Μια συμπαιγνία στο Αιγαίο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια συμπαιγνία στο Αιγαίο

Η Ελλάδα, η Τουρκία και η συνεργασία στο μεταναστευτικό

Καθ’ όλη την θητεία του στην εξουσία, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κινητοποιήσει και ριζοσπαστικοποιήσει την λαϊκή απογοήτευση για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Έλληνας πρωθυπουργός και ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας έχει παρουσιάσει συστηματικά την Ελλάδα ως θύμα, της οποίας η κυριαρχία και τα εθνικά συμφέροντα έχουν παραβιαστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ρητορική του Τσίπρα ήταν πιο στοχευμένη απέναντι στην Γερμανία, την χώρα που σχετίζεται πιο στενά με τα προγράμματα «σφιξίματος της ζώνης» που η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέδωσε [προς εκτέλεση] στην Αθήνα.

Ο Νίκος Κοτζιάς, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, αρχικά πρότεινε μια σύνδεση μεταξύ της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής και των διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση στο περιθώριο της άτυπης συνόδου της ΕΕ στην Ρίγα τον περασμένο Μάρτιο. Σύμφωνα με ελληνικό τηλεοπτικό σταθμό, ο Κοτζιάς δήλωσε [13], «θα υπάρξουν εκατομμύρια μεταναστών και χιλιάδες τζιχαντιστές που θα έρθουν στην Ευρώπη» αν δεν επιτευχθεί συμφωνία.

Ο Κοτζιάς ήταν μακράν του να είναι ο μόνος Έλληνας πολιτικός πρόθυμος να θέσει μια σύνδεση μεταξύ της μεταναστευτικής πολιτικής της χώρας και της δυσαρέσκειάς της για τα μέτρα λιτότητας της ΕΕ. Κατά την διάρκεια μιας συνάντησης των Ανεξάρτητων Ελλήνων, ο υπουργός Άμυνας και ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ Πάνος Καμμένος προειδοποίησε [14] ότι «Εάν [οι υπουργοί της ΕΕ] καταφέρουν ένα πλήγμα στην Ελλάδα, τότε θα πρέπει να γνωρίζουν ότι οι μετανάστες θα πάρουν χαρτιά για να μεταβούν στο Βερολίνο. Εάν η Ευρώπη μας αφήνει στην κρίση, θα την κατακλύσουμε με μετανάστες, και θα είναι ακόμη χειρότερα για το Βερολίνο αν σε εκείνο το κύμα των εκατομμυρίων των οικονομικών μεταναστών θα υπάρξουν κάποιοι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους επίσης».

Αμέσως μετά την κυβερνητική ανακοίνωση ότι οι πρόσφυγες από την Συρία θα έπαιρναν ταξιδιωτικά έγγραφα, ο υπουργός Εσωτερικών Νίκος Βούτσης δήλωσε ότι στους πρόσφυγες θα πρέπει να δοθεί τρίμηνη άδεια παραμονής στην ΕΕ, έτσι ώστε να μπορούν να πάνε στον προορισμό που προτιμούν –συνήθως στην Γερμανία-, μια πρόταση που ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με τους κανόνες της ΕΕ.

05102015-2.jpg

Ένας μικρός Σύριος κάθεται στις κερκίδες, καθώς ο ίδιος και άλλοι μετανάστες περιμένουν να τους επιτραπεί να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Ελλάδα ή την Βουλγαρία, στην αρένα πάλης με λάδι Sarayici στην Αδριανούπολη της Τουρκίας, στις 22 Σεπτεμβρίου του 2015. YAGIZ KARAHAN / REUTERS
----------------------

ΕΝΑΣ ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ

Ο ποταμός Έβρος χρησιμεύει ως σημείο συνάντησης μεταξύ της βορειοανατολικής Ελλάδας και της βορειοδυτικής Τουρκίας. Η ρηχή, γρήγορη ροή του συνήθως είναι ένα από τα πιο δημοφιλή σημεία εισόδου από την Τουρκία προς την Ελλάδα για τους ανθρώπους χωρίς χαρτιά που επιδιώκουν να μπουν στην ΕΕ. Αλλά τον Αύγουστο του 2012, η ελληνική κυβέρνηση (με την βοήθεια της Frontex [15]) ξεκίνησε την Επιχείρηση Ασπίδα με την ανέγερση ενός φράχτη από χάλυβα 10,5 χιλιομέτρων που συμπληρώνεται από κάμερες θερμικής απεικόνισης, και αυξανόμενα μέτρα της συνοριακής αστυνομίας με ελικόπτερα, νυχτερινά γυαλιά όρασης, και σκυλιά αναζήτησης. Οι συλλήψεις μειώθηκαν από 6.000 τον Ιούλιο σε 45 [16] μόλις έξι μήνες αργότερα.

Από την τουρκική πλευρά, οι χωρικοί ενέκριναν το σχέδιο [17] για τον φράκτη, γιατί οι άνθρωποι με κατεύθυνση προς την Ελλάδα κατέστρεφαν τις σοδειές τους. Η Άγκυρα επίσης δεν νοιάστηκε για την Επιχείρηση Ασπίδα: Τον Μάιο του 2012, η τουρκική κυβέρνηση υπέγραψε ένα μνημόνιο κατανόησης με την Frontex να ενισχυθεί η συνεργασία για την σφράγιση των συνόρων της Ευρώπης [18] και έλαβε πάνω από 70 εκατομμύρια ευρώ [19] από την Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2007 ως το 2013 για να βελτιώσει τα δικά της κέντρα κράτησης.

Τον Δεκέμβριο του 2013, η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία επανεισδοχής με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που την υποχρεώνει να παίρνει πίσω όλους τους Τούρκους ή τους υπηκόους τρίτων χωρών που εισέρχονται στις χώρες της ΕΕ από την τουρκική επικράτεια. Ο νόμος για τους αλλοδαπούς και την Διεθνή Προστασία τέθηκε σε ισχύ τον Απρίλιο του 2014 εναρμονίζοντας την τουρκική νομοθεσία με τα ευρωπαϊκά πρότυπα που διέπουν τους αιτούντες άσυλο. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Άγκυρα και η Αθήνα ήταν εναρμονισμένες όσον αφορά την παράνομη μετανάστευση. Αυτό, μέχρι το 2015.

Μια ακούσια συνέπεια των μπλοκαρισμένων χερσαίων συνόρων ήταν η αύξηση των οδών λαθρεμπορίας από την θάλασσα [20]. Ο αριθμός των μεταναστών χωρίς έγγραφα που διακινούνται από την Τουρκία στην Ελλάδα μέσω υδάτων έχει αυξηθεί σε ετήσια βάση. Σε απάντηση, το Λιμενικό Σώμα έχει γυρίσει βάρκες πίσω στα τουρκικά χωρικά ύδατα με την τακτική που είναι γνωστή ως «push backs» [21], κάτι που παραβιάζει τους κανόνες της ΕΕ καθώς και το διεθνές δίκαιο. Τον Ιανουάριο του 2014 ένα σκάφος [του λιμενικού] που ρυμουλκούσε 28 μετανάστες στα τουρκικά χωρικά ύδατα με υψηλή ταχύτητα έγινε αιτία να ανατραπεί το μικρότερο σκάφος [22], πνίγοντας 12 άτομα.

Στοιχεία από την τουρκική ακτοφυλακή αποκαλύπτουν από μήνα σε μήνα αύξηση του αριθμού των μεταναστών που συνελήφθησαν στην θάλασσα φέτος. Μέχρι την 8η Σεπτεμβρίου, ο αριθμός ανερχόταν σε 50.514 κρατούμενους. Ωστόσο, ο αριθμός αυτός ίσως περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες συλλήψεις, δεδομένου ότι οι πρόσφυγες από την Συρία (η πλειοψηφία των μεταναστών χωρίς χαρτιά φέτος), οι οποίοι είτε συνελήφθησαν στα μέσα διέλευσης είτε τραβήχτηκαν από την θάλασσα, δεν απελαύνονται συνήθως. Αντ’ αυτού, αφήνονται να φύγουν.

05102015-3.jpg

Πρόσφυγες και μετανάστες βιάζονται να επιβιβαστούν σε ένα λεωφορείο μετά την άφιξή του από το επιβατηγό πλοίο Ελευθέριος Βενιζέλος στο λιμάνι του Πειραιά, στις 28 Σεπτεμβρίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
----------------------------