Αγωνία στην Αθήνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αγωνία στην Αθήνα

Το παιχνίδι είναι στημένο εναντίον της Ελλάδας
Περίληψη: 

Ως αποτέλεσμα της μπερδεμένης στρατηγικής της, η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να κερδίσει ή να επικοινωνήσει με συμμάχους, έχασε την αξιοπιστία της, και ήγειρε ερωτήματα σχετικά με την πίστη της στην Ευρώπη. Κατά μια έννοια, η αποτυχία της χώρας αντανακλούσε ακριβώς τις αντιφατικές προτιμήσεις του ελληνικού λαού: Και να μείνουν στην ζώνη του ευρώ, και να απαλλαγούν από την λιτότητα.

Ο GEORGE TSEBELIS είναι κολεγιακός καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στην έδρα Anatol Rapoport στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο στο Foreign Affairs [1], έγραψα ότι, στις διαπραγματεύσεις για το ελληνικό πακέτο διάσωσης, ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας θα ήταν πιθανόν να υπογράψει την προτεινόμενη από την ΕΕ συμφωνία για το χρέος και το ελληνικό κοινοβούλιο να επικυρώσει την συμφωνία. Ο λόγος; Η ομοφωνία όσων λαμβάνουν αποφάσεις εντός της ΕΕ και ο έλεγχος της ΕΚΤ επί της ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών δίνουν το πάνω χέρι στην ΕΕ.

Καθώς γράφω αυτό το δεύτερο κείμενο (στις 23 Ιουνίου 2015), δεν ξέρω αν οι προβλέψεις μου ήταν ακριβείς. Υπάρχει ακόμα μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το αν η Ελλάδα θα αποδεχθεί ή θα απορρίψει την τρέχουσα προσφορά της ΕΕ (η οποία μπορεί να είναι ελαφρώς τροποποιημένη) ή, αντί για αυτό θα παρατείνει την αγωνία της, και του κόσμου, με το να πάρει μια ακόμα παράταση.

Αυτό που είναι προφανές είναι ότι ετούτες οι διαπραγματεύσεις διήρκεσαν πάρα πολύ καιρό. Η κατανόηση των λόγων για τους οποίους οι συνομιλίες ήταν τόσο παρατεταμένες μπορεί να βοηθήσει την ΕΕ να αποφύγει παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον.

Υπάρχουν δύο δυνατότητες: Η πρώτη είναι ότι η μια από τις δύο πλευρές δεν θέλει μια συμφωνία. Η δεύτερη είναι ότι τουλάχιστον ένας από τους δύο παράγοντες δεν γνωρίζει τις ακριβείς προτιμήσεις ή τις ικανότητες του άλλου -το πρόβλημα της ελλιπούς πληροφόρησης. Η πρώτη περίπτωση φαίνεται αβάσιμη. Είναι αλήθεια ότι ορισμένοι παράγοντες στην ΕΕ και στην Ελλάδα θέλουν να χωρίσουν, αλλά δεν αποτελούν την πλειοψηφία ούτε έχουν κυρίαρχη θέση μέσα σε καμία από τις δύο ομάδες διαπραγμάτευσης. Το δράμα των διαπραγματεύσεων, ως εκ τούτου, πρέπει να αφορά στις ελλιπείς πληροφορίες: Τα μηνύματα δεν ήταν μεταδίδονται αποτελεσματικά στην διαπραγματευτική διαδικασία. Το ερώτημα τώρα είναι αν το πρόβλημα ήταν οι άνθρωποι που εμπλέκονται ή η ίδια η δομή των διαπραγματεύσεων.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Η ελληνική «στρατηγική» είναι ένα χάος τυχαίων και αντιφατικών μηνυμάτων από αξιωματούχους της ελληνικής κυβέρνησης. Η θεμελιώδης θέση της Αθήνας ήταν ότι είχε μια πρόσφατη λαϊκή εντολή για να απαιτήσει το τέλος της λιτότητας και την μείωση του βάρους του χρέους. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ έκριναν το αίτημα ως υπερβολικό, και ήταν ιδιαίτερα εξαγριωμένοι από τον τόνο του Γιάνη Βαρουφάκη, υπουργού Οικονομικών στην Ελλάδα, ο οποίος συχνά φαινόταν να προσπαθεί να εκπαιδεύσει τους Ευρωπαίους ομολόγους του στις βέλτιστες οικονομικές πρακτικές. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ αντιμετώπισαν τα επιχειρήματά του όπως εκείνα ενός κρατουμένου θανατοποινίτη που ισχυρίζεται ότι είναι κατά της θανατικής ποινής: Δεν είναι αξιόπιστα και προκύπτουν από την σύγκρουση συμφερόντων. Τελικά, η Ελλάδα τον απέσυρε από τις διαπραγματεύσεις (αλλά δεν τον αντικατέστησε από υπουργό Οικονομικών).

25062015-1.jpg

Συνταξιούχοι κρατούν πανό με σύνθημα υπέρ των Ταμείων τους στην διάρκεια διαδήλωσης κατά της λιτότητας στην Αθήνα, στις 23 Ιουνίου 2015. MARKO DJURICA / REUTERS
-----------------------

Μετά από αυτόν τον γύρο, η Ελλάδα εισήγαγε μια νέα τακτική, στην οποία υποστήριξε ότι δεν είχε χρήματα για να αποπληρώσει τα δάνεια του ΔΝΤ. (Η δήλωση Βαρουφάκη στην διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, ήταν ότι η Ελλάδα θα αποπληρώνει το χρέος της «εις το διηνεκές»). Τον Ιούνιο, για πρώτη φορά, η Ελλάδα καθυστέρησε μια σειρά πληρωμών μέχρι το τέλος του μήνα. Η Αθήνα έκανε ζημιά στον εαυτό της παραδεχόμενη δημόσια ότι το αίτημα ήταν θέμα στρατηγικής, δεν αποτελούσε ανάγκη, κάτι που μείωσε περαιτέρω την αξιοπιστία των διαπραγματευτών της.

Το τελικό τέχνασμα των Ελλήνων -η προσπάθεια για την ανάπτυξη εναλλακτικών συμφωνιών και της απειλής στην ΕΕ για τις γεωπολιτικές συνέπειες ενός Grexit- έπεσε στο κενό. Μεταξύ άλλων, ο Έλληνας υπουργός Άμυνας προειδοποίησε ότι αν η ΕΕ δεν στηρίξει την Ελλάδα, η Ελλάδα δεν θα είναι σε θέση να υπερασπιστεί τη Νότια Ευρώπη από τις ορδές των τζιχαντιστών˙ ότι αν οι Ευρωπαίοι συνεχίσουν να τηρούν μια σκληρή γραμμή προς τους Έλληνες, οι Έλληνες θα μετέτρεπαν τις διαπραγματεύσεις σε μια έκρηξη (η λέξη που χρησιμοποιήθηκε ήταν «Κούγκι», από το ιστορικό γεγονός στο οποίο μοναχοί ανατίναξαν το μοναστήρι τους αντί να υποταχθούν στην τουρκοκρατία)˙ και ότι αν η Ελλάδα χάσει την ΕΕ ως προστάτιδα απλώς θα στραφεί προς την Κίνα ή την Ρωσία. Για να υποστηρίξει αυτή την απειλή, ο Τσίπρας τάχθηκε κατά της ευρωπαϊκής γραμμής για την Ουκρανία και επισκέφθηκε την Ρωσία «σε αναζήτηση νέων ασφαλών καταφυγίων».

Ως αποτέλεσμα της μπερδεμένης στρατηγικής της, η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να κερδίσει ή να επικοινωνήσει με συμμάχους, έχασε την αξιοπιστία της, και ήγειρε ερωτήματα σχετικά με την πίστη της στην Ευρώπη. Κατά μια έννοια, η αποτυχία της χώρας αντανακλούσε ακριβώς τις αντιφατικές προτιμήσεις του ελληνικού λαού: Και να μείνουν στην ζώνη του ευρώ, και να απαλλαγούν από την λιτότητα.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΤΟΙΧΟΣ

Η ελληνική στρατηγική και τακτική έσπρωξε όλους τους άλλους 18 υπουργούς Οικονομικών (συμπεριλαμβανομένου και της Κύπρου) να απορρίψουν τις ελληνικές θέσεις. Είναι πιθανό ότι τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν η Ελλάδα είχε μετριάσει τα αιτήματά της. Αντί να κάνουν διαλέξεις σχετικά με την οικονομική πολιτική, για παράδειγμα, οι Έλληνες διαπραγματευτές θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι οι συντάξεις ήταν ένα τόσο μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα επειδή το ΑΕΠ της χώρας είχε συρρικνωθεί κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Ή θα μπορούσαν να έχουν επισημάνει ότι το ΔΝΤ, λόγω των λάθος παραδοχών του σχετικά με τους οικονομικούς πολλαπλασιαστές, είχε ευθύνη για την ύφεση στην Ελλάδα.