Η κάλυψη της Τουρκίας

Στις 23 Ιουλίου, η Τουρκία συμμετέσχε τελικά στη μάχη εναντίον του Ισλαμικού Κράτους [2] (επίσης γνωστού ως ISIS) και το έπραξε με μεγάλες φανφάρες. Ξεκίνησε με μια σειρά χτυπήματα από αέρα και από πυροβολικό για να απωθήσει δυνάμεις του ISIS στην Συρία και να σφραγίσει τα πορώδη νότια σύνορά της. Η τουρκική κυβέρνηση έδωσε επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες πρόσβαση στις αεροπορικές βάσεις του Ιντσιρλίκ και του Ντιγιαρμπακίρ, ανοίγοντάς τις για να υποστηρίξουν αποστολές μάχης, όχι μόνο επιχειρήσεις επιτήρησης.

Αυτή ήταν μια μεγάλη νίκη για την κυβέρνηση Ομπάμα, η οποία εδώ και μήνες διαπραγματευόταν με μια Τουρκία που δίσταζε να αναγνωρίσει την απειλή από το ISIS. Αμερικανοί αξιωματούχοι είναι αισιόδοξοι ότι τώρα το ISIS μπορεί να κλονιστεί καθώς η Άγκυρα θα είναι σε θέση να ξεκινήσει μια πιο ισχυρή βομβιστική εκστρατεία δεδομένης της εγγύτητάς της στην σύγκρουση. Η αμερικανο-τουρκική συμφωνία για τις αεροπορικές βάσεις στο Ιντσιρλίκ και το Ντιγιαρμπακίρ προφανώς αφορούν επίσης στην δημιουργία μιας ασφαλούς ζώνης [3] στην βορειοδυτική Συρία, ακριβώς βόρεια του Χαλεπίου, κάτι που η τουρκική κυβέρνηση ζητούσε από καιρό, ενώ η Ουάσιγκτον αρνείτο να δεσμευτεί σε αυτό. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, υποστήριξε ότι μια ασφαλής ζώνη θα προκύψει φυσικά αφότου οι δυνάμεις του ISIS απωθηθούν από αυτό το τμήμα της Συρίας.

Κούρδοι φωτογραφίζονται μπροστά στην σημαία του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), στις 17 Μαρτίου 2015. UMIT BEKTAS / REUTERS
------------------------------

Ωστόσο, δεν είναι όλα όπως φαίνονται. Αν και η Ουάσινγκτον διαλαλούσε την συμφωνία ως ένα δυνητικό στοιχείο που θα αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού στην καταπολέμηση του ISIS, η πρόσφατη συμπεριφορά της Άγκυρας δείχνει ότι η κύρια αποστολή της είναι να χρησιμοποιήσει την ευκαιρία να πολεμήσει ταυτόχρονα εναντίον του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ), μιας κουρδικής αυτονομιστικής οργάνωσης που η κυβέρνηση μάχεται εδώ και δεκαετίες. Η οργάνωση, όμως, είναι επίσης στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του ISIS.

Καθώς η Ουάσιγκτον γιόρταζε τη νέα δέσμευση της Τουρκίας, οι αρχικές αεροπορικές επιδρομές της Άγκυρας την περασμένη εβδομάδα στόχευαν αμφότερες τις θέσεις του ISIS και του ΡΚΚ, και, όπως κάποιοι έχουν σημειώσει [4], οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ουσιαστικά επιτρέψει στην Τουρκία να καλύψει τον πρωταρχικό της στόχο –χτυπώντας το PKK και τον ξάδελφό του στην Συρία, τις Μονάδες Λαϊκής Προστασίας (επίσης γνωστές ως YPG)- στον γενικότερο πόλεμο κατά του ISIS. Η Τουρκία θα είναι επίσης σε θέση να εξασφαλίσει ότι οι αμερικανικές επιθέσεις εναντίον θέσεων του ISIS δεν θα ωφελούν στο μεταξύ τους Κούρδους μαχητές, μέσω του συντονισμού των κοινών αποστολών και της μετακίνησης τουρκικών στρατευμάτων σε περιοχές αμέσως μετά τις αμερικανικές επιθέσεις. Με το να υποχωρήσει στα αιτήματα της Ουάσινγκτον να κάνει περισσότερα εναντίον του ISIS, η Τουρκία ελπίζει στην πραγματικότητα να επιτύχει τους πραγματικούς στόχους της, που είναι να αποτρέψει το αυτόνομο συριακό καντόνι Rojava που επί του παρόντος ελέγχεται από το συριακό κουρδικό Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) από το να μετατραπεί σε πραγματικά ανεξάρτητο κουρδικό κράτος, και να χρησιμοποιήσει το κουρδικό ζήτημα για να ενισχύσει την πολιτική της θέση εγχωρίως.

Ένα τουρκικό F-16 απογειώνεται από την βάση του Incirlik, στις 27 Ιουλίου 2015. Η Τουρκία πλήττει βάσεις των Κούρδων ανταρτών στο Ιράκ. MURAD SEZER / REUTERS
-------------

Η Τουρκία έχει επίσης στοχεύσει τον κουρδικό πληθυσμό εντός της χώρας, μέσω της αυξημένης αστυνόμευσης μετά την τρομοκρατική βομβιστική επίθεση στη μεθοριακή πόλη Suruc στις 20 Ιουλίου. Συνδεδεμένη με το ISIS, η επίθεση στρεφόταν κατά φιλο-κουρδικών ακτιβιστών και άφησε 23 νεκρούς. Από τότε, η Τουρκία έχει διεξάγει αντιτρομοκρατικό σάρωμα [5] που από τις 29 Ιουλίου οδήγησε στην σύλληψη 137 υπόπτων ως συμπαθούντες το ISIS και 847 υπόπτων ως μέλη του ΡΚΚ. Γράφοντας στην φιλοκυβερνητική εφημερίδα Daily Sabah, ο -με επιρροή- προεδρικός σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής Ιμπραήμ Καλίν συνέδεσε ρητά το ISIS και το PKK [6]. Υποστήριξε κατ’ ουσίαν ότι το PKK και το ISIS είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, επειδή και οι δύο ομάδες χρησιμοποιούν την τρομοκρατία για την επίτευξη των πολιτικών στόχων τους, και ότι οι επιθέσεις του ΡΚΚ είναι εξίσου μεγάλη απειλή για την Τουρκία όπως και εκείνες που διεξάγονται από το ISIS.

Η καταπολέμηση του PKK και η ματαίωση των φιλοδοξιών των Κούρδων στην Συρία δεν είναι οι μόνες δυναμικές που καθοδηγούν τις τουρκικές ενέργειες. Εκτός από όλα αυτά, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), το οποίο είναι επικεφαλής της σημερινής υπηρεσιακής κυβέρνησης που θα κυβερνήσει την χώρα μέχρι να σχηματιστεί ένας νέος συνασπισμός (ή, αν δεν σχηματιστεί, μέχρι να γίνουν νέες εκλογές το φθινόπωρο), επιχειρεί να αντιστρέψει τις (πολιτικές) συνέπειες της πολιτικής του περί ανοίγματος προς τους Κούρδους, με το οποίο δόθηκαν στους Κούρδους της Τουρκίας περισσότερα δικαιώματα στην χρήση της κουρδικής γλώσσας και στην έκφραση του κουρδικού πολιτισμού τους. Έφερε στιγμιαία την ειρήνη, αλλά τώρα φαίνεται να έχει αποδυναμώσει την λαβή του ΑΚΡ στην εξουσία.

Έχοντας ξεκινήσει το 2009 από τον τότε πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το «Κουρδικό Άνοιγμα» οδήγησε τελικά στην τουρκο-κουρδική ειρηνευτική διαδικασία με τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν το 2012. Οι εν λόγω διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε εκεχειρία με το PKK, τον Απρίλιο του 2013, μια εκεχειρία που έχει τώρα σβήσει στον απόηχο των επιθέσεων του ΡΚΚ σε Τούρκους στρατιώτες και τις πρόσφατες στρατιωτικές επιθέσεις της Τουρκίας εναντίον οχυρών του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ.

Εκτός από την πολυπόθητη ηρεμία μετά από δεκαετίες τρομοκρατίας και δολοφονιών από το ΡΚΚ, καθώς και τις συνεχείς στρατιωτικές επιχειρήσεις για την καταπολέμησή του [ΡΚΚ], το ΑΚΡ χρησιμοποίησε την ειρηνευτική διαδικασία για να ενισχύσει την πολιτική του θέση. Λόγω της πιο φιλελεύθερης στάσης του σχετικά με τα κουρδικά ζητήματα, το ΑΚΡ ήταν το μόνο κοινοβουλευτικό κόμμα που ήταν ανταγωνιστικό στο νοτιοανατολικό τμήμα της Τουρκίας. Κάνοντας έκκληση προς τους Κούρδους, το ΑΚΡ υπέθεσε ότι θα αποκομίσει ακόμα μεγαλύτερα εκλογικά κέρδη στο μέλλον, και στο πλαίσιο της διαδικασίας, να παγιώσει τον εαυτό του ως κυβερνών κόμμα της Τουρκίας για μια γενιά.

Διαδηλωτές κρατούν φωτογραφίες του φυλακισμένου Κούρδου ηγέτη Abdullah Ocalan και μια κουρδική σημαία στο Diyarbakir, στην Τουρκία, στις 26 Ιουνίου 2015. SERTAC KAYAR / REUTERS
----------------------------

Οι πρόσφατες βουλευτικές εκλογές της 7ης Ιουνίου άλλαξαν αυτήν την λογική. Το AKP είχε ήδη χάσει δημοτικότητα μεταξύ των Κούρδων, που κατηγορούσαν την Άγκυρα ότι θέτει σε κίνδυνο Κούρδους μαχητές οι οποίοι πολεμούσαν το ISIS στην Συρία με το να μπλοκάρει ενισχύσεις και εφόδια να τους φτάσουν έξω από τα τουρκικά σύνορα. Αυτή η οργή έφθασε σε σημείο βρασμού κατά την διάρκεια της πολιορκίας του Κομπάνι το φθινόπωρο του 2014, μιας πόλης στα σύνορα της Συρίας, κατά την διάρκεια της οποίας οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις στέκονταν και παρακολουθούσαν το ISIS να κερδίζει έδαφος. Ήταν μόνο οι αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές που επέτρεψαν στο YPG να απωθήσει με επιτυχία το ISIS. Στην πραγματικότητα, πολλοί Κούρδοι της Τουρκίας πιστεύουν ότι η Τουρκία έχει βοηθήσει ενεργά -ακόμη και ότι έχει δημιουργήσει- το ISIS, σε μια προσπάθεια να εξαλείψει τον κουρδικό εθνικισμό.

Όταν τα κουρδικά πολιτικά κόμματα αναδιοργανώθηκαν και εδραιώθηκαν όπως το Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα (HDP) το 2014, και ανακοίνωσαν ότι το HDP θα κατεβεί στις βουλευτικές εκλογές, το ΑΚΡ εξέλαβε την κίνηση ως μια νέα απειλή για την κοινοβουλευτική κυριαρχία του. Πέρασε ένα μεγάλο μέρος της προεκλογικής περιόδου ρητορεύοντας κατά του HDP και των δεσμών του με το PKK, και δυσφημίζοντας τον ηγέτη του HDP, Selahattin Demirtas. Αποδεικνύεται ότι οι φόβοι του ΑΚΡ δεν ήταν αβάσιμοι, δεδομένου ότι το HDP ξεπέρασε τις προσδοκίες και συγκέντρωσε το 13% των ψήφων στις 7 Ιουνίου, ωθώντας το ΑΚΡ κάτω από την πλειοψηφία των εδρών στην Εθνοσυνέλευση για πρώτη φορά στην 13χρονη μονοκομματική διακυβέρνησή του.

Η τρέχουσα στρατιωτική εκστρατεία της κυβέρνησης εναντίον του ΡΚΚ πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο των εκλογών του Ιουνίου, και το χρονοδιάγραμμά της δεν είναι τυχαίο. Τα χτυπήματα φαινομενικά επικεντρώθηκαν στην απώθηση του ISIS, αλλά κατευθύνονται κατά κύριο λόγο στο PKK και έρχονται χέρι-χέρι με μια πολιτική προσπάθεια για να συμπιεστεί το HDP. Ο Ερντογάν, ο οποίος ξεκίνησε την κουρδική ειρηνευτική διαδικασία, κατηγόρησε το HDP [7] ότι είναι κάτι περισσότερο από ένα ελάχιστα συγκεκαλυμμένο πολιτικό σκέλος του PKK και επέκρινε σκληρά το HDP επειδή εξέφρασε την λύπη του [8] αντί να καταδικάσει τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις του ΡΚΚ. Είναι όλα μέρος της προσπάθειάς του να συνδέσει το HDP με το ΡΚΚ στο μυαλό των Τούρκων ψηφοφόρων.

Στο πολιτικό μέτωπο, το ΑΚΡ έχει αρχίσει διαδικασίες [9] για να αφαιρέσει από τον Ντεμιρτάς την βουλευτική του ασυλία από ποινική δίωξη, και υπέβαλε μήνυση εναντίον του HDP που έχει οδηγήσει σε μια δικαστική έρευνα για τους δεσμούς του κόμματος με το PKK [10]. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στο κλείσιμο του κόμματος. Αυτή η ολομέτωπη επίθεση εναντίον του κουρδικού πολιτικού κόμματος γίνεται εν αναμονή των νέων εκλογών το φθινόπωρο, τις οποίες θα προκηρύξει ο Ερντογάν αν η σημερινή υπηρεσιακή κυβέρνηση δεν καταφέρει να σχηματίσει έναν συνασπισμό αυτόν τον μήνα, ένα σενάριο που εμφανίζεται πιο πιθανό κάθε μέρα που περνά. Εάν το HDP αποδυναμωθεί σημαντικά ή και αν εξαφανιστεί από το προσκήνιο εξ ολοκλήρου ως τότε, η πορεία του ΑΚΡ πίσω σε μια ολοκληρωτική πλειοψηφία θα είναι αισθητά πιο ήπια. Εκεί που το ΑΚΡ συνήθιζε να βλέπει μια φιλελεύθερη προσέγγιση προς τους Κούρδους της Τουρκίας ως το κλειδί για την πολιτική κυριαρχία του, η ώθηση των Κούρδων στην εξουσία από τον συριακό εμφύλιο πόλεμο και η επιτυχία των Κούρδων ανταρτών της Συρίας έχουν παροτρύνει το ΑΚΡ να πάρει μια σκληροπυρηνική προσέγγιση προκειμένου να βελτιώσει την πολιτική του θέση.

Λίγοι θα αντιταχθούν στις προσπάθειες του ΑΚΡ να καταφέρει στο PKK ένα μοιραίο χτύπημα, ιδιαίτερα μετά την επανάληψη των κουρδικών επιθέσεων στην τουρκική αστυνομία και σε στρατιωτικούς στόχους. Από μια πολιτική σκοπιά, η στρατιωτική εκστρατεία θα είναι δημοφιλής στους Τούρκους εθνικιστές και θα διαβεβαιώσει τους Τούρκους ότι μια ψήφος στο ΑΚΡ είναι μια ψήφος υπέρ της ασφάλειας και της επαναφοράς του νόμου και της τάξης. Οι κινήσεις ενάντια στο HDP, ωστόσο, είναι ενσωματωμένες σε αυτή την στρατιωτική εκστρατεία παρά το γεγονός ότι [το HDP] αποτελεί καθαρά πολιτικό κίνημα. Ενώ η Τουρκία διατυμπανίζει ηχηρά την πρόθεσή της να καταπολεμήσει τις τρομοκρατικές ομάδες οποιεσδήποτε κι αν είναι οι πεποιθήσεις τους, χρησιμοποιεί αυτόν τον πόλεμο ως προκάλυμμα για να πραγματοποιήσει μια παράλληλη πολιτική μάχη που θα αναμορφώσει την τουρκική πολιτική και θα αποκαταστήσει την πολιτική κυριαρχία του ίδιου του AKP.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2015-08-03/turkeys-cover

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.ottomansandzionists.com
[2] http://www.nytimes.com/2015/07/24/world/europe/turkey-isis-us-airstrikes...
[3] https://www.washingtonpost.com/world/new-us-turkey-plan-amounts-to-a-saf...
[4] http://blogs.cfr.org/cook/2015/07/27/turkey-syria-and-the-united-states-...
[5] http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/333539/iste_gozalti_sayilari....
[6] http://www.dailysabah.com/columns/ibrahim-kalin/2015/07/26/isis-pkk-and-...
[7] http://www.hurriyetdailynews.com/hdp-has-inorganic-link-to-pkk-erdogan-....
[8] http://www.hurriyetdailynews.com/president-erdogan-slams-hdp-for-not-con...
[9] http://www.hurriyetdailynews.com/proceedings-summary-prepared-to-lift-hd...
[10] http://europe.newsweek.com/turkey-investigates-kurdish-opposition-party-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition