Μια συμπαιγνία στο Αιγαίο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια συμπαιγνία στο Αιγαίο

Η Ελλάδα, η Τουρκία και η συνεργασία στο μεταναστευτικό
Περίληψη: 

Μετά την πιο πρόσφατη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα πρέπει να περιμένουμε ότι θα αλλάξει η υποστήριξη της Ελλάδας στην ανοιχτή μετανάστευση. Η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ ισοδυναμεί με μη συμμόρφωση με τον κανονισμό του Δουβλίνου. Ο Τσίπρας κατηγόρησε την Ευρώπη ότι αποφεύγει να αναλάβει τις ευθύνες της για την αντιμετώπιση της κρίσης των προσφύγων της Συρίας, περίπου όπως ο Νταβούτογλου δήλωσε στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ότι η Ευρώπη αδυνατεί να επωμιστεί το βάρος.

Ο VICTOR GAETAN είναι διεθνής ανταποκριτής για την National Catholic Register.

Η Ελλάδα και η Τουρκία είναι δύο γείτονες περισσότερο γνωστοί για τον ανταγωνισμό τους. Μια ιστορία στρατιωτικών αψιμαχιών [1], ανταλλαγών πληθυσμών, και βαθιά διαφορετικών πολιτιστικών και θρησκευτικών απόψεων χωρίζουν τις δυο τους. Κατά την διάρκεια των τελευταίων έξι μηνών, ωστόσο, η Ελλάδα και η Τουρκία συνωμότησαν σιωπηρά για να μεταφερθεί ένα εντυπωσιακό ανθρώπινο φορτίο προς την Δυτική Ευρώπη. Η προσφυγική κρίση είναι, από πολλές απόψεις, ένα φαινόμενο που κινείται από επιλογές που γίνονται στην Αθήνα και την Άγκυρα.

Το ελληνικό Λιμενικό Σώμα είχε κατηγορηθεί για βάναυση συμπεριφορά προς τους πρόσφυγες [2] και ότι τους ωθούσε πίσω σε τουρκικά ύδατα, αντί να προχωρήσει στην διεκπεραίωσή τους σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μόνο το περασμένο καλοκαίρι. Εν τω μεταξύ, η Διοίκησης Τουρκικής Ακτοφυλακής, η οποία υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης [3] για να ανταλλάσσει πληροφορίες και εκπαίδευση πριν από λιγότερο από δύο χρόνια, έχει ουσιαστικά σταματήσει την σύλληψη διακινητών [4].

Τέσσερις μείζονες παράγοντες βοηθούν στην ερμηνεία της μετάλλαξης που έκανε την Ελλάδα και την Τουρκία να γίνουν από μετωπικοί πολεμιστές -συντονιζόμενοι σε στεριά και θάλασσα για να κλειδώσουν τον υπόλοιπο κόσμο απ’έξω- σε ανεκτικούς [laissez-faire] παρατηρητές της μεταναστευτικής κρίσης: Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία [5] φιλελευθεροποίησε την μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα, η επιβληθείσα από την ΕΕ πολιτική λιτότητας ανατροφοδότησε την ελληνική απογοήτευση απέναντι στα άλλα κράτη-μέλη, οι εξασθενούμενες προσπάθειες των τουρκικών Αρχών για την πάταξη των λαθρεμπόρων ενόχλησαν τις ελληνικές Αρχές, και η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Τουρκίας να αναγκάσει την Ευρώπη να κάνει περισσότερα για τις μουσουλμανικές κοινότητες, έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην απροθυμία των δύο χωρών να ανακόψουν την ροή των προσφύγων κατά μήκος των συνόρων της Ευρώπης. Αν και τα δύο έθνη δεν ήταν εχθρικά απέναντι σε αυτό που βλέπουν ως υπεροψία της ΕΕ, αυτοί οι πρώην αντίπαλοι στο Αιγαίο θα μπορούσαν να αστυνομεύουν ακόμα τις ακτές τους.

ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ

Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία τον περασμένο Ιανουάριο σηματοδότησε την απόρριψη της πολιτικής λιτότητας από το εκλογικό σώμα. Πριν από τις εκλογές, η μεταναστευτική πολιτική δεν ήταν ένα σημαντικό θέμα. Ο ευρωβουλευτής και μέλος του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτριος Παπαδημούλης δήλωσε ότι η Ελλάδα θα επιδιώξει μια «κοινή ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης [6], με υποχρεώσεις και δικαιώματα», αλλά και περισσότερα χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την ασφάλεια των συνόρων. Ωστόσο, κατά την διάρκεια του πρώτου μήνα που το κόμμα του ήταν στην εξουσία, η αναπληρωτής υπουργός Μετανάστευσης του ΣΥΡΙΖΑ Τασία Χριστοδουλοπούλου ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση θα μετατρέψει τις εγκαταστάσεις κράτησης των προσφύγων σε κέντρα υποδοχής, και θα διακόψει την Επιχείρηση Ξένιος Ζευς [7], μια επιθετική πολιτική που εντόπιζε και απέλαυνε παράνομους μετανάστες.

Στις 14 Απριλίου, η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε ότι όλοι οι πρόσφυγες της Συρίας στην χώρα θα λάβουν έγγραφα για να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη [8]. Η μετανάστευση προς την Ελλάδα, η οποία είχε αυξηθεί εδώ και μήνες, απογειώθηκε μετά την ανακοίνωση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, μεταξύ Απριλίου και Μαΐου, οι αφίξεις προσφύγων και μεταναστών μέσω θαλάσσης στην Ελλάδα [9] αυξήθηκαν κατά 40%. Κατά εκπληκτικό τρόπο, μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου, οι αφίξεις αυξήθηκαν κατά 721%. Περισσότεροι πρόσφυγες έφτασαν τον Ιούλιο σε σύγκριση με ολόκληρο το 2014.

Η κεντρική κυβέρνηση δεν είχε κανένα σχέδιο για την διαχείριση του προσφυγικού κύματος, τουλάχιστον όχι ένα σχέδιο που να το μοιράστηκε με τους δημάρχους των πόλεων που επηρεάζονται. Όταν ρωτήθηκε τι θα συμβεί με τους πρόσφυγες από την στιγμή που καταχωρηθούν, η Χριστοδουλοπούλου είπε ότι θα «εξαφανιστούν απλώς» [10] στην «Ευρώπη», αν και δεν ήξερε το πώς. Όταν οι δήμαρχοι γέλασαν δύσπιστα, πρόσθεσε, «Εγώ ελέγχω την είσοδο, όχι την έξοδο».

05102015-1.jpg

Ένας Έλληνας αστυνομικός χειρονομεί σε Σύριους πρόσφυγες που βρίσκονται πάνω σε μια υπερπλήρη λέμβο κατά την άφιξή τους στο ελληνικό νησί της Λέσβου, αφού διέσχισαν ένα μέρος του Αιγαίου από την Τουρκία στην Λέσβο, στις 25 Σεπτεμβρίου 2015. YANNIS BEHRAKIS / REUTERS
--------------------------

Τα ελληνικά νησιά πλησιέστερα στην Τουρκία (Χίος, Κως, Λέσβος, Λέρος και Σάμος) διαμαρτύρονταν ήδη από το 2013 ότι ήταν στο στόχαστρο των μεταναστών για την είσοδό τους στην χώρα [11], και ότι δεν θα μπορούσαν να χειριστούν την εισροή χωρίς περισσότερη βοήθεια από την εθνική κυβέρνηση ή την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό το καλοκαίρι, τα νησιά κατακλύστηκαν από αλλοδαπούς και στηρίζονταν σε μεγάλο βαθμό σε ιδιώτες και στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία για να βοηθήσουν στον χειρισμό των ανθρωπιστικών αναγκών. Οι Αρχές από την εθνική κυβέρνηση ήταν δύσκολο να βρεθούν και δεν παρείχαν ούτε προμήθειες ούτε συστηματική καθοδήγηση. Βίαιες συγκρούσεις μεταξύ μεταναστών και τοπικών αξιωματούχων [12] ξέσπασαν στην συνέχεια στην Κω.

Ο Γιώργος Χατζημάρκος, περιφερειάρχης νοτίου Αιγαίου, συνόψισε τον ρόλο της Αθήνας στην κρίση. Η «κεντρική κυβέρνηση δεν έχει κάνει τίποτα», είπε. «Και δεν είναι λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης. Είναι επειδή καμία κυβέρνηση δεν έχει φροντίσει γι’ αυτά τα μακρινά νησιά, ποτέ».

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΝΕΧΥΡΑ