Οι Κούρδοι μπορούν να προχωρήσουν μόνοι τους | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι Κούρδοι μπορούν να προχωρήσουν μόνοι τους

Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει αναταραχή. Ιδού τι πρέπει να κάνει γι’ αυτό

Στις αρχές του 20ού αιώνα, καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρεε, αυτό που εξέπληξε τους ηγέτες των Νεότουρκων δεν ήταν ότι οι Αρμένιοι επιδίωξαν την ανεξαρτησία τους, αλλά ότι οι Αλβανοί έκαναν το ίδιο. Οι Νεότουρκοι μπορούσαν να καταλάβουν, αν και δεν το αποδέχοντο, ότι οι Χριστιανοί Αρμένιοι ήθελαν να ξεφύγουν από την μουσουλμανική διακυβέρνηση της αυτοκρατορίας. Αλλά γιατί θα έπρεπε να θέλουν να αποχωριστούν και οι Αλβανοί, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Μουσουλμάνοι, όπως οι Τούρκοι;

Στην κορύφωση της εθνικιστικής τους έξαρσης κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, οι Οθωμανοί Αλβανοί είχαν απλά πολιτικά αιτήματα, όπως η αναγνώριση του αλφαβήτου τους και η εκπαίδευση στην αλβανική γλώσσα. Μετά την ανάληψη της εξουσίας το 1908, οι Νεότουρκοι αρνήθηκαν να συμφωνήσουν ακόμη και σε αυτά τα αιτήματα. Στην συνέχεια, οι Αλβανοί έκαναν τρεις εξεγέρσεις, τις οποίες οι Νεότουρκοι συνέθλιψαν Η Κωνσταντινούπολη κέρδισε, αλλά είχε αποδυναμωθεί. Όταν οι Βαλκανικοί πόλεμοι ξέσπασαν το 1912-13 και τράβηξαν την Τουρκία σε μια περιφερειακή δίνη, το εξασθενημένο οθωμανικό κράτος κατέρρευσε και οι δυσαρεστημένοι Αλβανοί χρησιμοποίησαν την ευκαιρία για να ξεφύγουν από την οθωμανική κυριαρχία.

Σήμερα, η Τουρκία αντιμετωπίζει μια παρόμοια επιπλοκή, με την μορφή του κουρδικού εθνικισμού. Όπως και οι Αλβανοί, που έφτιαξαν ένα ενιαίο μέτωπο, οι Κούρδοι τελικά συνενώθηκαν ενάντια στην Άγκυρα. Και ακριβώς όπως οι Νεότουρκοι, οι οποίοι δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τις απαιτήσεις των Αλβανών εθνικιστών, ο νοσταλγός του οθωμανισμού πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αδυνατεί να κατανοήσει τι είναι αυτό που θέλουν οι Κούρδοι. Ίσως το πιο δυσοίωνο, η Τουρκία για μια ακόμη φορά αντιμετωπίζει μια πολιτική δίνη, αυτή την φορά στην Μέση Ανατολή, που επέφερε η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους (που ονομάζεται επίσης ISIS) και η κατάρρευση του Ιράκ και της Συρίας.

Αν η κυβέρνηση Ερντογάν δεν αρχίσει να ασχολείται με τα αιτήματα των Κούρδων, θα μπορούσε να έχει μια μοίρα παρόμοια με τους Οθωμανούς αφότου ήρθαν αντιμέτωποι με την αλβανική κινητοποίηση.

25092015-1.jpg

Γυναίκες κυματίζουν εθνικές σημαίες της Τουρκίας κατά την διάρκεια διαδήλωσης εναντίον των πρόσφατη επιθέσεων Κούρδων ανταρτών κατά των τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας στην Κωνσταντινούπολη, στις 20 Σεπτεμβρίου 2015. MURAD SEZER / REUTERS
----------------------

ΜΟΙΡΑΣΜΕΝΟΙ ΨΗΦΟΙ

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η κουρδική κοινότητα της Τουρκίας, μεγέθους 10 με 12 εκατομμυρίων ατόμων, ήταν διχασμένη πολιτικά και στην συνέχεια απέτυχε να λειτουργήσει ως ένα εθνικό κίνημα.

Οι συντηρητικοί Κούρδοι, που αποτελούν περίπου τα δύο πέμπτα της κουρδικής κοινότητας, συνήθως ψήφιζαν το επηρεασμένο από το Ισλάμ Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν (AKP), ταυτιζόμενοι στενά με το κόμμα που κυβερνά την Τουρκία από το 2002.

Οι αριστεροί Κούρδοι, που επίσης αντιπροσωπεύουν τα δύο πέμπτα του κουρδικού πληθυσμού, ψήφιζαν υπέρ του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP) και του προκατόχου του, το Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP). Το HDP και το BDP προέρχονται από μια μακρά σειρά κουρδικών εθνικιστικών κομμάτων που είναι γνωστό ότι είναι φίλα προσκείμενα προς την μαχητική οργάνωση Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ), την ένοπλη ομάδα που η Άγκυρα έχει πολεμήσει για δεκαετίες. Η φιλο-PKK στάση έβαλε τους εθνικιστές Κούρδους σε αντίθεση με την Άγκυρα.

Εν τω μεταξύ, οι φιλελεύθεροι Αλεβίτες Κούρδοι, περίπου το ένα πέμπτο της κουρδικής κοινότητας, παραδοσιακά ψήφιζαν τα κοσμικά κόμματα, ιδιαίτερα την αξιωματική αντιπολίτευση, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP). Σε αυτό, ταυτίζονταν με τους τουρκόφωνους Αλεβίτες, ιεραρχώντας την θρησκευτική τους ταυτότητα πάνω από την εθνική.

Αυτές οι πολιτικές διαιρέσεις εντός της κουρδικής κοινότητας τελείωσαν το καλοκαίρι. Κατά την διάρκεια των βουλευτικών εκλογών στις 7 Ιουνίου οι κουρδικές παρατάξεις ψήφισαν μαζικά υπέρ του HDP (το οποίο παλαιότερα πάσχιζε για να περάσει το εκλογικό όριο) και εναντίον του ισχυρού προέδρου της Τουρκίας.

25092015-2.jpg

Ένας άνδρας κρατά ψηλά ένα πλακάτ που γράφει «μπλόκο της ειρήνης», καθώς τα «ΜΑΤ» χρησιμοποιούν κανόνι νερού για να διαλύσουν όσους διαδήλωναν στην Κωνσταντινούπολη σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τον λαό της νοτιοανατολικής κουρδικής πόλης Τσιζρέ, στις 13 Σεπτεμβρίου 2015. MURAD SEZER / REUTERS
--------------------------

Αυτό που έφερε τους Κούρδους κοντά, ήταν η πολιτική «βλέποντας και κάνοντας» του Ερντογάν για το Κομπάνι, έναν συριακό κουρδικό θύλακα που ελέγχεται από μια φιλική προς το ΡΚΚ κουρδική οργάνωση της Συρίας, η οποία δέχθηκε επίθεση από το ISIS τον Σεπτέμβριο του 2014. Η αποτυχία του [Ερντογάν] να σταματήσει την αιματοχυσία δημιούργησε αποτροπιασμό στην συντηρητική κουρδική βάση του , όπως έκαναν και οι αντιληπτές προσπάθειές του να χρησιμοποιήσει τις επιθέσεις του ISIS στην κουρδική πόλη ως διαπραγματευτικό χαρτί για να αναγκάσει το ΡΚΚ, τον συριακό ομόλογό του, και τον ηγέτη του, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, να κάνουν δεκτούς τους όρους του στις ειρηνευτικές συνομιλίες. Ένας Τούρκος Κούρδος, που ψήφισε υπέρ του ΑΚΡ στις προηγούμενες εκλογές, μου είπε: «Πώς μπορεί κάποιος που παρακολουθεί νεαρές Κούρδισες να εξαναγκάζονται σε σεξουαλική δουλεία να είναι καλός Μουσουλμάνος;».

Και έτσι, στις 7 Ιουνίου, οι συντηρητικοί Κούρδοι έφυγαν από το κόμμα του Ερντογάν κατά κύματα˙ Σχεδόν ένα εκατομμύριο μεταπήδησαν από το ΑΚΡ στο HDP. Το AKP έχασε 18 βουλευτικές έδρες υπέρ του HDP στα νοτιοανατολικά της χώρας και μόνο, καθιστώντας το HDP το κυρίαρχο κόμμα στις κουρδόφωνες επαρχίες της Τουρκίας. Ακόμη πιο εντυπωσιακό, οι συντηρητικοί και οι αριστεροί Κούρδοι έχουν πλέον ενωθεί κάτω από την σημαία του HDP, κάτι ιστορικά πρωτοφανές στην Τουρκία.

Οι Αλεβίτες Κούρδοι, επίσης, έριξαν την ψήφο τους στο HDP στις εκλογές το καλοκαίρι. Στην πορεία προς την ψηφοφορία, το HDP τοποθέτησε μια σειρά φιλελεύθερους υποψηφίους, συμπεριλαμβανομένων Αλεβιτών πολιτικών, για να διευρύνει την βάση του και να ξεπεράσει το 10% που είναι εκλογικό όριο της Τουρκίας. Η στρατηγική αυτή λειτούργησε, βοηθώντας το HDP κερδίσει 13% των τουρκικών ψήφων. Στο Tunceli, την μόνη επαρχία αλεβίτικης κουρδικής πλειοψηφίας στην Τουρκία, το HDP μάζεψε 61% υποστήριξη. Το 2011, το 57,5% των ψηφοφόρων στο Tunceli υποστήριξαν το CHP, ενώ μόνο το 22% υποστήριξαν το BDP, τον προκάτοχο του HDP.

Η ενοποίηση της κουρδικής ψήφου άλλαξε την κουρδική πολιτική στην Τουρκία. Για πρώτη φορά μια συντριπτική πλειοψηφία Κούρδων της χώρας ψηφίζει για ένα κόμμα, με τις πολιτικές διαφορές να έχουν καμφθεί από την εθνική ενότητα. Και αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία δεν μπορεί πλέον να αγνοεί τα αιτήματα των Κούρδων για πλήρη δικαιώματα και πολιτική ένταξη. Με το 13% των ψήφων, το HDP κλείδωσε ως η τρίτη μεγαλύτερη ομάδα στην τουρκική βουλή. Αυτό, το κάνει έναν δυναμικό «δημιουργό ηγετών» στο μετέωρο τουρκικό κοινοβούλιο, στο οποίο κανένα κόμμα δεν κατόρθωσε να συγκεντρώσει την πλειοψηφία για να σχηματίσει κυβέρνηση. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το HDP είναι πιθανό να διατηρήσει την δύναμή του στις επικείμενες πρόωρες εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για την 1η Νοεμβρίου.

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ

Ο Ερντογάν φαίνεται σαν να είναι τυφλός απέναντι στις αλλαγές στην χώρα του. Κατάγεται από μια ισλαμιστική παράδοση που βλέπει τους Κούρδους μέσα από τον φακό της θρησκείας: Αποτελούν τμήμα του τουρκικού έθνους, δεδομένου ότι είναι ενωμένοι με τους Τούρκους μέσω κοινών θρησκευτικών δεσμών. Κατά συνέπεια, δεν είναι διατεθειμένος να τους χορηγήσει ειδική αντιμετώπιση.

Επιπλέον, με την εξαπόλυση μιας στρατιωτικής επίθεσης εναντίον του ΡΚΚ στις 24 Ιουλίου ως αντίποινα για τις επιθέσεις του ΡΚΚ, σηματοδότησε ότι θα ισοπεδώσει μάλλον τις περιοχές της Τουρκίας με κουρδική πλειοψηφία παρά ότι θα εργαστεί με τους κατοίκους αυτών των περιοχών. Προηγουμένως, όταν οι Κούρδοι ήταν διχασμένοι και η Άγκυρα πολεμούσε μόνο το PKK, μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να λειτουργήσει. Τώρα, αυτό φαίνεται απίθανο.

Σίγουρα, ούτε το PKK έχει καταφέρει να συμβαδίσει με την εποχή. Η ένοπλη ομάδα παραμένει μια κλειστή λέσχη για σκληροπυρηνικούς μαρξιστές έτοιμους να πεθάνουν˙ οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία και το ΝΑΤΟ εξακολουθούν να θεωρούν το PKK ως τρομοκρατική οργάνωση. Ακόμα κι έτσι, η σύγκρουση μεταξύ Άγκυρας και PKK, και η επακόλουθη αιματοχυσία των Κούρδων, απλώς θα πακτώσει τους Κούρδους της Τουρκίας όλων των αποχρώσεων στο πλαίσιο του HDP, και πολλοί άλλοι ίσως θα κλίνουν, δυστυχώς, προς τον ισχυρισμό του ΡΚΚ ότι ο μόνος τρόπος για να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των Κούρδων είναι μέσω της ένοπλης αντίστασης.

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το AKP σήμερα βρίσκεται ακριβώς κάτω από μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Έτσι, από την πλευρά του, ο Ερντογάν σίγουρα ελπίζει ότι μια στρατιωτική εκστρατεία θα ενισχύσει τα τουρκικά εθνικιστικά διαπιστευτήρια του ΑΚΡ, ενισχύοντας την δημοτικότητά του στις πρόωρες εκλογές που θα διεξαχθούν τον Νοέμβριο. Το ΑΚΡ θα μπορούσε, ίσως, να εξέλθει ισχυρότερο τον Νοέμβριο, κερδίζοντας και πάλι μια νομοθετική πλειοψηφία. Αλλά ακόμα και αυτό δεν θα επιβραδύνει την άνοδο του κουρδικού εθνικισμού.

25092015-3.jpg

Ένας Τούρκος Κούρδος κοιτάζει έξω από το σπασμένο παράθυρο ενός κατεστραμμένου κτηρίου στη νοτιοανατολική πόλη Τσιζρέ στην επαρχία Σιρνάκ, στην Τουρκία, στις 12 Σεπτεμβρίου 2015. Στην πόλη Cizre, η οποία ήταν η σκηνή έντονων συγκρούσεων μεταξύ του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK) και του τουρκικού στρατού, οι κάτοικοι βγήκαν έξω για προμήθειες σε είδη παντοπωλείου και για να ελέγξουν τα μαγαζιά τους αφού οι Αρχές ήραν μια εννέα ημερών απαγόρευση της κυκλοφορίας καθ' όλο το εικοσιτετράωρο, στις επτά το πρωί της ίδιας μέρας. SERTAC KAYAR / REUTERS
--------------------------

Η περιφερειακή δίνη έχει αφαιρέσει πράγματα από τα χέρια του Ερντογάν. Οι Κούρδοι στο Ιράκ χειρίζονται τις υποθέσεις τους μέσα στην αποκαλούμενη Ανεξάρτητη Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG), με έδρα το Ερμπίλ, και από την αρχή του εμφυλίου πολέμου οι Κούρδοι της Συρίας έχουν χαράξει de facto αυτόνομες περιοχές, συλλογικά γνωστές ως Δυτικό Κουρδιστάν, που ελέγχονται από την αδελφή του ΡΚΚ οργάνωση της Συρίας, Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας (PYD). Αν η Τουρκία δεν προσφέρει πραγματικές απαντήσεις στα αιτήματα των Κούρδων της Τουρκίας, όπως η πρόσβαση στην εκπαίδευση και στις δημόσιες υπηρεσίες στην κουρδική γλώσσα, και δεν τους αντιμετωπίσει, επίσης, ως έναν σοβαρό πολιτικό εταίρο, οι Κούρδοι της Τουρκίας μπορεί να ακολουθήσουν το πριν από εκατό χρόνια μονοπάτι των Οθωμανών Αλβανών -ή τουλάχιστον θα προσπαθήσουν.

Η Τουρκία θα μπορούσε να είναι σε θέση να υποτάξει μια κουρδική εξέγερση εγχωρίως, αλλά θα περάσει δύσκολες ώρες εναντίον των Τούρκων Κούρδων που θα υποστηρίζονται από τους Κούρδους της Συρίας. (Η ιρακινή κουρδική ηγεσία στο Ερμπίλ έχει φιλικές σχέσεις με τον Ερντογάν, και η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν δεν υποστηρίζει το ΡΚΚ, αν και ένας πλήρως ανεπτυγμένος πόλεμος Τουρκίας-ΡΚΚ θα συσπειρώσει τους Ιρακινούς Κούρδους ενάντια τόσο στην Άγκυρα όσο και στο Ερμπίλ). Σίγουρα, η Τουρκία είναι ένα ισχυρό κράτος και θα μπορούσε τελικά να νικήσει ένα μέτωπο πολλών χωρών, αλλά μόνο με τεράστιο κόστος -αναστολή των δημοκρατικών ελευθεριών, μαζική αιματοχυσία, τεράστιες υλικές ζημιές, και εκτροπή της Άγκυρας μακριά από την απειλή του ISIS- με σοβαρές επιπτώσεις για την συμμαχία της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα.

Για να προκαταλάβει μια εκτεταμένη κουρδική αναταραχή, η Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίσει τα παράπονα των Κούρδων, αν και το να ακολουθήσει τα περιφερειακά παραδείγματα στην Συρία, το Ιράκ και το Ιράν δεν είναι απαραιτήτως ο καλύτερος τρόπος να το κάνει. Σε αυτές τις χώρες, η συντριπτική πλειοψηφία των Κούρδων ζει μέσα στα όρια των παραδοσιακών πατρίδων τους, ή αλλιώς στα Kurdistans. Στην Τουρκία, οι μισοί από τους Κούρδους μετανάστευσαν έξω από την πατρίδα τους στα νοτιοανατολικά της χώρας, και η Κωνσταντινούπολη είναι η πόλη με τους πιο πολλούς Κούρδους στον κόσμο.

Ο κουρδικός πληθυσμός όχι μόνο διαχέεται γεωγραφικά στην Τουρκία, αλλά επίσης ενσωματώνεται γρήγορα. Ένας στους έξι Κούρδους είναι παντρεμένος με Τούρκο. Κατά συνέπεια, η αντιμετώπιση των κουρδικών αιτημάτων στην Τουρκία σημαίνει την χορήγηση ολοκληρωμένων πολιτιστικών δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες της χώρας, Κούρδους ή μη, ανεξάρτητα από την τοποθεσία. Οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν την πρόσβαση στην εκπαίδευση και στις δημόσιες υπηρεσίες, όχι μόνο στην κουρδική γλώσσα αλλά και σε άλλες μειονοτικές γλώσσες.

Αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να έρθουν μαζί με διοικητική, αλλά όχι πολιτική, αυτονομία. Η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα που έχει ανάγκη την αποκέντρωση. Οι Κούρδοι θέλουν αυτοδιοίκηση στα νοτιοανατολικά. Αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων αντιτάσσεται στην ξεκάθαρη ομοσπονδοποίηση. Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία μπορεί να μελετήσει τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις της Ισπανίας που ξεκίνησαν στην δεκαετία του 1980. Στο ασύμμετρο πολιτικό σύστημα της Ισπανίας, περιοχές όπως η περιοχή των Βάσκων έχουν ισχυρότερη διοικητική αυτονομία από άλλες. Ωστόσο, όλες οι περιοχές παραμένουν υπό τον κεντρικό έλεγχο της κυβέρνησης. Παρέχοντας στους Βάσκους τοπική πολιτική εξουσία, η Ισπανία τράβηξε τελικά το χαλί κάτω από τα πόδια της βίαιης πτέρυγας του βασκικού κινήματος.

Η Τουρκία θα μπορούσε να ακολουθήσει παρόμοια πορεία αποκέντρωσης, επιτρέποντας την ενίσχυση της διοικητικής αυτονομίας στις κουρδόφωνες επαρχίες και σε άλλες απομακρυσμένες περιοχές, διατηρώντας παράλληλα την συνταγματική ενότητα. Πράγματι, η έμπνευση της Τουρκίας για να προχωρήσει μπροστά θα πρέπει να προέλθει από τα ευρωπαϊκά μοντέλα και την φιλελεύθερη πολιτική, όχι από τον συριακό πόλεμο ή τις οθωμανικές εμμονές.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2015-09-22/kurds-can-go-t...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/the-rise-of-turk...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition