Το στοίχημα του Τσίπρα

Σε τρεις διαδοχικές ψηφοφορίες, μεταξύ 30 και 40 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα ψήφισαν ενάντια στην επιθυμία του αρχηγού του κόμματός τους, Αλέξη Τσίπρα, να υπογράψει τριετή συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση ώστε να ανταλλάξει μια σειρά φορολογικών μεταρρυθμίσεων και μέτρων λιτότητας με μια διάσωση άνω των 90 δισεκατομμυρίων ευρώ. Παρ’όλο που καταδικάστηκε από ορισμένα κοινοβουλευτικά μέλη του Τσίπρα, η συμφωνία υποστηρίχθηκε από έναν ευρύ συνασπισμό βουλευτών υπέρ της ΕΕ. Στο τέλος, η συμφωνία πέρασε με 230 από τις 300 ψήφους στο κοινοβούλιο, αλλά κόστισε στον Τσίπρα την πλειοψηφία του. Εικοσιπέντε βουλευτές αποστάτησαν από το κόμμα του για να δημιουργήσουν μια νέα ομάδα, την Λαϊκή Ενότητα, η οποία είναι πλέον η τρίτη μεγαλύτερη στην ελληνική Βουλή.

Μετά την αποστασία, ο Τσίπρας βρέθηκε αντιμέτωπος με αρκετές ελκυστικές επιλογές. Κατ’ αρχάς, θα μπορούσε να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης από το κοινοβούλιο, κάτι που θα ανάγκαζε τους αντιφρονούντες είτε να αποδεχθούν την θέλησή του είτε να καταψηφίσουν την πρώτη αριστερή κυβέρνηση της χώρας, όπως αυτοαποκαλείται ο ΣΥΡΙΖΑ. Σύμφωνα με το ελληνικό σύνταγμα, μια ψήφος εμπιστοσύνης θεωρείται επιτυχής εάν η κυβέρνηση λάβει μια απλή πλειοψηφία των παρόντων, αλλά όχι λιγότερες από 120 ψήφους. Ο Τσίπρας εγκατέλειψε αυτά τα σχέδια, όμως, όταν οι διαφωνούντες δήλωσαν ότι δεν θα ψηφίσουν «όχι», αλλά θα ψηφίσουν «παρών», όπως έχουν το δικαίωμα να κάνουν.

Μια κουρελιασμένη ελληνική σημαία ανεμίζει ανάμεσα στις κεραίες στην ταράτσα ενός κτιρίου στο κέντρο της Αθήνας, στις 20 Ιουλίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
----------------------

Δεύτερον, θα μπορούσε να νομοθετήσει μέσω των θερινών τμημάτων της βουλής. Μόνο ορισμένα μέλη του κοινοβουλίου συμμετέχουν στα θερινά τμήματα. Έχουν επιλεγεί από τις ηγεσίες των κομμάτων, και έτσι ο Τσίπρας και τα φιλο-ευρωπαϊκά κόμματα θα μπορούσαν να διαλέξουν μόνο τους βουλευτές που στήριξαν τις επιλογές διάσωσης. Όλο το καλοκαίρι, θα μπορούσαν έτσι να ενεργοποιήσουν την επιχείρηση εφαρμογής ορισμένων από τα μέτρα που προβλέπονται από την συμφωνία με την ΕΕ. Ωστόσο, ακόμη και οι νομιμόφρονες στον Τσίπρα δεν ήθελαν να καταγραφούν ότι ψηφίζουν αντιλαϊκά μέτρα λίγο πριν τις επερχόμενες εκλογές (που πιθανολογείτο για τον Οκτώβριο), οπότε η ιδέα απορρίφθηκε.

Τρίτον, ο Τσίπρας θα μπορούσε να προσπαθήσει να συνδυάσει πρόθυμα κόμματα της αντιπολίτευσης σε κάποιο είδος υπερμεγέθους συνασπισμού ή να συνεχίσει να κυβερνά με μειοψηφία [1]. Αποφάσισε εναντίον των εν λόγω επιλογών και παραιτήθηκε, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι ο πληθυσμός δεν θα αρχίσει πραγματικά να αισθάνεται καμία από τις αρνητικές επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας και των μεταρρυθμίσεων (αυξήσεις φόρων, μείωση μισθών και συντάξεων) πριν από τις εκλογές, εάν η διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών γίνει γρήγορα. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Λαϊκή Ενότητα δεν θα έχει χρόνο για να οργανωθεί σε επίπεδο εκλογικής βάσης.

Και έτσι, στις 20 Αυγούστου, ο Τσίπρας παραιτήθηκε. Οι εκλογές έχουν προγραμματιστεί για τις 20 Σεπτεμβρίου. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι όλοι οι αντίπαλοί του θέλουν η ψηφοφορία να μετατεθεί. Για τον Τσίπρα, αυτός είναι ένας αγώνας ενάντια στο χρόνο. Αν μπορεί να προχωρήσει με τις εκλογές ενώ ο ίδιος εξακολουθεί να είναι δημοφιλής και πριν η ζημία που προκάλεσε στην ελληνική οικονομία τον προλάβει, θα είναι σε καλύτερη θέση. Και φαίνεται σαν να μπορεί να κερδίσει σχετικά με τον χρόνο, αλλά όχι χωρίς σοβαρές πληγές από την μάχη. Για να καταλάβουμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα από εδώ και πέρα, αξίζει να εξετάσουμε την διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης στην Ελλάδα και τους εκλογικούς νόμους της χώρας.

ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΤΣΙΠΡΑ

Το ελληνικό Σύνταγμα είναι πολύ λεπτομερείς για το πώς μπορεί να σχηματιστούν οι κυβερνήσεις. Το άρθρο 37 παράγραφος 3, και το άρθρο 40, ρυθμίζουν όλες τις αναγκαίες διαδικαστικές κινήσεις. Σε αντίθεση με άλλες χώρες, στις οποίες οι πρόεδροι, μετά από ένα γύρο συνομιλιών με τους αρχηγούς των κομμάτων, επιλέγουν έναν formateur (εν δυνάμει πρωθυπουργό) ο οποίος έχει ως αποστολή να σχηματίσει κυβέρνηση, στην Ελλάδα ο πρόεδρος δεν έχει καμία τέτοια επιλογή. Πρέπει να εκχωρήσετε τον ρόλο του formateur στο πρώτο κόμμα (σε αριθμό κοινοβουλευτικών εδρών), στην συνέχεια στο δεύτερο, μετά στο τρίτο. Καθένα από αυτά έχει τρεις ημέρες για να διερευνήσει τις δυνατότητες για να σχηματίσει κυβέρνηση, και αν κανένα από αυτά δεν είναι επιτυχές, ο πρόεδρος συναντιέται με τους ηγέτες των κοινοβουλευτικών κομμάτων για να εξετάσουν το ενδεχόμενο μιας πολιτικής κυβέρνησης. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε ένας δικαστής από ένα από τα τρία ανώτατα δικαστήρια θα γίνει ο πρωθυπουργός της προσωρινής κυβέρνησης που είναι επιφορτισμένη με την διοργάνωση των νέων εκλογών, τουλάχιστον 21 εργάσιμες ημέρες μετά την ορκωμοσία του (ή της) στην θέση του πρωθυπουργού.

Ο Τσίπρας (ο οποίος εξακολουθεί να είναι ο ηγέτης του μεγαλύτερου κόμματος) ανακοίνωσε την παραίτησή του στις 20 Αυγούστου και απέρριψε την διερευνητική εντολή προκειμένου να εξοικονομήσει χρόνο. Ο Ευάγγελος Μεϊμαράκης, ο ηγέτης του δεύτερου κόμματος, της Νέας Δημοκρατίας, θέλει να τραβήξει τα πράγματα και έτσι διερεύνησε τις πιθανότητες για μια κυβέρνηση που θα προέκυπτε από το σημερινό κοινοβούλιο. Αυτή είναι μια αριθμητική απιθανότητα. Ο Μεϊμαράκης το ξέρει σίγουρα πολύ καλά, αλλά θέλει να καταναλώσει χρόνο.