Πού δεν μπορεί να ανταγωνιστεί η Κίνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πού δεν μπορεί να ανταγωνιστεί η Κίνα

Το πρόβλημα του Πεκίνου με τα think tank
Περίληψη: 

Η έρευνα που ξεφεύγει πολύ από την γραμμή του κόμματος ή που προχωρά περισσότερο από όσο υπαγορεύει το κόμμα, συχνά επισύρει κυρώσεις παρά προσελκύει εύσημα. Οι Κινέζοι επιστήμονες έχουν λίγα κίνητρα για την προώθηση πολιτικών προτάσεων που διαφέρουν σημαντικά από επικρατούσα κυβερνητική κατεύθυνση. Ωστόσο, αυτές ακριβώς οι ιδέες είναι που πρέπει να ακούσουν οι ηγέτες.

Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Ζινπίνγκ (Xi Jinping) θέλει την Κίνα να είναι μια παγκόσμιας κλάσης ανταγωνιστική χώρα -από την ποδοσφαιρική της ομάδα μέχρι τον στρατό της και το νόμισμά της. Και με την σωστή επένδυση σε ανθρώπινες, οικονομικές και θεσμικές ικανότητες, δεν υπάρχει κανένας λόγος για να μην το πετύχει. Ωστόσο, σε έναν κρίσιμο τομέα, ο Σι είναι πιθανό να υπολείπεται: Στην ανάπτυξη των δεξαμενών σκέψης (think tanks) παγκόσμιας κλάσης. Το 2013, ο Σι απηύθυνε έκκληση για την δημιουργία [1] δεξαμενών σκέψης με «κινεζικά χαρακτηριστικά» και έκανε την ανάπτυξή τους μια στρατηγική προτεραιότητα. Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 2015, ενώ φέρεται δυσαρεστημένος με την αδύναμη προγνωστική ικανότητα αυτών των ερευνητικών ιδρυμάτων, το χαμηλό διεθνές κύρος τους και την αδυναμία τους να προωθούν τις κινεζικές ιδέες σε παγκόσμιο επίπεδο, ανέβασε τον πήχη [2] αποκαλύπτοντας σχέδια για την ίδρυση 50-100 κέντρων «αιχμής» ικανών να ανταγωνιστούν σε διεθνές επίπεδο. Ωστόσο, παρά αυτήν την υψηλού επιπέδου δέσμευση, η χώρα πασχίζει να εκπληρώσει την φιλοδοξία του Σι.

Σίγουρα δεν υπάρχει καμία έλλειψη από δεξαμενές σκέψης ή από ταλαντούχους ανθρώπους για να τις γεμίσει. Υπάρχουν αναφορές για πάνω από 2.000 ιδρύματα πολιτικής έρευνας [1], τα οποία διαθέτουν 35.000 ερευνητές πλήρους απασχόλησης και 270.000 άτομα ως προσωπικό υποστήριξης. Η συντριπτική πλειοψηφία –μέχρι και το 95%- υποστηρίζονται από την κυβέρνηση˙ σιγά-σιγά, όμως, οι μη κυβερνητικές δεξαμενές σκέψης, σε ορισμένες περιπτώσεις χρηματοδοτούμενες από πλούσιους Κινέζους ευεργέτες, αναδύονται επίσης [3] για να παρέχουν τουλάχιστον την παρουσία μιας πνευματικής ανεξαρτησίας.

Ωστόσο, υπάρχει μικρή πιθανότητα ότι ακόμη και αυτά τα μη κυβερνητικά ιδρύματα θα εκπληρώσουν ποτέ την επιθυμία του Σι για παγκόσμιας κλάσης πνευματικό λόγο. Η ευρυμάθεια ευδοκιμεί σε ένα ανοικτό περιβάλλον που επιτρέπει σημαντική ανεξαρτησία όσον αφορά το σε ποιά θέματα γίνεται έρευνα, ποιές ιδέες είναι προχωρημένες, και πώς ανταμείβεται η έρευνα. Ωστόσο, σε κάθε βήμα της διαδρομής, το Πεκίνο υποσκάπτει τη φιλοδοξία του για αριστεία. Πρώτον, περιορίζει το εύρος [4] των θεμάτων που επιτρέπει να ερευνηθούν. Η ατζέντα των ερευνών για το 2014, για παράδειγμα, επικεντρώθηκε σε πέντε τομείς: Το νέο «φυσιολογικό» στην κινεζική οικονομία, οι μεταρρυθμίσεις που εμβαθύνουν με περιεκτικό τρόπο, η κατασκευή κράτους δικαίου, το 13ο Πενταετές Σχέδιο και η αναπτυξιακή στρατηγική, και η στρατηγική «μια ζώνη, ένας δρόμος». Θέματα όπως η συνταγματική δημοκρατία και οι πανανθρώπινες αξίες απαγορεύονται [5]. Επιπλέον, σχεδόν όλες οι προτάσεις που ενέκρινε το Εθνικό Ταμείο Κοινωνικών Επιστημών [6] στην τελευταία του αναθεώρηση είχαν να κάνουν με την ανάλυση των σκέψεων ή της ιδεολογίας του Σι.

Επιπλέον, η έρευνα που ξεφεύγει πολύ από την γραμμή του κόμματος ή που προχωρά περισσότερο από όσο υπαγορεύει το κόμμα, συχνά επισύρει κυρώσεις παρά προσελκύει εύσημα. Τον Οκτώβριο του 2014, για παράδειγμα, η κυβέρνηση απαγόρευσε την δημοσίευση [7] των εργασιών του ιδιαιτέρως σεβαστού οικονομολόγου Mao Yushi, ο οποίος ίδρυσε το ανεξάρτητο Ινστιτούτο Unirule και είναι ξακουστός υποστηρικτής των φιλελεύθερων πολιτικών και οικονομικών ιδεωδών. Ο Μάο υπέστη την οργή πολλών συντηρητικών πολιτικών όταν επέκρινε την κληρονομιά του Κινέζου πρώην ηγέτη Μάο Τσε Τουνγκ. Ακόμη και οι μελετητές στην καρδιά των θεσμών του Κομμουνιστικού Κόμματος όπως η Κεντρική Κομματική Σχολή μπορεί να μπουν σε τροχιά σύγκρουσης με τις στενώσεις του Πεκίνου σχετικά με την πολιτική ορθότητα. Ένας ερευνητής που μπλέχτηκε με την πολιτική του Πεκίνου έναντι της Πιονγκγιάνγκ υπονοώντας δημόσια ότι η Κίνα έχει αρχίσει να αποστασιοποιείται από την Βόρεια Κορέα απελύθη [8]. Οι Κινέζοι επιστήμονες έχουν λίγα κίνητρα για την προώθηση πολιτικών προτάσεων που διαφέρουν σημαντικά από επικρατούσα κυβερνητική κατεύθυνση. Ωστόσο, αυτές ακριβώς οι ιδέες είναι που πρέπει να ακούσουν οι ηγέτες.

Για να είναι παγκόσμιας κλάσης, τα κινεζικά ερευνητικά ιδρύματα πρέπει επίσης να είναι σε θέση να συνεργάζονται και ανταγωνίζονται ανοιχτά στην διεθνή σκηνή. Ωστόσο, τα κινεζικά think tanks ενθαρρύνονται να κάνουν το αντίθετο: Η πρόσβαση σε ιδέες, ακόμη και οι μελετητές από έξω από την Κίνα είναι χαρακτηρισμένοι ως επικίνδυνοι. Ένας Κινέζος επικεφαλής δεξαμενής σκέψης πρόσφατα έκανε έκκληση για την θέσπιση [9] μιας «μαύρης λίστας των μη δημοφιλών αλλοδαπών λογίων», έτσι ώστε να «κρατηθούν μακριά από την αγορά των ιδεών της Κίνας και περιθωριοποιημένοι από τους Κινέζους διανοούμενους». Το μπλοκάρισμα ξένων ειδησεογραφικών δικτυακών τόπων στο Διαδίκτυο αποτρέπει επίσης τους Κινέζους μελετητές από το να αναπτύσσουν στο μέγιστο την κατανόηση του πώς τα παγκόσμια γεγονότα -και η ίδια η Κίνα- εκλαμβάνονται εκτός της χώρας. Όπως σημειώνει ένας Κινέζος μελετητής στο WeChat, «οι κινεζικές δεξαμενές σκέψης, δεν έχουν την δυνατότητα να προβλέψουν σωστά τις γρήγορες αλλαγές των διεθνών καταστάσεων».

Τέλος, ακόμη και καθώς η κυβέρνηση ρίχνει οικονομικούς πόρους σε ερευνητικά ιδρύματα για την επίτευξη ενός «Μεγάλου Άλματος των think tank προς τα Εμπρός», η αυξημένη παρέμβαση στην διοίκηση και στις διαδικασίες [τους] μπορεί να κάμψει τον ευρύτερο σκοπό της. Καθώς η κυβέρνηση τρυπώνει περαιτέρω θεσπίζοντας κανόνες σχετικά με το μέγεθος των γραφείων, τον αριθμό των πιάτων που μπορεί να σερβιριστεί σε ένα γεύμα συνεδρίου, και την διάρκεια ενός ερευνητικού ταξιδιού (πέντε μέρες σε μια χώρα, συμπεριλαμβανομένου και του χρόνου του ταξιδιού), είναι πιθανό ότι το έργο των think tanks, όπως και το κυβερνητικό έργο γενικότερα, θα γίνει λιγότερο ελκυστικό στα κορυφαία μυαλά της Κίνας. Σίγουρα, οι πολλοί ιδιαίτερα ταλαντούχοι Κινέζοι μελετητές που τώρα στελεχώνουν πανεπιστήμια και think tanks στο εξωτερικό θα μπουν στον πειρασμό να μην επιστρέψουν.