Το Greekment που θα μπορούσε να διασπάσει την Ευρώπη

Καθώς η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα ετοίμαζε την τελευταία πρόταση για μεταρρυθμίσεις προς τους πιστωτές της χώρας, περπατούσα προς τον σταθμό του μετρό Montparnasse στο Παρίσι, πηγαίνοντας προς το συνέδριο του Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Σπουδών που πραγματοποιήθηκε στο Sciences Po [1]. Στον σταθμό, μια γυναίκα στην ηλικία μου στεκόταν στο εκδοτήριο εισιτηρίων. Στην προσπάθειά της να με βοηθήσει να αγοράσω τα πιο κατάλληλα εισιτήρια για τις επόμενες τρεις ημέρες, (απολογητικά) της αποκάλυψα ότι είμαι Έλληνας και ότι δεν μιλώ γαλλικά. Όταν άκουσε την λέξη «Έλληνας», έβαλε το χέρι της κοντά στην καρδιά της και επανέλαβε την λέξη στα γαλλικά με συμπόνια και αλληλεγγύη. Μου ζήτησε να περιμένω για ένα δευτερόλεπτο. Σε 30 δευτερόλεπτα ήρθε πάλι με την δική της πιστωτική κάρτα, την χρησιμοποίησε, και μου παρέδωσε το πρώτο από τα τρία εισιτήρια λέγοντας: «Αυτό είναι από μένα. Για την Ελλάδα».

Είναι δίχως σημασία ότι δεν είχα προσωπικά ανάγκη αυτήν την μορφή αλληλεγγύης. Έχει, επίσης, μικρή σημασία ότι πολλοί από τους συμπατριώτες μου θα βρουν αυτήν την ιστορία καταθλιπτική. Αυτό που αντήχησε εκείνη την στιγμή ήταν ότι αυτή η συναλλαγή περιέγραφε εκείνο που οι ιδρυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιδίωκαν: Μια αλληλέγγυα ομάδα Ευρωπαίων πολιτών που ζουν σε συνθήκες ειρήνης και ευημερίας.

Διαδηλωτής κατά της ΕΕ κρατά ένα πανό μπροστά στο κτήριο της Βουλής σε διαμαρτυρία περίπου 500 ατόμων στην Αθήνα, στις 13 Ιουλίου 2015. CHRISTIAN HARTMANN / REUTERS
-----------------------

Αντ’ αυτού, πολλοί γραφειοκράτες της ΕΕ, υπουργοί Οικονομικών και αρχηγοί κρατών είδαν -και κάποιοι εξακολουθούν να βλέπουν- την ελληνική κρίση ως μια περίπτωση μελέτης για ηθικούς κινδύνους. Η Ελλάδα, λέει το σκεπτικό, πρέπει να αποτύχει τώρα για να καθυποταχθούν άλλες απείθαρχες χώρες. Το κυβερνών κόμμα, ο ΣΥΡΙΖΑ, πρέπει να πέσει, ώστε να αμβλυνθεί η υποστήριξη της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης σε κόμματα που αμφισβητούν το status quo της ΕΕ. Από αυτή την άποψη, μια σκληρή γραμμή απέναντι στην Ελλάδα είναι ένα αναγκαίο κακό.

Αυτή η λογική, ωστόσο, αδυνατεί να κατανοήσει το πραγματικό πρόβλημα στην Ελλάδα και την ψυχολογία των Ευρωπαίων πολιτών. Πράγματι, από την περιφέρεια, είναι ο ευρωπαϊκός πυρήνας, οι κύριες ελίτ, οι αξιωματούχοι και τα θεσμικά όργανα που φαίνονται να είναι ευρωσκεπτικιστές -δηλαδή, σκεπτικιστές στις ίδιες τις ιδέες της ενότητας, της ευημερίας, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμού, τις οποίες οι ιδρυτές της ΕΕ εργάστηκαν τόσο σκληρά για να καλλιεργήσουν. Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, φαίνεται ότι αυτές οι ελίτ έχουν φτάσει σε συμφωνία με την Ελλάδα, αλλά ο τρόπος με τον οποίο θα διαχειριστούν την σχέση αυτή [με την Ελλάδα] από εδώ και πέρα παραμένει ζωτικής σημασίας. Για να αποφευχθεί η περαιτέρω τροφοδότηση ακριβώς του ευρωσκεπτικισμού και των εθνικιστικών τάσεων που θέλουν να δαμάσουν, θα πρέπει να εγκαταλείψουν όλες τις ιδέες περί εκδικητικότητας και, αντ’ αυτών να αναπτύξουν ένα πνεύμα συνεργασίας μεταξύ ισότιμων εταίρων.

ΑΠΟ ΤΟ GREFERENDUM ΣΤΟ GREEKMENT

Οι δυνάμεις που υποστηρίζουν το στάτους κβο στην Ευρώπη, δηλαδή το ευρω-κατεστημένο με αιχμή του δόρατος την γερμανική κυβέρνηση, βρήκε την ευκαιρία στην ελληνική οικονομική κρίση να επιβεβαιώσει την δέσμευσή του στην λιτότητα [2] ως το κύριο μέσο για να εγγυηθεί την συνέχιση της οικονομικής ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης. Αλλά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αντιτίθενται σε αυτές τις δυνάμεις. Στην πραγματικότητα, αυτή την στιγμή, το βαθύτερο σχίσμαστις ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι μεταξύ εκείνων που θέλουν να εγκαταλείψουν την ΕΕ -στην ελληνική περίπτωση το στρατόπεδο εκπροσωπείται κυρίως από το ΚΚΕ, την Χρυσή Αυγή, αλλά και μερικά από τα πιο ριζοσπαστικά μέλη του ελληνικού κυβερνητικού συνασπισμού- και όσων θέλουν να μείνουν στην ΕΕ, αλλά να την μεταρρυθμίσουν.

Στο πρώτο στρατόπεδο είναι οι ευρωσκεπτικιστές διαφόρων ομάδων τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά. Το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Nigel Farage στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Jobbik του Gábor Vona στην Ουγγαρία, και άλλοι ευρωσκεπτικιστές βρήκαν την ευκαιρία στην ελληνική κρίση να εντείνουν την ρητορική τους και να κατηγορούν την ΕΕ ότι λειτουργεί ως «φυλακή των εθνών». Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την διάρκεια της ομιλίας του Έλληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα, ευρωσκεπτικιστές βουλευτές όλων των αποχρώσεων κρατούσαν ταμπέλες με το «όχι» -ως υποστήριξη των Ελλήνων στο πρόσφατο δημοψήφισμα της 25ης Ιουνίου.

Δεν ήταν μόνο οι ευρωσκεπτικιστές που τάχθηκαν με το «όχι», όμως, αλλά και οι ευρωεπικριτές (eurocritics) που δεν θέλουν να αποχωρήσουν από την Ένωση, αλλά θέλουν να την μεταρρυθμίσουν. Σε αυτό το στρατόπεδο είναι ένας αριθμός κομμάτων και προσωπικοτήτων, συμπεριλαμβανομένων του κόμματος Podemos στην Ισπανία και της Λίγκας του Βορρά στην Ιταλία. Κάποιοι σε αυτό το στρατόπεδο προτιμούν απλώς μια διακυβερνητική ένωση. Άλλοι οραματίζονται μια ομοσπονδιακή Ευρώπη. Ο ίδιος ο Τσίπρας είναι ευρωεπικριτής˙ δεν στρέφεται κατά της ιδέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά θα ήθελε με πιο δημοκρατικούς θεσμούς λιγότερη λιτότητα και περισσότερη αναδιανομή του πλούτου.