρακτική όπως την εννοούμε- θα έρθει μόνο όταν πληγεί το προσωπείο του.

Προς το παρόν, η κλιμάκωση της σύγκρουσης μπορεί να επέτρεψε στον Πούτιν να αξιοποιήσει ένα βαθύ ρεύμα, αλλά με το να παίζει με την ρωσική παράδοση μάλλον χάραξε για την χώρα μια τέτοια πορεία ώστε να επαναλάβει την ιστορία της. Η Μόσχα δεν πρέπει να υποκύψει στην ίδια μοίρα, όμως, αν είναι διατεθειμένη να επιστρέψει στο τραπέζι [της διεθνούς κοινότητας]. Η Ρωσία μπορεί να γίνει φυσιολογική, ακόμα και αν κάτι τέτοιο πάρει πολύ χρόνο.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Source URL: https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2015-06-22/pu...

Links
[1] http://www.rferl.org/content/putin-isis-ukraine-blames-us/26837571.html
[2] http://thelede.blogs.nytimes.com/2014/03/16/russia-could-still-turn-the-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνσηwww.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.grκαι στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition